به منظور بررسی تاثیر سطوح متفاوت انرژی بر روی عملکرد رشد و فرآسنجه های خونی و قابلیت هضم بزهای ماده، از سه سطح انرژی (10/2 ، 30/2 و 50/2 مگاکالری در کیلوگرم ماده خشک) در یک طرح کاملا تصادفی با سه تیمار و دوازده تکرار به مدت 94 روز بر روی 36 راس بز ماده حدودا یک ساله، بومی استان آذربایجان غربی با میانگین وزن 2±21 کیلو گرم استفاده گردید. نتایج نشان داد که افزایش سطح انرژی جیره اثر معنی داری بر روی مصرف ماده ی خشک و افزایش وزن روزانه داشت(05/0p<). درحالی که سطوح متفاوت انرژی تاثیر معنی داری بر ضریب تبدیل خوراک نداشت(05/0p>). بزهای دریافت کننده سطح انرژی 3/2 و 5/2 مگاکالری در کیلوگرم مصرف ماده خشک روزانه بالاتری نسبت به بزهای دریافت کننده سطح انرژی 1/2 مگاکالری در کیلوگرم داشتند. همچنین سطح انرژی 5/2 مگاکالری در کیلوگرم نسبت به سایر تیمارها موجب بیشترین افزایش وزن روزانه شد. سطوح مختلف انرژی از نظر فرآسنجه های خونی هیچ تاثیر معنی داری بر روی گلوکز، کلسترول، تری گلیسیرید، اوره، کراتینین و hdl نداشت(05/0p>) به جز ldl که سطح 5/2 مگاکالری در کیلوگرم موجب کاهش ldl سرم خون شد(05/0p<). از نظر قابلیت هضم ظاهری ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام و چربی خام بین تیمارها اختلاف معنی داری وجود نداشت(05/0p>). به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که جیره حاوی 50/2مگا کالری انرژی در کیلو گرم ماده ی خشک و 11درصد پروتئین خام موجب افزایش مصرف ماده خشک روزانه و افزایش وزن روزانه در بز های ماده حدودا یک ساله بومی استان آذر بایجان غربی می شود. کلمات کلیدی: انرژی، بز، عملکرد، فرآسنجه های خونی، قابلیت هضم.

چکیده : این پژوهش با هدف مطالعه تاثیر سطوح مختلف کود مرغی بر عملکرد، فراسنجه های خون، قابلیت هضم ظاهری، فعالیت جویدن، خوشخوراکی، ph شکمبه، خصوصیات فیزیکی خوراک و سود اقتصادی جیره بره های نژاد قزل انجام گردید. به این منظور از 28 راس بره نر با میانگین وزن اولیه 44 کیلوگرم و میانگین سن 9–8 ماهگی برای یک دوره 42 روزه در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار جیره آزمایشی شامل 1) تیمار شاهد بدون کود مرغی، 2) جیره حاوی 5 درصد کود مرغی، 3) جیره حاوی10درصد کود مرغی، 4) جیره حاوی 15درصد کود مرغی اختصاص داده شدند. جیره های آزمایشی به صورت کاملا مخلوط و در 2 وعده(8 صبح و 16عصر) در حد اشتها به بره ها عرضه شد. آب مصرفی نیز به صورت آزاد در اختیار دامها قرار گرفت. ازنظر ماده خشک مصرفی اختلاف معنی داری بین تیمارهای آزمایش مشاهده نگردید. میانگین افزایش وزن روزانه در تیمار 2 (333گرم) در مقایسه با تیمار شاهد تمایل به افزایش نشان داد(010/0 p<). سطوح مختلف کود مرغی تاثیر معنی داری بر ضریب تبدیل خوراک نداشت(05/0> p). با این حال سطح 5 درصد کود مرغی برای ضریب تبدیل دارای کمترین میزان عددی(501/7) و تمایل به کاهش داشت. میزان گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، پروتئین کل، کراتینین، hdl، ldl در بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری نداشت(05/0> p). بین تیمارهای آزمایشی به لحاظ میزان اوره سرم خون اختلاف معنی داری وجود داشت(0001/< p). و برای تیمارهای 1تا 4 به ترتیب 42/31، 71/25، 14/19و 71/23 میلی گرم در دسی لیتر بود. از نظر قابلیت هضم ظاهری خوراک، تیمار 4 سبب کاهش معنی دار قابلیت هضم adf و پروتئین خام خوراک در مقایسه با تیمار شاهد و تیمار 3 شد. همچنین این تیمار سبب کاهش معنی دار قابلیت هضم ماده خشک خوراک در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی شد(05/0< p). سطوح مختلف کود مرغی در مقایسه با تیمار شاهد تاثیر معنی داری بر فعالیت جویدن، فعالیت نشخوار و زمان استراحت داشت(05/0< p). ولی زمان مصرف خوراک تحت تاثیر قرار نگرفت(05/0> p). سطوح 10و 15 درصد کود مرغی سبب افزایش معنی دار مصرف کنسانتره در مقایسه با تیمار شاهد و 5 درصد کود مرغی شدند. میانگین ph شکمبه برای تیمارها به ترتیب 6، 75/6، 4/6 و6/6 بود و بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی داری وجود داشت (05/0 p<). خصوصیات فیزیکی خوراک بین تیمارها تفاوت معنی داری نشان داد (0001/< p). در بررسی اقتصادی جیره با استفاده از دو شاخص " نسبت در آمد به هزینه " و " هزینه هر واحد تولید " با افزودن کود مرغی در جیره نسبت در آمد به هزینه کاهش پیدا کرد. و بیش ترین مقدار در آمد با جیره حاوی 5 درصد کود مرغی حاصل شد، میانگین هزینه هر واحد تولید (وزن زنده) با افزودن کود مرغی کاهش یافت، و جیره حاوی 5 درصد کود مرغی دارای کمترین مقدار بود. در مجموع می توان نتیجه گیری نمود گرچه واردکردن کود مرغی در جیره بره های پرواری سبب افزایش عملکرد معنی دار بره ها نگردید ولی از طرفی اثرات منفی نیز بر عملکرد و سلامت آنها نداشت. همچنین با توجه به کاهش قابل توجه هزینه جیره، کود مرغی می تواند به عنوان یک مکمل پروتئینی، جایگزین بخشی از مواد پروتئینی مورد نیاز بره های پرواری گردد و به عنوان یک استراتژی محلی مناسب در جهت نیل به کاهش واردات و هزینه تمام شده در واحد دامپروری مورد استفاده قرار گیرد. کلمات کلیدی: کود مرغی، بره قزل، عملکرد، قابلیت هضم، هزینه تولید