قرآن کریم نه تنها از فرهنگ منحط عصر نزول اثر پذیری نداشته بلکه در آن اثر گذار هم بوده است.این اثر گذاری از جنبه های متفاوت قابل بررسی بوده که یکی از جنبه های بسیار مهم تغییرات و اصلاحات قرآن نسبت به فرهنگ جاهلیت میباشد.قرآن توانسته باعملکردی روشمند فرهنگ جاهلیت را از جهات مختلف اعتقادی اخلاقی و اجتماعی تعالی بخشیده وازانحطاط نجات دهد. عرب معاصر عصر نزول (جاهلی)دچارانحرافات فراوان اعتقادی از جمله شرک و بت پرستی و اخلاقی مانند فحشا و اجتماعی مثل اوضاع قمار بوده اند. شیوه های اصلاحی به کار گرفته شده توسط قرآن متفاوت و متنوع بوده است البته شیوه آگاهی بخشی و بصیرت دهی از همه بیشتر استفاده شده است. این اصلاحات از یک مهندسی خاصی تبعیت میکرده است مانند تنوع داشتن،جامعیت و کاملیت برنامه اصلاحی، به کار گرفتن ابزارهای مشروع و استفاده از واژگان قابل فهم و غیره.

اهمیت مسأله «مشروعیت» از آن روست که ثبات و بقای نظام سیاسی، به تحقق مشروعیتِ آن وابسته است و لذا هر حکومتی می کوشد پایه¬های «مشروعیت» خویش را مستحکم کند و حتی حکومت¬های جائر و غاصب نیز تلاش می¬کنند تا به شکلی، حاکمیت خود را با نوعی از «مشروعیت» و لو کاذب بیآرایند. بدین¬رو، مبنای «مشروعیت» حکومت دینی، همواره از مباحث محوری و پر چالش میان متفکران دینی و سیاسی بوده است. نوشتار حاضر، با استفاده از بنیادی¬ترین مباحث جهان¬ بینی و کلامی اسلام، یعنی: «نظریه توحید»، «نظریه امامت» و «نظریه معاد»؛ مبانی کلامی مشروعیت حکومت دینی را به بحث نشانده است. بدون شک «نظریه توحید»، آموزه ای صرفا اندیشه ای و نظری نیست؛ بلکه تأثیر آن در مسائل اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی، انکار ناپذیر و تأمین¬گر یکی از متقن¬ترین پشتوانه¬های مشروعیت حکومت دینی، از طریق انحصار ولایت و حاکمیت در ذات احدیت است. نظریه امامت در تفکر شیعی نیز از محورهای مهم در تبیین مبنای مشروعیت حکومت دینی است؛ چه اینکه در این نظام فکری، سکان جامعه اسلامی تنها در اختیار مأذونان الهی است، که مصداق بارز آنها انبیاء و ائمه هدی با ویژگی عصمت و علم لدنی هستند. سخن دیگر اینکه بر اساس جهان بینی اسلامی، سعادت و شقاوت حیات ابدی، از رهگذر اعمال این دنیایی است و از آنجا که کوچکترین اعمال انسان¬ها در وادی ابدیت نقش آفرین است؛ لازم و ضروری است که هدایت جامعه توسط نظامی سامان یابد که اوّلا، جامعه را از آلودگی ها و پلیدی ها دور نگه دارد و ثانیاً، بستر بالندگی آحاد را در ورود سعادتمندانه به حیات ابدی فراهم سازد، لذا به حکم عقل، ضروری است سازمان اجتماعی بشر از هر جهت مطابق اراده الهی بوده و ناحیه قدس الهی تأمین¬گر درستی، حقانیت و مشروعیت آن باشد. بدین ترتیب با الهام از اصول سه گانه «توحید»، «امامت» و «معاد»؛ احراز می¬شود که مبنای فرید مشروعیت حکومت دینی، جز إذن الهی نیست.

سیطره مرگ بر وجود انسان به عنوان تنها عامل پایان زندگی دنیوی، اسباب رسوخ مرگ اندیشی در متون ادیان مختلف علی الخصوص اسلام را به دنبال داشته است.در این پژوهش، با بررسی ابعاد مختلف مرگ اندیشی در اسلام از چشم انداز آیات و روایات و سخنان متفکرین اسلامی، چنین به اثبات رسیده است که مرگ اندیشی جایگاهی ویژه در اسلام و در نزد پیامبر (ص)و ائمه اطهار( علیهم السلام)، (به عنوان شارحان و مبلغان اسلام )داشته است، که آنان نیز توصیه های وافری به مرگ اندیشی داشته اند. از سویی بررسی آثار فردی همچون زنده دل بودن ، درگیر نشدن در دام غفلت، محاسبه گری نفس ، روی آوردن به توبه وآثار اجتماعی ای همچون بالا رفتن آستانه تحمل نسبت به مصائب در افراد جامعه ، سبقت و سرعت در انجام اعمال خیر ، عدالت گرایی ، پرورش ارتباط انسان با دیگران ، یکی دیگر از اقدامات انجام شده در این پژوهش بوده است. بررسی مرگ اندیشی در مسیحیت تحت عناوینی چون ، مرگ مسیح و آثار آن بر مرگ اندیشی مسیحیت ، آداب و رسوم و اعمال دینی مسیحیت نمادی از مرگ اندیشی و... و همچنین بررسی آن در یهودیت تحت عناوینی چون ، مذاهب مختلف یهود و مرگ باوری ، شهادت در یهود و... یکی دیگر از کنکاش هایی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است، که آن نشانگر قلم فرسایی و اهتمام متفکرین اهل این ادیان در باب مرگ اندیشی بوده و دلالتی نیز بر اهتمام این دو دین ابراهیمی بر این مقوله ی خطیر دارد.

معرفت گمشده انسان است و انسان برای رسیدن به آن، مطابق فطرتش، ابزارهایی استخدام کرده است که مهم ترین آنها عقل و وحی می باشند، از این رو شناخت جایگاه، اهمیت و نسبت میان آنها برای بشر حائز اهمیت است. و به دلیل اختلاف در این مسائل، می توان با شناخت عقاید دیگران، موجبات رفع اشکال از عقاید خود و یا دیگران را به وجود آورد و با شناخت اشتراکات موجود بین مکاتب مختلف، موجب نزدیکی ملت ها و کم شدن اختلافات و درگیری ها شد. برای رسیدن به این اهداف، نگارش پایان نامه ای درباره دو دین اسلام (شیعه) و یهود به صورت تحقیق کتابخانه ای، با مراجعه به کتب مقدس این دو دین و آثار کلامی و فلسفی پیروانشان، آغاز گردید تا بتوان از نتایج آن در محافلی که به دنبال گفتگوی ادیان و تمدن ها هستند بهره برد و نتیجه حاصل از آن به اختصار این است: بر اساس کتب مقدس این دو دین که حاصل وحی الهی هستند و پیروان هر دو دین، اعتقاد راسخی به حجیت آنها دارند، عقل یکی از نعمت های خداوند است که انسان باید به آن رجوع کند و از معارفش بهره ببرد، پیروان این دو دین معتقدند که با وجود محدود بودن معارف این دو ابزار معرفتی، معارف آنها تطابق کاملی با هم دارند، اما در عمل، یهودیان از دخالت دادن عقل در حوزه هایی که وحی در آنها اظهار نظر کرده، پرهیز کرده اند و فقط افراد خاصی در بخش هایی از اصول دین از عقل استفاده کرده اند که این عمل آنها مورد تأیید هم کیشانشان قرار نگرفته است و لاکن اکثر مسلمانان از معارف عقلانی در کنار داده های وحیانی استفاده کرده اند و در میان آنها، غالب شیعیان هم در اصول و هم در فروع دین، از عقل بهره ها برده اند و در مواضع مختلف، وظایف مختلفی برای عقل در رابطه با وحی تبیین نموده اند مثل مفتاح، معیار، مصباح، مویّد، مکمّل، مدافع و ... و در مورد عملکرد وحی نسبت به عقل نیز مسائل مختلفی را ذکر کرده اند مثل مشوّق، مرشد، زمینه ساز، مکمّل و ... .