مطالعه حاضر جهت بررسی اثرات استفاده از اسیدهای آلی و آنزیم فیتاز بر عملکرد، ویژگی‎های لاشه و وزن نسبی اندام های داخلی، خصوصیات استخوان درشت نی، سیستم ایمنی، پروفایل چربی خون و مورفولوژی روده کوچک جوجههای گوشتی انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل 2×2×2 در قالب طرح کاملاً تصادفی با 8 تیمارآزمایشی، 5 تکرار و 12 قطعه جوجه در هر تکرار اجرا شد. جیره های آزمایشی حاوی سرکه (صفر و 2 درصد) اسید سیتریک ( صفر و 1 درصد) و آنزیم فیتاز (صفر و 500 واحد فعال آنزیم در هر کیلوگرم از جیره) بودند. نتایج نشان دادند که سرکه منجر به افزایش معنی دار مصرف خوراک و افزایش وزن بدن در تمامی دوره های آزمایشی گردید (05/0?(p در حالی که اسید سیتریک در دوره پایانی و کل دوره سبب کاهش معنی دار مصرف خوراک جوجه ها شد (05/0?(p. ترکیب سرکه و آنزیم فیتاز و نیز ترکیب سه تایی سرکه، اسید سیتریک و آنزیم فیتاز منجر به افزایش وزن جوجه ها در دوره رشد شدند (05/0?(p. تیمارهای آزمایشی تأثیر معنی داری بر ضریب تبدیل خوراک نداشتند (05/0?(p. آنزیم فیتاز منجر به افزایش معنی دار چربی محوطه بطنی شد (05/0?(p در حالی که اسید سیتریک و ترکیب سرکه و اسید سیتریک چربی محوطه بطنی را به صورت معنی داری کاهش دادند (05/0?(p. در مطالعه حاضر وزن نسبی اندام های داخلی تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند (05/0?(p. وزن نسبی بورس در اثر افزودن سرکه، آنزیم فیتاز، ترکیب اسید سیتریک با سرکه و نیز ترکیب اسید سیتریک با آنزیم فیتاز به جیره به صورت معنی داری افزایش یافت (05/0?(p. همچنین نتایج نشان دادند که سرکه منجر به افزایش معنی دار وزن نسبی طحال گردید (05/0?(p. افزایش قابل توجه وزن، استحکام، درصد خاکستر و درصد کلسیم درشت نی و نیز افزایش غلظت کلسیم سرم از اثرات اصلی سرکه و آنزیم فیتاز بود (05/0?(p ولی اسید سیتریک هیچ تأثیری بر روی خصوصیات استخوان نداشت (05/0?(p. در عین حال مکمل سازی همزمان سرکه، اسید سیتریک و آنزیم فیتاز با هم موجب افزایش مقدار انرژی شکست و درصد کلسیم درشت نی شد (05/0 ?(p. در مورد تأثیر بر پروفایل چربی خون، سرکه و اسید سیتریک منجر به کاهش سطح کلسترول سرم شدند (05/0? (p و سرکه و ترکیب سه تایی سرکه، اسید سیتریک و آنزیم فیتاز باعث کاهش معنی دار غلظت تری گلیسرید سرم گردیدند (05/0?.(p اسید سیتریک سطح hdl سرم را افزایش داد (05/0?(p. سطح ldl سرم نیز در اثر استفاده از سرکه، اسید سیتریک و ترکیب آن ها با یکدیگر و نیز با آنزیم فیتاز به صورت معنی داری کاهش یافت (05/0?(p. سطح vldl در سرم پرندگان تغذیه شده با سرکه و ترکیب سرکه و آنزیم فیتاز کاهش یافت (05/0?(p. آنزیم فیتاز به تنهایی تأثیر معنی داری بر پروفایل چربی خون نداشت (05/0?(p. در ناحیه دوازدهه در 14 روزگی سنی سرکه منجر به افزایش طول پرزها (05/0?(p و اسید سیتریک باعث افزایش عمق کریپت و کاهش ضخامت لایه عضلانی گردید (05/0?(p در حالی که آنزیم فیتاز تأثیر معنی داری بر خصوصیات دوازدهه ایجاد نکرد (05/0?(p و در 42 روزگی اسید سیتریک منجر به افزایش معنی دار طول و عرض پرزها شد (05/0?(p. آنزیم فیتاز عرض پرزها را افزایش داد (05/0?(p و باعث کاهش عمق کریپت گردید (05/0?(p. ترکیب اسید سیتریک و آنزیم فیتاز هم منجر به کاهش عمق کریپت شدند (05/0?(p در حالی که افزودن سرکه به جیره های آزمایشی تأثیر معنی داری بر خصوصیات دئودنوم در 42 روزگی نداشت (05/0?(p. در ناحیه ژژنوم در 14 روزگی سرکه عمق کریپت ها را به صورت معنی داری کاهش داد (05/0?(p و آنزیم فیتاز منجر به افزایش تعداد سلول های جامی شد (05/0?(p و در 42 روزگی آنزیم فیتاز منجر به افزایش تعداد سلول های جامی گردید (05/0?(p. در ناحیه ا?لئوم در 14 روزگی سرکه و آنزیم فیتاز بیشترین طول پرز را دارا بودند (05/0?(p در حالی که در 42 روزگی سرکه تعداد سلول های جامی را به صورت معنی داری افزایش داد (05/0?(p. به طور کلی نتایج نشان دادند که استفاده از اسید سیتریک (یک درصد)، سرکه (دو درصد) و آنزیم فیتاز (500 واحد فعال آنزیم در هر کیلوگرم از جیره) با هم نه تنها تأثیر منفی بر روی اثرات همدیگر ندارند بلکه در برخی موارد منجر به تقویت اثرات همدیگر می‎شوند.