چکیده پهنه بندی منابع آب کارستی تاقدیس بیرگ، با هدف شناسایی و استفاده از منابع آبی جدید در تاقدیس بیرگ (60 کیلومتری غرب شهرستان سراوان) انجام گرفت. بدین منظور، هفت لایه اطلاعاتی، شامل فاصله از چشمه ها، تراکم شکستگی ها، فاصله از شکستگی ها، شیب، پوشش گیاهی، تراکم آبراهه و لیتولوژی با استفاده از اطلاعات رقومی ماهواره ای، نقشه های زمین شناسی، نقشه های توپوگرافی، و اطلاعات صحرایی، با اِعمال قضاوت کارشناسی، به صورت نقشه های معیار طبقه بندی شده، در محیط gis تهیه گردید. بعد از تهیه نقشه های معیار، این نقشه ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، بر اساس میزان اهمیت نسبی آنها، وزن دهی شدند. جهت تلفیق لایه های مورد نظر و پهنه بندی پتانسیلی منابع آبی موجود، با استفاده از مدل همپوشانی شاخص نقشه های معیار با یکدیگر تلفیق شدند. پس از تهیه نقشه پتانسیل آب زیرزمینی، جهت کاهش هزینه های مطالعات ژئوفیزیکی و حفاری های اکتشافی لایه ای تحت نام لایه اقتصادی، بر روی نقشه نهایی اعمال گردید و نقشه اقتصادی پهنه بندی پتانسیلی منابع آبی تاقدیس بیرگ بدست آمد. از آنجایی که در تاقدیس مورد نظر چاهی حفر نگردیده است، برای انجام صحت سنجی کمّی، از یک روش ابداعی تحت عنوان espim مشتمل بر سه شیوه sespim، siwespim و qwespim استفاده شد. نتایج این تحلیل کمّی دال بر هماهنگی بین نتایج پهنه بندی با شرایط هیدروژئولوژیک حاکم بر منطقه، بر اساس کسب ضرایب رگرسیون بالا ( 935/0، 955/0 و 930/0) بین شاخص های تعریف شده، می باشد. تحلیل های کیفی نیز موید صحت نتایج است. همچنین تحلیل حساسیت، به دو روش ایجاد خطا و تغییر اوزان نمایه ها، و ارزیابی اثرات آن بر مدل، به لحاظ کیفی و کمّی انجام گردید. این بررسی، حاکی از اهمیت نسبی لایه های فاصله از چشمه ها، تراکم و فاصله از شکستگی ها در مقایسه با سایر نمایه ها، و در عین حال کفایت دقت دستگاه های متداول gps در انجام اندازه گیری های مربوطه می باشد. در پایان، انجام مطالعات اکتشافی ژئوفیزیکی و حفاری های اکتشافی، مطالعات ردیابی، و تحقیق بیشتر در خصوص تحلیل حساسیت، برای نیل به اطلاعات تکمیلی، پیشنهاد گردیده است. واژه های کلیدی: آب زیرزمینی، کارست، پتانسیل یابی منابع آب، دورسنجی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، تاقدیس بیرگ، صحت سنجی

چکیده: .در بررسی هیدروشیمیایی آب زیرزمینی به عنوان یک متغیر ناحیه ای، به دلیل محدودیت های اقتصادی و عملی، فرایند نمونه برداری معمولابه صورت نقطه ای صورت می گیرد که این امر ارزیابی واقعی از تغییرات کیفی آب در سطح منطقه را ارائه نمی دهد. علم زمین آمار با استفاده از همبستگی فضایی بین نقاط نمونه برداری قادر است مقدار متغیر در نقاط فاقد نمونه برداری را تخمین بزند. در این تحقیق به منظور برآوردی بهینه از چگونگی توزیع مکانی غلظت نیترات، فسفات و یون های اصلی و همچنین برخی از شاخص های آبیاری دشت میداوود-دالون از روش های قطعی و زمین آماری استفاده شد. بدین منظور از 17 چاه بهره برداری موجود در دشت در تیر ماه 1390 نمونه برداری صورت گرفت. اندازه گیری میدانی غلظت نیترات و فسفات با استفاده از دستگاه قابل حمل کلریمتر انجام گردید. آنالیز شیمیایی نمونه ها نیز با استفاده از روش کروماتوگرافی یونی در آزمایشگاه تحقیقاتی آب دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. سپس آنالیز زمین آماری متغیر های شیمیایی و شاخص های آبیاری با استفاده از برنامه جانبی geostatistical analyst در محیط gis صورت گرفت. برای برآوردی بهینه از متغیر های ناحیه ای، می بایست این متغیر های دارای توزیع نرمال بوده و فاقد روند باشند. نرمال بودن داده ها با استفاده از روش هایی همچون ترسیم هیستوگرام و آزمون کلموگروف-اسمیرنوف به وسیله نرم افزار spss بررسی شد. آنالیز روند هم با استفاده از برنامه geostatistical analyst انجام شد. درون یابی با استفاده از روش های قطعی از قبیل روش وزن دهی عکس فاصله، درونیاب چندجمله ای محلی، درونیاب چند جمله ای کلی و تابع شعاعی و روش های زمین آماری کریجینگ و کوکریجینگ انجام و واریوگرام ها برای تحلیل ساختار فضایی ترسیم شدند. سپس تخمین های مختلف پارامتر های شیمیایی و شاخص های آبیاری با استفاده از آزمون ارزیابی متقابل با همدیگر مقایسه شدند و بهترین مدل های واریوگرام برای هر پارامتر انتخاب شد. جهت برآورد خطای تخمین، نقشه خطای استاندارد تخمین مربوط به هر متغیر ترسیم شد. در نهایت به برای بهینه سازی شبکه پایش کیفی آب زیرزمینی از یک روش پیشنهادی استفاده شد که در آن نقشه آسیب پذیری drastic ( محیط هیدروژئولوژیکی) و نقشه واریانس کریجینگ با هم ترکیب شدند. در مرحله بعد این نقشه با نقشه بافر چاه ها (براساس دامنه موثر) مقایسه شد و در نهایت تعداد بهینه چاه ها مشخص شد.

مشکل جستجوی محل دفن مناسب برای پسماندهای جامد شهری بعلت وجود عوامل و پارامترهای متعدد دخیل در این امر، همواره از جمله مسائل پیچیده، پرهزینه و وقت گیر به شمار می رود. سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری موثری است که برای مدیریت وکاربرد داده های فضایی به زمان وهزینه کمتری نیازدارد و از آن می توان برای تعیین محل دفن پسماندها استفاده کرد. علاوه براین با استفاده آن می توان تعداد زیادتری سایت را تعیین محل کرد. هدف این مطالعه شناسایی محل مناسب دفن زباله درشهر رامهرمز در شرق استان خوزستان است. در این شهر سرانه تولید زباله های شهری و خانگی به 800 گرم(نفر/روز) می-رسد. محل کنونی دفع زباله های این شهر در تپه های ماهوری واقع در 30 کیلومتری غرب رامهرمز می باشد، که بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی از سال 1385 مورد استفاده قرار گرفته است. دراین تحقیق تعیین محل دفن زباله های شهری با بهره-گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق سلسله مراتبی- فازی با استفاده از نرم افزار expert choice صورت گرفته است. در این ارتباط معیارهایی از قبیل هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، زیست محیطی، اقتصادی، خاک شناسی، اجتماعی و اقلیم مورد ملاحظه قرار گرفتند و یازده لایه نقشه به عنوان ورودی به سیستم gis، تهیه گردید. براساس نقشه خروجی منطقه مورد مطالعه جهت دفن موادپسماند به پنچ بخش کاملا نامناسب، نامناسب، متوسط، مناسب، و کاملامناسب تقسیم بندی شد. به طور کلی دو سایت با مساحت بیش از 17 هکتار(برآورد نیاز 20 ساله) با استفاده از منطق فازی - سلسله مراتبی، بازدید میدانی و سوندازهای ژئوالکتریک برای دفن پسماندهای شهر رامهرمز مشخص گردید. در نهایت، سایت های پیشنهادی برای دفن زباله با مدل arcnlet و مدل درستیک تایید گردید.

در کلیه مطالعات آب زیرزمینی چه در محیطهای کارستی و چه غیر کارستی، برآورد بیلان آبی ضرورتی بی-بدیل و پایه¬ی انجام تحقیقات مختلف است. بنابراین تعیین دقیق میزان نفوذ در آبخوان¬ها لازمه¬ی برآورد بیلان است. به این منظور تاکنون روشهای زیادی استفاده شده اند که بیشتر آنها برای آبخوانهای آبرفتی طراحی گشته اند اما از آنجا که منابع آب کارستی امروزه به عنوان مهمترین منابع آب شیرین در جهان شناخته شده اند، بررسی این گونه آبخوانها اهمیت زیادی دارد و در مطالعه آن¬ها باید از روشهای خاصی که دربرگیرنده¬ی کلیه شرایط محیطی است، بهره جست. از این رو، در این تحقیق متوسط تغذیه سالانه ( به عنوان درصدی از بارش ) بر اساس متغیرهایی مثل ارتفاع، شیب، لیتولوژی، شرایط ساختمانی، پوشش گیاهی و نوع خاک ( روش karstlop ) در آبخوان کارستی تاقدیس پابده تعیین می¬شود. منطقه مورد مطالعه، تاقدیس پابده در km150 شمال شرق اهواز و km30 شرق شهر لالی واقع شده است. این تاقدیس توسط تنگ بابااحمد به طور عرضی کاملا برش خورده و شامل دو آبخوان کارستی ادیو و گریوه است. روش karstlop روشی برای بدست آوردن توزیع مکانی تغذیه و بیان آن به صورت درصدی از بارش می¬باشد. در این مدل از هشت لایه¬ی اطلاعاتی (کارستی شدگی، شرایط اتمسفری، رواناب، شیب، شرایط ساختمانی، لیتولوژی، لایه پوشاننده آهک(نوع خاک) و پوشش گیاهی) به صورت لایه ها¬ی رستری ایجاد می¬شود. سازند آسماری که سازند کارستی تاقدیس پابده می¬باشد، دارای تغذیه¬ی بالایی است. حداقل نرخ تغذیه در این سازند 38 درصد از بارش و حداکثر نرخ آن 62 درصد برآورد شده است. همچنین در محور تاقدیس به علت پهن¬شدگی، شیب کم و دارا بودن بیشترین ارتفاع، میزان تغذیه زیاد دیده می شود.

بتا بلاکرها با تعدیل برون ده قلبی و خون رسانی عضلانی در بیماری های قلبی عروقی مورد استفاده قرار می گیرد. این مواد توانایی عبور از سد خونی ـ مغزی و امکان تاثیرگذاری بر برخی از اعمال مغزی و عضلانی را دارند. هدف اصلی این مطالعه بررسی اثرات بتا بلاکرها از جمله پروپرانولول بر حافظه کوتاه مدت افراد استرسی و تأثیر آن در تغییرات تمرکز آزمایش شوندگان است. دراین پژوهش سی فرد استرسی مورد آزمایش قرار گرفتند. آزمایش شوندگان همگی از تحصیلات دانشگاهی برخوردار بوده و در رده سنی 40-21 سال قرار داشته و از بین افرادی که توسط متخصصان روان پزشکی و با رضایت کتبی معرفی شده بودند، پس از بررسی قدرت انجام تست های نرم افزاری مورد نیاز، تحت آزمایش قرار گرفته اند. آزمایشات در دو مرحله به اجرا درآمد. مرحله اول به عنوان شاهد و با کاربرد پلاسب به عمل آمد و مرحله دوم با استفاده از پروپرانولول 10mg انجام گرفت. هریک از مراحل از دو قسمت قبل و بعد از مصرف ماده مورد نظر تشکیل می یابد که بین آن ها فاصله زمانی شصت دقیقه ای در نظر گرفته می شود

اندرکنش منابع آب سطحی و زیرزمینی همواره در بیلان بندی منابع آب از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. این اندرکنش معمولا بعنوان یک شرط مرزی داخلی در مدلسازی آب های زیرزمینی در نظر گرفته شده و وضعیت دقیق اندرکنش منابع بر یکدیگر در خلال فرآیند مدلسازی مشخص می گردد. مدلسازی اندرکنش این دو در مقیاس های بزرگ نظیر حوضه های آبریز، نیاز به تجزیه و تحلیل مقادیر زیادی از داده های مکانی دارد که با نرم افزارها و تکنیک های معمول دقت کافی نداشته یا به لحاظ مدیریت داده ها و زمان محاسباتی بسیار ناکارآمد می باشند. در این زمینه، مدل سازی آب های زیرزمینی به دلیل کارآیی بالا و هزینه های کمتر نسبت به روش های دیگر منابع آب مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور، آبخوان دشت صحنه با مساحت 79 کیلومترمربع که در شمال شرق استان کرمانشاه واقع شده است، توسط gms 7.1 شبیه سازی شد. ابتدا مدل مفهومی با استفاده از ابزار gis آماده و سپس مدل عددی ایجاد گردید. پس از آن مدل در حالت پایدار برای یک ماه(مرداد ماه 85)اجرا و کالیبره شد. سپس مدل از مهر 1384 تا شهریور 1385 در حالت ناپایدار طی 12 دوره تنش کالیبره و پس از بهینه سازی پارامترهای هیدروژئولوژیکی، مدل برای دوره زمانی از مهر 1385 تا اسفند 1386 صحت سنجی شد. نهایتا نتایج برای سناریوهای مختلف از جمله پیش بینی وضعیت سطح آب در 5 سال آینده، پیش بینی وضعیت آب های زیرزمینی در شرایط خشکسالی و ترسالی و ارتباط رودخانه و آبخوان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

استفاده از مدل سازی یکی از روش های غیر مستقیم مطالعه منابع آب زیرزمینی است که با توجه به کارآیی بالا و هزینه کمتر نسبت به روش های دیگر، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مدل کمّی آب های زیرزمینی دشت عقیلی به وسعت 41/142 کیلومتر مربع واقع در شمال شرق شهرستان شوشتر نیز به همین منظور تهیه گردیده است. اهداف اصلی تهیه مدل آب های زیرزمینی دشت عقیلی، شامل درک کمّی جریان آب های زیرزمینی و مو لفه های گوناگون بیلان دشت است که فرایند بهینه تصمیم گیری مدیریت آبخوان براساس آن ها خواهد بود. در این تحقیق آبخوان دشت عقیلی توسط روش عددی تفاضلات محدود به وسیله نرم افزار gms6.5 شبیه سازی گردید. gms یک محیط مدل سازی است، که شامل یک انترفاز گرافیکی و تعدادی کدهای تحلیلی مختلف شامل modflow، modpath و غیره می باشد. modflow یک ماژولار سه بعدی مدل جریان آب زیرزمینی تفاضلات محدود است که توسط سازمان زمین شناسی ایالت متحده(usgs) تهیه شده است. پس از انتخاب بسته نرم افزاری مناسب اقدام به تهیه مدل مفهومی در ماژول نقشه گردید. بعد از تکمیل مدل مفهومی در ماژول نقشه، مدل مفهومی به مدل عددی در ماژول سه بعدی شبکه تبدیل گردید. این کار شامل قرار دادن یک شبکه بر روی مدل مفهومی و سپس تبدیل کردن آن به یک مدل بر پایه شبکه می باشد. ابتدا مدل جریان آب زیرزمینی در حالت ماندگار برای یک ماه اجرا و کالیبره گردید. سپس مدل از مهر 1385 تا شهریور 1386 در حالت ناماندگار طی 12 دوره تنش کالیبره و پس از بهینه سازی پارامترهای هیدروژئولوژیکی (مدلسازی معکوس)، مدل برای دوره زمانی از مهر 1386 تا خرداد 1387 صحت سنجی شد. پس از واسنجی و صحت سنجی، مدل توانست به خوبی شرایط آبخوان را شبیه سازی نماید. نهایتاً سناریوهای مختلف مدیریتی برای دشت در نظر گرفته شد و واکنش آبخوان در مقابل آن ها شبیه سازی گردید.

در این تحقیق روشهای زمین آماری به منظور برآوردی بهینه از توزیع میزان غلظت یونهای اصلی و نیترات دشت رامهرمز مورد استفاده قرار گرفتند. بدین منظور نمونه برداری از 30 حلقه چاه بهره برداری موجود در دشت در مهرماه 1387 صورت گرفت، آنالیز شیمیایی نمونه ها نیز با استفاده از روش یون کروماتوگرافی انجام شد. آنالیزهای زمین آماری متغیرهای شیمیایی آبخوان به وسیله برنامه جانبی geostatistical analyst نرم افزار arc map 9.2 صورت گرفت. برای برآوردی بهینه از متغیرهای ناحیه ای توسط تخمینگرهای زمین آماری داده ها میبایست دارای توزیع نرمال و فاقد روند باشد. نرمال بودن داده ها با روشهایی چون ترسیم هیستوگرام و آزمون کلموگروف–اسمیرنوف به وسیله نرم افزار spss بررسی شد، آنالیز روند نیز با استفاده از برنامه جانبی geostatistical analyst انجام شد. در ادامه درون یابیها با روشهای وزن دهی عکس فاصله،کریجینگ و کوکریجینگ صورت گرفت، در روشهای کریجینگ و کوکریجینگ وایوگرامها برای تحلیل ساختار فضایی متغیرها ترسیم شد. در انتها تخمینهای مختلف پارامترهای شیمیایی با استفاده از شاخص rmse با همدیگر مقایسه شدند. جهت برآورد میزان خطای تخمین متغیرهای شیمیایی آبخوان، نقشه های تخمین خطای استاندارد مربوط به هر متغیر تهیه شد. همچنین کیفیت و خطر آلودگی نیتراته آب زیرزمینی دشت رامهرمز، توسط کرجینگ شاخص با استانداردهای جهانی مقایسه شد.