نام پژوهشگر: محمد حسین فصیحی

ماهیت و مبانی کلامی تکلیف
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1386
  محمد هاشم مسعودی   حسن معلمی

تکلیف از نظر بسیاری از علما و متکلمان امامیه، به معنای اراده تشریعی خداوند است که به انجام یا ترک کاری از سوی مکلفین، تعلق می گیرد. دسترسی مکلفین به پاداش و ثواب اخروی، وجود تکالیف را ضروری می سازد؛ همچنین انسان به عنوان یک موجود اجتماعی، برای ادامه حیات و رفع نیازهای خود، نیازمند قوانین جامع و کاملی است که بتواند نظم و عدالت را در جامعه برقرار سازد، از هرگونه پیامد منفی به دور باشد، و زمینه رشد و کمال و سعادت انسان را فراهم نماید. و از آن جایی که تنها خداوند به تمام رمز و راز و نیازهای انسان آگاهی کامل دارد، فقط او می تواند چنین قوانینی را در قالب تکلیف وضع نماید. این تکالیف، در واقع راه رسیدن به حقوق انسانی است، و اگر انسان می خواهد که به کمال و برتری دست یابد، باید به تکالیف و قوانین الهی عمل نماید. حسن و قبح عقلی، مالکیت خداوند، حاکمیت خدا، قاعده لطف، حکمت الهی، رحمت و عدالت الهی را می توان جزء مهم ترین مبانی کلامی وضع تکالیف از سوی خدا برای بشر دانست. همچنین وضع این تکالیف، زمانی معنا خواهد داشت که قدرت، آزادی و اختیار انسان را به عنوان مبانی انسان شناسانه تکلیف بپذیریم. اگرچه درباره اختیار و آزادی انسان، میان متکلمان مسلمان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد، اما نظریه "امر بین الامرین" که رویکرد کلامی شیعه از آن حمایت می کند، تنها اندیشه ای است که از هرگونه عوارض و لوازم فاسد به دور است، و بر اساس آن انسان ها در عقیده، رفتار و گفتار خود، از اختیار و آزادی برخوردارند؛ اما این آزادی مطلق نیست بلکه دارای شرایط و حدود می باشد. اساساً پذیرش اسلام به معنای پذیرفتن این امر است که در قلمرو آزادی باید حقوق الهی در نظر گرفته شود و رهنمودها و تکالیف خداوند به کار گرفته شود.

بررسی تطبیقی معجزه در اندیشه اسلامی و غربی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1385
  عبدالحکیم محمدی   مصطفی آزادیان

در این نوشته به صورت گذرا نظرات دانشمندان اسلامی و غربی حول چند مساله پیرامون معجزه پرداخته شده است: 1-واژه معجزه در اسلام و واژه miracel در غرب، بر رویدادهای خارق العاده اطلاق می شود و در هر دو حوزه واژه مورد استفاده با واژه های که در متون مقدس به این رویدادها اطلاق شده متفاوت است. 2- چیستی معجزه، دانشمندان اسلامی معجزه را دلیل بر صدق ادعای نبوت می دانند تعریف آنها از معجزه غالبا متاثر از همین نگاه اندیشانه به آن بوده است. و بنابراین آن را به امر خارق العاده که همراه با تحدی و ادعای نبوت و عدم معارضه توسط دیگران است تعریف کرده اند و در غرب چنین نبوده بلکه تعاریف بسته به شرایط ذهنی و معرفت شناسی غالب در غرب است و امروزه تعریف به نقص قوانین طبیعت بیشتر مورد توجه است. 3- امکان معجزه در هر دو حوزه مورد بررسی قرار گرفته است ولی عمدتا در غرب امکان آن از نظر علمی و قوانین طبیعی مورد نظر بوده ولی در حوزه اسلامی عمدتا از نظر فلسفی و عقلی ولی در هر دو حوزه کم اند کسانی که منکر مطلق معجزات باشند. 4- تبیین معجزات در هر دو حوزه مورد بررسی قرار گرفته، در غرب تحت عنوان تبیین طبیعی که آیا می شود آنها را با ساز و کار طبیعت تبیین کرد؟ ولی مشابه آن در جامعه اسلامی بحث معارضه مطرح شده و عدم معارضه که در تعریف متکلمان مسلمان آمده معنایش این است که تبیین و شناخت علل و عوامل آن برای بشر مقدور نیست. 5-معجزات به خاطر اینکه رویدادهای تاریخی اند نیازمند اثبات اند و این بحث هم غرب و هم در حوزه معرفت شناسی اسلامی مطرح بوده در غرب اثبات ناپذیری آن یکی به خاطر تاریخی بودن، دوم به خاطر تعارض با علم است. .ولی متکلمان مسلمان که فارغ از تفکر مبتنی بر تجربه و ایدئولوژی علمی بوده اند تنها به خاطر تاریخی بودن بحث اثبات آن را دنبال کرده اند و چون معجزه جاوید یعنی قرآن موجود است و معجزه بودنش با تحدی اثبات آن را دنبال کرده اند و چون معجزه جاوید یعنی قرآن موجود است و معجزه بودنش تا تحدی روشن است و نیز بسیاری از معجزات افعالی که تاریخی بوده اند را ذکر کرده، لذا اثبات معجزات بحث مهمی شمرده نمی شود لذا ما هم آن را ذیل دیدگاه دانشمندان مسلمان نیاوردیم. 6- دلالت معجزه بر مدعا در هر دو حوزه گسترده مورد توجه بوده و غالبا در غرب آن را دلیل بر وجود خداوند گرفته اند و متکلمان مسلمان آن را دلیل بر صدق ادعای نبوت می دانند.