: بیماری پارکینسون دومین بیماری تحلیل نورونی پس از آلزایمر به شمار می رود، که در آن یاخته های جسم سیاه واقع در مغز میانی به تدریج از بین می روند و دوپامین که توسط آنها ساخته می شود کاهش می یابد. این بیماری به وسیله علائم حرکتی چهارگانه اکنیزی ، برادی کینزی، ریجیدیتی و کاهش رفلکسهای وضعیتی و لرزش در حالت استراحت مشخص می شود. اختلال در هوشیاری و حافظه نیز از علایم دیگر بیماری پارکینسون می باشد. تحقیقات انجام شده بیانگر این است که استرس اکسیداتیو نقش کلیدی در پاتوژنز این بیماری اعمال می کند. عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در بروز بیماری موثر می باشد. استرس اکسیداتیو نه تنها نورون های دوپامینرژیکی را تخریب می کند بلکه با ایجاد اختلال در فرآیند فسفریلاسیون اکسیداتیو و کاهش تولید انرژی منجر به مرگ سلول ها می شود. قشر مغز، هیپوکامپ و استریاتوم در تشکیل حافظه فضایی نقش دارند. تعدادی از مطالعات فارماکولوژیکی نشان داده اند که عصاره زعفران دارای محدوده ی وسیعی از فعالیت ها شامل اثرات ضد- سرطان، ضد-افسردگی، ضد- درد، ضد-التهاب و آنتی اکسیدانی بوده و به عنوان گیرنده ی رادیکال های آزاد عمل می کنند. همچنین بررسی ها نشان داده اند که عصاره زعفران می تواند به طور قابل توجهی میزان مارکرهای اکسیداتیو را در استریاتوم تعدیل کند. برخی مطالعات نیز نشان داده اند که عصاره ی زعفران فعالیت های یادگیری و حافظه را تحت تأثیر قرار می دهد. از این رو در این پایان نامه اثر ریز تزریق عصاره ی الکلی زعفران با دو دوز متفاوت بر روی حافظه فضایی و میزان پارامترهای استرس اکسیداتیو در مغز میانی مدل های تجربی بیماری پارکینسون مورد بررسی قرار گرفت. تست رفتار چرخشی (تزریق درون صفاقی آپومورفین) به منظور ارزیابی میزان تخریب انجام شد. این چرخش ها پارامتر اصلی برای سنجش بیماری پارکینسون در موش های صحرائی بود. مواد و روش ها: 35 سر موش صحرائی نر نژاد ویستار با محدوده وزنی (50±250) گرم به صورت تصادفی به پنج گروه هفت تائی شامل گروه کنترل، گروه شاهد، گروه پارکینسونی، گروه پارکینسونی با تیمار زعفران µg/rat 5 و µg/rat 10 تقسیم شدند. گروه های تیمار عصاره زعفران را به مدت 5 روز و با دو دوز µg/rat 5 و µg/rat 10 دریافت نمودند. برای ایجاد مدل بیماری پارکینسون، از تزریق یکطرفه نوروتوکسین 6- هیدروکسی دوپامین به داخل ناحیه استریاتوم چپ استفاده شد. دو هفته پس از جراحی رفتار چرخشی به دنبال تزریق آپومورفین در طی یک ساعت مورد بررسی قرار گرفت. جهت ارزیابی یادگیری و حافظه فضایی از آزمون ماز آبی موریس استفاده شد. سپس نمونه برداری از استریاتوم انجام گرفت و میزان پارامترهای استرس اکسیداتیو در این ناحیه با استفاده از روش های frap، mda و آنزیم های آنتی اکسیدانی gpx و sod سنجش گردید. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله به روش آنالیز واریانس یک طرفه انجام شد. یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد که تیمار عصاره الکلی زعفران به طور معنی داری حافظه فضایی در مدل های تجربی پارکینسون را بهبود بخشید (05/0>p). همچنین تیمار زعفران، افزایش mda را کاهش داده و کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی gpx و sod ناشی از تزریق 6- هیدروکسی دوپامین را بهبود بخشید (01/0>p). دو هفته بعد از جراحی در گروه پارکینسونی، تزریق آپومورفین باعث بروز رفتار چرخشی به سمت مقابل ناحیه آسیب دیده شد (0001/0>p). تیمار عصاره زعفران تعداد این چرخش ها را کاهش داد (05/0>p). بحث: عصاره زعفران حاوی کاروتنوئیدهای متنوعی از جمله کروسین و کروستین می باشد که قادرند با گرفتن و روبیدن گونه های باز فعال اکسیژن، وضعیت ردوکس سلولی و متابولیسم انرژی را حفظ نموده و بدین سان اثرات حفاظتی خود را اعمال نمایند. بنابراین می توان نتیجه گیری نمود که تزریق عصاره الکلی زعفران از طریق کاهش بار اکسیداتیو و تعدیل مارکرهای استرس اکسیداتیو در استریاتوم، حافظه فضایی در موش های صحرائی نر مبتلا به پارکینسون را به طور معنی داری بهبود می بخشد.