ضرر و زیان ناشی از جرم عبارت است از زیانی که عمل مجرمانه بر دیگری ( مجنی علیه، ورثه یا کسان او )وارد می گرد؛ که به صورت ضرر و زیان مادی، معنوی و منافع ممکن الحصولی که متضرر از جرم از آن محروم شده در قانون طبقه بندی شده است.ضرر و زیان مادی همواره مورد توجه شارع مقدس و قانون گذار بوده، اما امکان مطالبه ضرر و زیان معنوی و منافع ممکن الحصول که از آن در فقه به عدم النفع تعبیر می شود، در بین فقها و علمای حقوق اختلاف می باشد.ضمن این که نهادی با عنوان خسارت مازاد بر دیه نیز با توجه به وجود هزینه های فراوان ناشی از درمان، در زمان حاضر نسبت به زمان تشریع دیه که به عنوان ما به ازای ضررهای جسمانی مقرر گردیده بود، مورد توجه فقهای معاصر و علمای حقوق قرار گرفته است. با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری جدید قانون گذار علاوه بر ضرر و زیان مادی به طور قطع بر امکان مطالبه ی خسارات معنوی، ممکن الحصول و مازاد بر دیه نظر داده است.