نام پژوهشگر: ربابه قرشی نژاد

پژوهشی در بازنمایی خانواده در ادبیات کودک و نوجوان ( با تحلیل داستان های واقع گرای پس از انقلاب اسلامی )
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هرمزگان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  ربابه قرشی نژاد   فرامرز خجسته

خانواده نزدیک ترین نهاد اجتماعی به انسان است که نوع روابط اعضای آن با هیچ یک از نهادهای دیگر قابل مقایسه نیست . این نهاد پویا و مقاوم ، تحت تأثیر شرایط اجتماعی با دگرگونی هایی در شکل و محتوا در طـول تـاریخ بـه شکل امـروزی خـود رسیـده است . اکثریّت انسان ها از خانواده ی خاستگاه بـرمی خیزند و خود نیز خانواده ی فرزندزایی را بنا می کنند . بنابراین خانواده در تعـادل رفتـاری ، شکل گیری شخصیّت ، فـرهنگ پذیری ، همانند سازی و اجتماعی شدن اعضا ایفای نقش می کند و دارای اهمّیّت است . کودکان مسیر اجتماعی شدن آغازین را در خانواده طی می کنند و جامعه پذیری ثانوی را در تعامل با سایر کارگزاران نظیر مدرسه ، گروه همسالان و رسانه ها می گذرانند . ادبیّات داستانی کودکان و نوجوانان به عنوان رسانه ای پُـر مخاطب در ساخت ذهنی و تثبیت الگوهای فرهنگی تأثیر شایانی دارد ، بنابراین نحوه ی بازنمایی خانواده در این آثار به علّتِ به شدّت الگو پذیر بودن مخاطبان می تواند ساختار ذهنی کودکان و نـوجـوانـان را در چگونگی نگـرش به خانواده شکل دهد . این امر ضرورت پژوهش را در این حیطه ایجاب می کند . در این پژوهش براساس نظریه ی بازنمایی استوارت هال و به شیوه ی تحلیل متن ، نحوه ی بازنمایی خانواده در گزیده ای از داستان های واقع گرای کودکان و نوجوانان سه دهه پس از انقلاب اسلامی تحلیل و بررسی شده است . یافته های پژوهش نشان می دهد ، خانواده ی معیار در آثار بررسی شده ، در شکل و ابعاد خانواده ی هسته ای است که در آثار دهه ی شصت و هفتاد در محتوا کاملاً سنّتی و در آثار دهه ی هشتاد ، به لحاظ محتوا و کـارکرد به خانواده ی هسته ای مدرن نزدیک می شود . در اکثر آثار بررسی شده الگوی تقسیم نقش ها در خانواده مبتنی بر جنسیّت و مناسبات تفکیکی نقش های زنانه – مردانه است . ساختار اقتدار در خانواده نیز به ویژه در آثار دهه ی شصت و هفتاد ، مرد محور باز نموده شده و رابطه ی معناداری بین جنسیّت نویسنده و نحوه ی بازنمایی خانواده در داستان ها مشهود است . از روابط خویشاوندی بیش-تر به ارتباط خانواده با والدین بزرگ پرداخته شده و اکثر آثار بررسی شده به بازنمایی شرایط زندگی خانوادگی طبقاتی خاص از جامعه ، سطوح کم درآمد و فقیر محدود شده است .