نام پژوهشگر: مجید صفرپور

بررسی زمینه های فکری و اجتماعی شکلگیری حکمت اشراق
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1392
  مجید صفرپور   سعید انواری

بر این اساس که هر مکتب فکری نوظهوری تحت تأثیر مکاتب فکری پیش از خود و شرایط فکری و اجتماعی موجود در عصر خود قرار گرفته است و به تأثیر از آن ها ظهور کرده است. ازاین رو در این پژوهش تلاش شده تا به بررسی علل و عواملی پرداخته شود که در ظهور حکمت اشراق سهروردی نقش به سزایی داشته اند. این علل و عوامل شامل علل فکری و اجتماعی می شود. در بحث علل فکری، با بررسی آثار سهروردی می توان به سرچشمه های حکمت اشراق راه برد. این سرچشمه ها شامل حکمت یونان، ایران باستان یا حکمت خسروانی و اسلام می شود. هر کدام از این سرچشمه ها جداگانه بر ذهن و فکر سهروردی تأثیرگذار بوده است و روی هم براساس شرایط اجتماعی و محیطی سهروردی باعث ظهور حکمت اشراق شده اند. در بحث علل اجتماعی هم به تأثیر حکومت ها و رخدادهای مهم اجتماعی در ظهور حکمت اشراق پرداخته شده است. اهمیت این پژوهش در این است که کوشیده است تا با بررسی دقیق علل ظهور حکمت اشراق، در راستای شناخت حکمت اشراق و علل شکلگیری و ظهور آن گام بردارد.این رساله به طور کلی در پنج فصل گنجانده شده است. در فصل نخست به وقایع و رخدادهای زندگی سهروردی پرداخته شده است و به بررسی تأثیر آن ها ـ در صورت تأثیرگذاری ـ بر سهروردی و ظهور حکمت اشراق پرداخته است. در فصل دوم، به بررسی منابع فکری تأثیرگذار در ظهور حکمت اشراق پیش از سهروردی تا زمان وی پرداخته شده است. این منابع فکری شامل حکمت یونان، فلسفه ی مشاء اسلامی( ابن سینا)، حکمت ایران باستان، عرفان و تصوف، آموزه های دینی، شاهنامه و متکلمین( غزالی) می شود. این فصل دربرگیرنده ی سرچشمه های اساسی حکمت اشراق است. در فصل سوم که در ادامه ی بررسی منابع فکری است، به منابع فکری تأثیرگذار در ظهور حکمت اشراق همزمان با سهروردی پرداخته شده است. در این فصل به چهار مکتب فکری اسماعیلیه، اشاعره، عرفان و تصوف و شعوبیه پرداخته شده است. در فصل چهارم علل اجتماعی تأثیرگذار در ظهور حکمت اشراق مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که سهروردی در سده ی ششم هجری قمری می زیسته است و این سده پر از رخدادها و اتفاق های مهم است، در این فصل به اوضاع اجتماعی در زمان سلجوقیان، فاطمیان، اسماعیلیان نزاری و جنگ های صلیبی پرداخته شده است. در فصل پنجم یک جمع بندی از مطالب فصل های یک تا چهار انجام داده ایم و در پایان یک نتیجه گیری نهایی به دست داده ایم.