روند کنونی توسعه فضایی گردشگری شهرستان طرقبه شاندیز متأثر از ساختار فضایی فعلی آن بی نظمی هایی را در سلسله مراتب عملکردی مقصدهای گردشگری آن نشان می دهد. پیامد این بی نظمیِ فضایی تضعیف نقش مقصدهای پیرامونی در نتیجه ی تمرکز عوامل توسعه و منافع ناشی از آن در قطب های گردشگری شهرستان بوده است، که خود زمینه ساز بروز ناهنجاری و مشکلات فضایی در قطب های گردشگری شهرستان نیز شده است. لذا ساماندهی فضایی گردشگری شهرستان طرقبه شاندیز به عنوان هدف نهایی این پژوهش مورد توجه قرار گرفت. برای این منظور از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شد. روش و ابزار گردآوری اطلاعات نیز مبتنی بر روش های اسنادی و میدانی بود. جامعه آماری تحقیق کلیه مقصدهای گردشگری بالقوه و بالفعل واقع در شهرستان در نظر گرفته شد و در مرحله تعیین وزن معیارها متخصصین و خبرگان گردشگری آشنا با مفاهیم تحلیل فضایی جامعه آماری مورد نظر را شکل دادند. برای تحقق هدف نهایی پژوهش در ابتدا با بررسی ادبیات موضوع 3 مولفه و 8 معیار تأثیرگذار در ارزیابی و رتبه بندی مقصدها و به تبع آن سطح بندی و ساماندهی سلسله مراتبی فضایی آن ها شناسایی شد. به منظور تعیین وزن و اهمیت هر یک از معیارها نظرسنجی از صاحبنظران امر صورت گرفت و به کمک روش ahp وزن دهی انجام شد. در ادامه به کمک تکنیک پرومتی نسبت به تعیین امتیاز نهایی و رتبه بندی مقصدها اقدام شد. سپس بر اساس این امتیازات نهایی و به کارگیری روش تحلیل خوشه ای سطح بندی مقصدهای گردشگری صورت گرفت و با استفاده از روش نقطه ی شکست قلمروی عملکردی مقصدهای سطوح مختلف شناسایی شد. نتایج نهایی این پژوهش وجود نظام سلسله مراتبی چهارسطحی را در منطقه نشان داد که هم در ساختار عمودی، هم در ساختار افقی و هم در توزیع عملکردها با بی نظمی ها و شکاف هایی روبه روست. با توجه به نتایج حاصل و از طریق مقایسه ی الگوی وضع موجود با الگوی تجریدی مبتنی بر نظریه های مکانی-فضایی و تعدیل آن متناسب با الزامات حاکم بر منطقه، الگوی سازمان فضایی پیشنهادی شهرستان طرقبه شاندیز ارائه گردید.

همسوی با روندهای جهانی و بویژه تجربه کشورهای در حال توسعه در طی چند دهه گذشته، چالشهای رو به تزاید و مسایل دامنه دار در ابعاد متفاوت محیطی، اجتماعی (و فرهنگی) و اقتصادی که در برخی موارد می تواند تبلوری از ناپایداری فضایی به معنای تام آن باشد، منجر به بروزآثار سوء در سطح محلی، منطقه ای، ملی و به ویژه شهرها شده است؛ از این روی برای بهبود فرایند و مسیر توسعه، ضرورت باز آفرینی در حوزه ی اندیشه و عمل توسعه روستایی با تاکید بر رهیافت "توسعه پایدار روستایی" فراهم شده است. برای پیشرفت در مسیر توسعه پایدار روستایی، اولین گام تدوین گزارش "ارزیابی پایداری" بشمار می آید که در قالب آن نظام فضایی سکونت و فعالیت روستایی با اتکال بر ابزار شاخص های پایداری مورد ارزیابی همه سو نگر واقع می شود؛ بدین اعتبار، برای همسویی با ضرورت نیل به توسعه پایدار، تلاش شده است تا با اتخاذ روش شناسی تحلیلی( کمی و همبستگی) در قالب ناحیه منتخب سربند به عنوان یکی از بخشهای تابعه شهرستان شازند و در 30 روستای نمونه که بر اساس روش تصادفی طبقه ای توزیع شده اند، بستر مناسب برای "ارزیابی پایداری فضایی" در حوزه های روستایی فراهم شود. در راستای موقعیت مساله ای و اهداف پژوهش، در ابتدا مبانی مفهومی- نظری توسعه پایدار روستایی و چارچوب مفهومی-راهبردی ارزیابی شاخصهای پایداری طرح و سپس با مروری بر ادبیات، فرایند مقتضی برای طراحی و ارزیابی شاخص های پایداری تعریف و عملیاتی شده است؛ در نهایت مجموعه ای از شاخص های پایداری(73 شاخص) درسه حوزه ی محیطی، اجتماعی و اقتصادی مبتنی بر رویکرد ارزیابی پایداری و مدل معیارهای سیستمی، درابتدا نرمال وپس از وزن دارشدن(با استفاده از تکنیک a.h.p) مبتنی بر مدل تاپسیس(topsis) در معرض اندازه گیری واقع شد ه اند. نتایج در خصوص فرضیه اول ضمن تایید بر اساس آزمون همبستگی پیرسون، نشانگر وجود ارتباط معنادار میان شاخص ترکیبی پایداری فضایی با معیار های پایداری سیستم است و در خصوص فرضیه دوم نیز ضمن تایید بر اساس آزمون تحلیل واریانس(anova) گویای تفاوت معنادار میان توزیع امتیاز شاخص های ترکیبی پایداری محیطی، اجتماعی و اقتصادی بر حسب ابعاد فضایی موقعیت، اندازه و فاصله در گستره بخش سربند است. در نهایت و در پایان، بر اساس منطق تحلیلی و سیستمی اتخاذ شده، اولویت حوزه های سیستمی برای توسعه پایدار ناحیه سربند ارایه شده است