باتوجه به اهمیت کاربرد کود های آلی در بخش کشاورزی این تحقیق به منظور ارزیابی کارآیی مدل های مختلف برای برآورد میزان رهاسازی نیتروژن برخی از کودهای آلی در شرایط مختلف رطوبتی در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه تکرار انجام شد. میزان رهاسازی نیتروژن در چهار نوع کود آلی (لجن فاضلاب، کود مرغی، کود گاوی، کاه و کلش گندم) در دو سطح رطوبت خاک 40 (کم) و 75 (زیاد) درصد ظرفیت زراعی و در فواصل زمانی10 روز به مدت 60 روز اندازه گیری شد. آمونیوم و نیترات حاصل از رهاسازی نیتروژن به صورت تجمعی با روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که آمونیوم آزاد شده در طول دوره آزمایش دارای روند کاهشی بود. نوع منبع کودی، رطوبت و زمان باعث اختلاف معنی داری در میزان رهاسازی نیترات گردید. همچنین اثرات متقابل کود- زمان و زمان-رطوبت نیز در میزان رهاسازی نیترات معنی دار شد. بیشترین میزان نیتروژن آزاد شده (آمونیوم و نیترات) در کود مرغی با میانگین 7/269 میلی گرم برکیلوگرم نیتروژن مشاهده شد. ترتیب معدنی شدن به صورت کود مرغی > کود گاوی > لجن فاضلاب> کاه و کلش گندم بود. با افزایش رطوبت از 40 به 75 درصد ظرفیت زراعی میزان رهاسازی نیتروژن در تیمارهای کود مرغی، لجن فاضلاب، کود گاوی و کاه وکلش گندم به ترتیب 36، 9، 6 و 86 درصد افزایش نشان داد. در بین مدل های مورد بررسی، مدل های مرتبه اول، سهموی، لگاریتمی و الوویچ بهترین برازش را با داده های اندازه گیری شده نشان دادند، ولی دقت مدل مرتبه اول بیشتر بود. همچنین مدل های مرتبه صفر- اول، نمایی، توانی و مرتبه صفر نیز دارای بیشترین ریشه میانگین مربعات خطا و کمترین ضریب تبیین بودند. در مدل مرتبه اول شاخص فراهمی نیتروژن (n0k) به ترتیب کود مرغی > کود گاوی > لجن فاضلاب > کاه وکلش گندم بود و ثابت سرعت رهاسازی نیتروژن (k) در کاه و کلش گندم نسبت به سایر مواد آلی کمترین مقدار بود. افزایش رطوبت از 40 به 75 درصد ظرفیت زراعی موجب افزایش مقدار نیتروژن رهاسازی شده (nmin) و ثابت سرعت رهاسازی نیتروژن شد. با گذشت زمان و افزایش رطوبت مقدارpmn کاهش یافت و بیشترین شیب کاهش مقادیر pmn در فاصله زمانی 10 تا 40 روز به دست آمد. با توجه به نتایج این تحقیق مدل مرتبه اول برای پیش بینی رهاسازی نیتروژن توصیه می شود.