مجتبی خانی دمنه هادی شفائی مقدم
نوار آتش فشانی مشکان در شمال و شمال شرق سبزوار و در بخش شمالی زون افیولیتی و دگرگونی سبزوار قرار داشته و مشتمل بر تعداد زیادی گنبد آتش فشانی با ترکیب آندزیتی تا ریولیتی می باشد. ترکیب عمده این گنبدها، داسیت و به میزان کمتر آندزیت و در حجم بسیارکم، ریولیت می باشد. این سنگ ها مربوط به فعالیت های پلیو-پلئیستوسن بوده که به صورت گنبدهای سابولکانیک تا ولکانیک در این منطقه وجود دارند. سنگ های بازیک ائوسن- میوسن زیرین (عمدتاً بازالت ها)، میزبان این گنبدها می باشند. بنابراین، فعالیت های ماگمایی از ائوسن شروع شده و تا پلیوکواترنر ادامه داشته است. بخش شمالی این نوار آتشفشانی، اساساً از واحدهای آذرآواری و گنبدهای آندزیتی، تراکی آندزیتی، داسیتی و ریولیتی به سن پلیو-پلئیستوسن تشکیل شده است. وجود انکلاوهایی از سنگ های آتشفشانی ائوسن و همچنین انکلاوهای رسوبی میوسن، ظهور و عدم حضور برخی از فازهای کانی ها، خوردگی و عدم تعادل شیمیایی فنوکریست ها و همچنین بافت غربالی و آثار عدم اختلاط ماگمایی، از نشانه های وقوع آلایش ماگمایی در این سنگ ها هستند. براساس مطالعات ژئوشیمیایی، سنگ های ولکانیک منطقه مورد مطالعه دارایویژگی های شیمیایی 47.9%<sio2،15.2%?al2o3،mgo<7.1%،sr>225 ppm، sr/y>19.4،غنی شدگیاز عناصرlile و lreeوتهی شدگیاز عناصرhfseوhree (y<29.7 ppm وyb<2.3 ppm)هستند که با ویژگی هایسنگ های کالک آلکالن و متاآلومین مطابقت دارد. موقعیت آن ها در نمودارهای متمایزکننده محیط های تکتونیکی، نشاندهنده آن است که این سنگ ها در محیط های مرتبط با زون-های فرورانش حاشیه مخرب صفحات تشکیل شده اند.مطالعات ایزوتوپ های sr-nd-hf-pb نشان می دهند که واحدهای آتشفشانی مورد مطالعه دارای خصوصیات ایزوتوپی متفاوتی بوده، اما تقریباً تمامی آن ها اثراتی از مشارکت رسوبات تخریبی ورادیوژنیک (رسوبات ورقه فرورانش شده و یا به احتمال زیاد رسوبات و سنگ های تخریبی قاره ای) را نشان می دهند. این امر به خوبی از روی تغییرات ایزوتوپ 207pb/204pb و همچنین مقادیر منفی و متغییر ?nd و ?hf مشخص می باشد.به نظر می رسد که گنبدهای نوار آتش فشانی مشکان در اثرکشش های بعد از بسته شدن حوضه نئوتتیس سبزوار ایجاد شده و مرتبط با فرورانش و شکستگی پوسته اقیانوسی (slab break-off)نمی باشند. اثرات ایزوتوپی متفاوت و متغییرآن هامی تواند ناشی از آلایش متفاوت ماگمای سازنده ی این گنبدها با پوسته ی قاره ای ضخیم در این منطقه باشد.
