نام پژوهشگر: زهرا پسندیده فرد

مدل سازی آلودگی غیرنقطه ای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) برای ارائه بهترین شیوه های مدیریت(bmp) در حوضه آبخیز گرگانرود
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان - دانشکده محیط زیست 1391
  زهرا پسندیده فرد   سید حامد میرکریمی

در میان عناصر بی شمار سازنده طبیعت، آب نقش بسیار مهمی را، به سبب اختصاصات فیزیکی و شیمیایی خود ایفا می کند. با گسترش روزافزون جمعیت، از یک طرف نیاز به آب شیرین روز به روز افزایش و از طرفی ورود آلاینده ها به این اکوسیستم ، سرعت یافته است. مهمترین آلاینده هایی که باعث ایجاد آلودگی آب می شوند، نیتروژن و فسفر موجود در رواناب کشاورزی هستند که به آلودگی غیرنقطه ای (nps)، موسوم هستند. برای رفع این مشکل، شیوه های مدیریتی به کار می روند که به bmp ها یا بهترین شیوه های مدیریت معروفند. به وسیله این شیوه ها، آلودگی غیرنقطه ای حاصل از کشاورزی (آلودگی با منبع گسترده) کاهش و در مواردی حذف می شود. یکی از روش های متداول کنترل آلودگی غیرنقطه ای مدل سازی آن است. به وسیله مدل سازی می توان راندمان بسیاری از این شیوه ها را قبل از به کارگیری، آزمایش کرد. در این مطالعه، ابتدا آنالیز آماری پارامترهای کیفی آب و محاسبه نیاز آبی گیاهان انجام شد که نتایج اثر فعالیت کشاورزی را در فصول مختلف نشان داد. سپس، تغییرات کاربری اراضی در سال های 1984 تا 2010 بررسی شد که نشان دهنده افزایش اراضی کشاورزی، توسعه شهری و جاده ها بود. با انجام مدل l-thia برای هر دو کاربری میزان آلودگی و حجم رواناب محاسبه شد که رشد چشمگیری را نشان می داد. سپس، اثر چهار بافر اطراف رودخانه با عرض های متفاوت بر روی آلودگی غیرنقطه ای آزمایش شد. نتایج بیانگر اثر بسیار زیاد بافرها بود. با محاسبه آلودگی هر یک از زیرحوضه ها، زیرحوضه هفت به عنوان یک منطقه بحرانی شناخته شد. در انتها با استفاده از ارزیابی چند معیاره (mce) به منظور مکان یابی اراضی کشاورزی، تغییر کاربری به عنوان یک bmp مدنظر قرار گرفت و نقشه بهینه کاربری ایجاد شد. پس از تهیه نقشه کاربری جدید مدل l-thia مجددا انجام شد و نتیجه مدل با کاربری کنونی مقایسه شد تا اثر این bmp بررسی شود. نتیجه حاکی از کاهش قابل توجهی در میزان حجم رواناب و آلودگی آب بود. حجم رواناب از 367/5 به 308/6 مترمکعب در هکتار و میزان نیتروژن موجود در رواناب از 3/26 به 1/58 میلی گرم در لیتر و اکسیژن خواهی زیستی یاbod آب نیز از 3/61 به 2/13 میلی گرم در لیتر رسید. سایر آلاینده ها نیز کاهش شدیدی را نشان دادند. به این ترتیب، تغییر کاربری به عنوان یک bmp موثر، جهت کاهش آلودگی غیرنقطه ای تایید شد.