شکل گیری حکومت قاجار رویدادی مهم در تاریخ ایران است. این دوران با عصر استعمارگری کشورهای غربی در کشورهای جهان سوم همزمان شد و فرانسویان در این برهه زمانی همگام با دیگر رقبای غربی خود برای کسب امتیازات در ایران تلاش کردند که این مساله موازی با سیاست توسعه طلبی ناپلئون بود. در این مقطع، سیاست استعماری انگلیس و نیز دشمنی روس‏ها با ایران، سبب نزدیکی ایران و فرانسه شد تا همچون یک متحد جهت مقابله با این دو ابرقدرت، پشتیبان ایران باشد. این اتحاد و دوستی بارها قربانی رابطه مودت فرانسه با دیگر رقبای غربی خود شد که عهدنامه های تیلسیت و پاریس مصادیق بارز این واقعیت هستند. اما فرانسه همیشه سعی بر استمرار رابطه با ایران داشت که در این راستا هم توانست امتیازهایی را در زمینه های مختلف کسب کند این تلاش ها در اوایل و اواسط قاجاریه بیشتر در زمینه‏های نظامی و سیاسی بود که هیئت های مختلف به ایران آمدند در زمینه های مختلف مانند: توپ ریزی، اسلحه سازی، پیاده نظام و .... در ایران مصدر اقداماتی شدند. اما تلاش فرانسویان در اواخر دوره قاجار بیشتر در زمینه های فرهنگی بود که البته این به معنای عدم دخالت آنها در امورات سیاسی ایران نبود. بنابراین تلاش فرانسویان در این دوره در راستای بسط سیاست و اهداف استعماری و نیز جهت مقابله با قدرت امپراتوری بریتانیای کبیر بود که این هدف هیچ گاه فراموش نشد.

عصر قاجار ، که پس از مرگ کریم خان زند، (1779م) با قیام آقامحمدخان قاجار آغاز و با عزل احمدشاه در 1925م/1344ق پایان می یابد، شاهد تغییر و تحولات مهمی بود. لذا از ویژگی های چشمگیری برخوردار بود، که به موازات آن، برساختارهای اجتماعی و اقتصادی ایران تأثیر گذاشت. در این راستا بررسی این مهم که اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ی فوق چه تأثیری در قزوین به جای گذاشت؟ در روشن شدن بخشی از تاریخ محلی راه گشاست. چرا که ولایت قزوین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود که در مسیر مواصلاتی پایتخت با مناطق غربی و شمالی از مسیر رشت و تبریز قرار داشت از این تحولات و اثرات آن نه تنها بی نصیب نماند؛ بلکه اهمیت این موضوع سبب گردید که در سراسر دوره ی قاجار سیمای اجتماعی- اقتصادی این شهر در جایگاه یکی از ولایات مهم که به عنوان یک منطقه حاکم نشین مستقل مرتبط با پایتخت مطرح است و عنوان دارالسلطنه را به دوش می کشد تحت تأثیر قرار گیرد. چنانکه در عظیمترین تحولاتاجتماعیاین عصر، از منظر تاریخی نقش قابل توجهی را ایفا نمود. که حاصل آن دخالتهای بیگانگان و افتادن قزوین زیر چکمه ی سربازان روس و سلطه روزافزون بیگانگان همچون روسیه و انگلیس در بخش عمده ای از تجارت و بازرگانی شمال کشور و استفاده از موقعیت مواصلاتی قزوین تا پایان این عصر بود، که بی مبالاتی حکام قاجاری در اداره ی این ایالت نیز مزید بر علت شده، و هر چه بیشتر مردم و تجار این شهر را در تنگناهای ناشی از گسیختگی های اجتماعی و اقتصادی همچون ورشکستگی، قحطی و گرسنگی، هرج ومرج و ناامنی، بیماری و غارت ناشی از تجاوزگری های اشغالگران قرار می داد. و چه بسا دوره ی قاجاربدستیاری بیگانگان یکی از بحرانی ترین دوران های شهر قزوین را در زمینه های اجتماعی و اقتصادی به همراه آورد.

نگاه روشنفکران به حوزه دین و روحانیت ، بیشتر یک نگاه علم گرایانه ی فارغ از واقع گرایی می باشد. در این حوزه به اندیشه ی سه روشنفکر اواخر قرن نوزدهم پرداخته می شود که هر سه از لحاظ آرا و نظراتی که ارائه داده اند تاثیر گذار بوده اند . اما از جهات مختلف در حوزه ی دین و روحانیت متفاوت بوده و رویکرد فردی چون آخوندزاده با ملکم خان و طالبوف در حوزه ی دین ، دارای رویکری دیگری است.

چکیده تهاجم تارخی مغول در فاصله سالهای 616 تا 619 ه.با ویرانی و کشتار گسترده ای در کانون های مدنی ایران همراه بود. با نشستن غبار فتنه مغول زندگی بر ویرانه-های شهرها و روستاهای ایران در شرایط بسیار دشواری ادامه یافت. با وجود این به سبب کشمکش های نظامی و لشکرکشی مغولان در ایران دامنه ویرانی ها روز افزون بود. اگرچه با تشکیل حکومت ایلخانی چشم انداز تازه ای برای بازسازی ایران پدید آمد، اما بی ثباتی اوضاع کشور و تفاوتها و تعارضات قوم غالب و جامعه مغلوب مانع شکل گیری جریان سازندگی و فراگیری آن بود. روی کار آمدن«غازان خان»،سلطان مسلمان، تحول ویژه ای را در حکومت ایلخانی و مناسبات آن با جامعه ایرانی نمودار ساخت.اهتمام غازان به اصلاحات پردامنه اجتماعی، سیاسی، اداری، اقتصادی و حقوقی زمینه تازه ای را در دور? ایلخانی به وجود آورد. مهمترین پیامد این رویداد مهم تاریخی تغییر نگرش فرمانروایان مغول ایران، نسبت به رعیت و مشارکت جامعه ایرانی در سازندگی بود. این پایان نامه درصدد است تا با بررسی اصلاحات غازان خان، پیامدهای این تغییر نگرش ورفتار را در دور? مغول بررسی نماید و نقش فرزانگان ایرانی به خصوص خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی را در شکل گیری این اصلاحات و رونق ایران در آن دور? تاریخی مورد مدّاقه و بررسی قرار دهد. واژه های کلیدی ایلخانان، اصلاحات، غازان، اصلاحات حقوقی، اصلاحات سیاسی و نظامی، خواجه رشیدالدین فضل الله.

حکومت زندیه به وسیله محمد کریم خان ملقب به وکیل الرعایا تأسیس و طی دوران فرمانروایی وی آرامش نسبی در ایران استقرار یافت اما پس از مرگ وکیل، بنیان این سلسه به دلایل متعدد از هم فرو پاشید. با توجه به عشیره ای بودن ساختار حکومت، هریک از خوانین زند که در بنیان گذاری این سلسله نقش فعال داشتند، خود را مستحق فرمانروایی یافتند. نفاق و جنگ های داخلی که بر اثر اختلافات خانوادگی روی داد، موجب عدم انسجام حکومت مرکزی و پراکندگی قوای دولت گردید. حضور ایلات در راس درگیری ها و استقبال آنان از هرج و مرج پیش آمده که برای پیشبرد مقاصد آنان ضروری بود، از نکات قابل تامل این دوران محسوب می گردد. در این شرایط رقیب دیرین خاندان زند که داعیه دار سلطنت بود، با استفاده از شرایط موجود در پی اتحاد و نیرو گرفتن و سرانجام تسلط بر کشور برآمد. ناهماهنگی آخرین پادشاه زند و دولتمردان وی در چنین شرایطی مزید بر علت گشته و موجب تسریع اضمحلال سلسله زند گردید.

فرقه مرجئه، گروهی بودند که در سده ی اول هجری در عصر عبدالملک بن مروان در واکنش خوارجیان بوجود آمدند سپس چند گروه و فرقه شدند از فرقه مرجئه خوارج و مرجئه جبریه و مرجئه قدریه و مرجئه خالصیه ... که هر فرقه ای صاحب عقیده و اندیشه مختص به خود بودند در عقایدشان، این باورها تأثیر زیادی بر ایمان و باور مسلمانان گذاشت و چندین نفر مثل جعد بن درهم و جهم بن صفوان، غیلان دمشقی که از پیشگامان این عقیده و این گروه بودند و نظریات و عقایدی مطرح کردند و حمایت از خلیف ها اموی کردند و علاوه بر این دشمن عقیده ی معتزله بودند و چندین علمای سنی و شیعی درباره ی آن ها صحبت کردند و بعدها به خاطر حمایشان از دولت اموی در زمانی که عباسیان بوجود آمدند رفته رفته به سوی نابودی رفتند و در بین گروه های دیگر حل شدند.

با تأسیس سلسله صفوی در سال 709 قمری، عثمانیها آن را به عنوان رقیبی تلقی کردند که موجودیت آنان را تهدید میکرد و بیش از دو سده حاکمیت صفویه، بین آنها کشمکش دامنه داری ایجاد کرد که پی آمدهای ناگواری را برای دنیای اسلام به بار آورد. امپراتوری عثمانی، دشمن مشترک و خطرناک ایران و اروپا محسوب میشد و هم دردی بین آنان، عاملی برای پیدایش این اندیشه گردید که هم گرایی میان ایران و اروپا و جنگهای های صفویان با شدید و فرساینده هم زمان و مشترک با عثمانی، سبب شکست آن خواهد گردید. بیشتر جنگ عثمانی تا پایان سلطنت شاه عباس اول روی داده است. در دوره جانشینان شاه عباس اول، و بنا بر معاهده ذهاب روابط دو دولت دوستانه و صلح آمیز بوده است. با سقوط اصفهان در سال 3311 ه.ق توسط افغانها، اقتدار جامعه ای قرار گرفت در چنین شرایطی نادر توانست اداره ایرانی عصر صفوی از میان رفت. ایران در وضعیت آشفته ای تازه از حیات سیاسی و اجتماعی ایران رقم زند. با مرگ نادر اوضاع ایران بار امور را در دست بگیرد و دوره ها بین ایران و عثمانی در دوره دیگر آشفته شد و حکومت مرکزی برای چند سال در ایران وجود نداشت. کشمش افشار و زندیه کمتر به نسبت دوره اولیه صفویه بود. واژگان کلیدی: روابط سیاسی، نظامی، صفویان، عثمانی، افشار، زندیه