هدف از پژوهش حاضر، مطالعه تشریحی- تکوینی اندام های رویشی گاوزبان ایرانی و همچنین آنالیز فیتو شیمیایی، به منظور مکان یابی و اندازه گیری برخی متابولیت های ثانویه، در این گیاه بوده است. بررسی های اولیه نشان داد که گاوزبان گیاهی هتروفیل است. دو نوع برگ،برگ های روزت با آرایش چرخه ای و برگ های ساقه ای با آرایش متناوب، مشاهده شدند.هردو نوع برگ در سه مرحله تکوین، و ساقه در دو میانگره،انتخاب و با استفاده از میکروسکوپ نوری بررسی شدند. علیرغم اختلاف در فیلوتاکسی، هر دو نوع برگ ساختار تشریحی و تکوین مشابهی را نشان دادند.افرایش فضای بین سلولی در پارانشیم زمینه ای و تشکیل کلانشیم در قسمت پایینی رگبرگ اصلی از تغییرات تکوینی برگ میباشند. دسته جات آوندی در رگبرگ اصلی دو طرفه و در رگبرگ های فرعی یکطرفه هستند. دسته جات آوندی ساقه نیز از نوع دو طرفه بوده و در ساختار اولیه ساقه دارای پارانشیم بین آوندی گسترده می باشند.با فعالیت کامبیوم آوندی، آوندهای پسین در قسمت آوندی و فیبر در قسمت بین آوندی تشکیل شده و حلقه آوندی پیوسته می شود. در ساقه گاوزبان ایرانی پریدرم تشکیل نمی شود و ساختار از نوع نیمه علفی است. برروی هر دو نوع برگ، از مراحل اولیه تکوین، کرک های محافظتی و غده ای مشاهده شدند که با پیشرفت تکوین، تعداد کرک های محافظتی کاهش میابد. دو نوع کرک غده ای، ازنوع capitate در سطح ساقه و هر دو نوع برگ مشاهده شد. کرک های غده ای برگ های جوان در مرحله پیش از ترشح هستند و ترشح فعال در برگ بالغ اتفاق می افتد. به منظور شناسایی مواد ترشحی این کرک ها از تست های شیمی- بافتی استفاده شد. معرف های رنگی اختصاصی حضور مواد فنلی، آلکالوئیدی و همچنین فلاونوئیدی را در کرک های غده ای برگ و ساقه نشان داداند. میزان این ترکیبات به وسیله تست های فیتوشیمیایی اندازه گیری شد. نتایج حاصل از آزمایش های شیمی_ بافتی و فیتوشیمیایی در برگ و ساقه با یکدیگر همخوانی دارند. ترکیبات فنولی در برگ به میزان 2/1 میلی گرم، فلاونوئید در برگ 06/0 میلی گرم و در ساقه 08/0 میلی گرم در یک گرم وزن خشک هر اندام، اندازه گیری شده است. میزان ترکیبات آلکالوئیدی در برگ 08/0 میلی گرم می باشد و در ساقه ترکیبات آلکالوئیدی مشاهده نشده است .