چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : نهاد دین از موضوعاتی است که از همان آغاز شکل گیری جامعه شناسی مورد توجه جامعه شناسان اولیه به ویژه کنت ، ماکس وبر و دورکیم قرار گرفت .این پژوهش بدنبال آن است تا نقش نهاد دین در را در فرایند تاریخی جامعه ایران عصر قاجار و تاثیر آن را بر روند تحولات سیاسی ، اجتماعی و ساخت فرهنگی جامعه مورد بررسی قرار دهد. محقق در این تحقیق از اندیشه کنش اجتماعی ماکس وبر برای چارچوب نظری خود بهره برده است و یافته های تحقیقی را براساس این نظریه تبیین نموده است. به نظر وبر کنش های اجتماعی عقلانی حاصل فهم آگاهانه کنشگر نسبت به عمل و رفتار خود است؛ لذا این تحلیل وبر از کنش، مبنایی برای تحلیل رویدادهای عصر قاجار قرار گرفته است. در این تحقیق با بهره گیری از روش اسنادی و به ویژه مطالعات کتابخانه ای به تحلیل موضوع پرداخته شده است. در فصل چهارم این پژوهش به نقش نهاد دین در ادوار مختلف تاریخ ایران تا قبل از شکل گیری دولت قاجار و در ادامه برای پاسخ به سوالات و فرضیه تحقیق به تفصیل به تحولات عمده عصر قاجار و جریانات نوظهور جامعه، اندیشه ناسیونالیسم، روشنفکران جریان فراماسونری و کنش های صورت گرفته توسط نهاد دین پرداخته شده است. محقق با طرح ایده کنش عقلانی عملگرایانه معطوف به ارزش معتقد است این کنش از نمود برجسته ای برخوردار است. ضمن اینکه در این تحقیق تاکید ویژه ای بر پویایی نهاد دین (تشیع اصولی) شده است. کلمات کلیدی : نهاد دین ، کنش اجتماعی ، عقلانیت ، نهضت مشروطه ، فراماسونری