شوری یکی از شایع ترین تنش های غیرزنده جهان به شمار می آید. کاهو یک گونه نیمه حساس به شوری می-باشد. قارچ میکوریزا به عنوان یک کود بیولوژیکی، گزینه ای برای بهبود تحمل و رشد گیاهان در خاک های شور می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به منظور بررسی اثر همزیستی میکوریزایی در شش سطح (شاهد1، شاهد2، گونه گلوموس موسه آ، گلوموس فاسیکولاتوم، گلوموس اینترارادیسز و ترکیب سه گونه قارچ) بر رشد و عملکرد گیاهان کاهو بومی اهواز در شرایط تنش شوری کلرید سدیم در سه سطح (شاهد، 5/2 و 5 دسی زیمنس بر متر) به اجرا در آمد. صفات وزن تر و خشک شاخساره، وزن تر و خشک ریشه، نسبت وزن تر شاخساره به ریشه، تعداد و سطح برگ، طول و عرض برگ، قطر ساقه، نشت الکترولیت، محتوای رطوبت نسبی برگ، کلروفیل، کارتنوئید، پرولین، سدیم و درصد کلنیزاسیون در پایان آزمایش اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد تمامی صفات مورد ارزیابی به جز محتویات آب نسبی، نشت الکترولیت، نسبت وزن تر شاخساره به ریشه و طول برگ تحت تاثیر تیمار شوری قرار گرفت و کاربرد قارچ میکوریزا بر صفات وزن تر ریشه، وزن خشک شاخساره، محتویات آب نسبی برگ و نسبت وزن تر شاخساره به ریشه تاثیر معنی داری نداشت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد با افزایش تنش شوری، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، تعداد و عرض برگ، سطح برگ، کلروفیلa، a/b و کل، کارتنوئید و سدیم به طور معنی داری افزایش یافت. کاربرد قارچ میکوریزا تحت شرایط شوری بالا وزن تر شاخساره، وزن خشک ریشه، تعداد و سطح برگ، قطر ساقه، کلروفیلa، b، a/b، و کل، کارتنوئید، سدیم و درصد کلنیزاسیون را افزایش معنی داری داد. به طور کلی تلقیح با قارچ گلوموس موسه آ بر اکثر صفات رشدی گیاهان کاهو در سطوح شوری بالا تفاوت قابل ملاحظه ای داشت. بنابراین توصیه می گردد برای ایجاد مقاومت بیش تر کاهوی بومی در خاک شور از قارچ میکوریزا گونه موسه آ استفاده شود.

اخیرأ بهره گیری از رابطه هم زیستی گیاه با قارچ های آربوسکولار میکوریزا به عنوان یکی از راهکارهایی کاهش تنش خشکی به کار گرفته می شود. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گردید. فاکتورها عبارت بودند از: تنش خشکی شامل سه سطح رطوبتی d1 (100 درصد)، d2 (80 درصد) و d3 (60 درصد) و تیمار دوم قارچ میکوریزا در 6 سطح شامل کاربرد g1(گلوموس موسه آ)، g2 (گلوموس اینترارادیسز)، g3 (گلوموس فاسیکولاتوم)، g4 (ترکیب سه گونه قارچی g1، g2، (g3در خاک استریل و c1 (شاهد1، عدم کاربرد قارچ در خاک غیر استریل) و c2 (شاهد2، عدم کاربرد قارچ در خاک استریل). صفات اندازه گیری شده عبارت بودند از: تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، درصد کلونیزاسیون ریشه، محتوای نسبی آب برگ، نشت الکترولیت، محتوای کلروفیل a، b و کل، کاروتنوئید، تجمع پرولین و کارائی مصرف آب خالص. نتایج نشان داد، اثر تنش خشکی بر تمامی صفات به جز وزن تر و درصد کلونیزاسیون ریشه کاهو در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. بیش ترین و کم ترین رشد در رطوبت 100% و 60% مشاهده شد. کاربرد مایه تلقیح قارچ میکوریزا بر تمامی صفات به جز وزن تر ریشه و محتوای نسبی آب برگ در سطح احتمال 1 و 5 درصد دارای اثر معنی دار بود. کاربرد قارچ موسه آ سبب بیشترین رشد و نمو در اکثر صفات گردید. اثر متقابل تنش خشکی و قارچ میکوریزا بر محتوای کلروفیل a، b، کل و تجمع پرولین و کاروتنوئید در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. بیش ترین و کم ترین میزان کلروفیلa، b، کل در 60? رطوبت به ترتیب در گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریزا (موسه آ) و گیاهان شاهد ( شاهد1) بدست آمد. جهت بالا بردن مقاومت گیاه کاهو نسبت به تنش خشکی کاربرد گونه گلوموس موسه آ و اینترارادیسز قابل توصیه می باشد.