بافت خون و فاکتورهای رشدی شاخص مهمی در بررسی وضعیت فیزیولوژیک بدن برای تشخیص بیماری ها و کنترل زیستی موجودات زنده از جمله آبزیان است. این پژوهش به منظور تعیین شاخص های خونی شامل گلبول های سفید، هموگلوبین، هماتوکریت و درصد افتراقی گلبول های سفید از قبیل نوتروفیل-ها، لنفوسیت ها و ائوزینوفیل ها و فاکتورهای رشد مثل ضریب تبدیل غذایی، افزایش وزن، نرخ رشد ویژه، ضریب چاقی، شاخص کبدی، نرخ وزن نسبی و میانگین رشد روزانه تحت تأثیر عصاره ی سیر و سرخارگل بر روی ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شد. 1050 قطعه ماهی با میانگین وزنی 5/6 ±50 گرم در قالب هفت تیمار (گروه 1: شاهد، گروه 2: 5/0% سیر، گروه 3: 1% سیر، گروه 4: 5/0% سرخارگل، گروه 5: 1% سرخارگل، گروه 6: 5/0% سیر + 5/0% سرخارگل، گروه 7: 1% سیر + 1% سرخارگل) با سه تکرار تقسیم شدند. تیمارها در طول مرحله ی اول پرورش (به مدت 30 روز) با جیره ی حاوی عصاره های گیاهی تغذیه شدند و در مرحله ی دوم پرورش (به مدت 15روز) فقط با جیره کنترل (بدون عصاره) تغذیه شدند، تا زمان حذف اثر مواد افزودنی از بدن ماهی تعیین گردد. به منظور مقایسه و تعیین فاکتورهای هماتولوژیک و رشد در روزهای صفر، 15، 30 و 45 دوره پرورش از هر تکرار سه عدد ماهی به طور تصادفی انتخاب شد. خونگیری از ورید ساقه ی دمی ماهیان با استفاده از ماده ی ضد انعقاد صورت گرفت، سپس نمونه های خونی به روش های استاندارد خون شناسی مورد آزمایش قرار گرفتند. همچنین جهت تعیین تأثیر عصاره ها بر مقاومت ماهیان در رویارویی با عامل بیماری زا، در روز 30 پرورش باکتری یرسینیا روکری به صورت درون صفاقی به ماهیان مورد آزمایش تزریق گردید و در طول دو هفته تلفات به صورت روزانه ثبت شد. در مرحله ی اول پرورش، فاکتورهای رشد بین تیمارهای پرورشی تفاوت معنی دار نداشت اما بیشترین میزان آن ها در تیمار 1% عصاره سیر مشاهده شد (05/0p>). بیشترین میزان گلبول های سفید (دارای تفاوت معنی دار با گروه شاهد) و بشترین میزان لنفوسیت ها، هموگلوبین و هماتوکریت (بدون تفاوت معنی دار باگروه شاهد) در گروه های 1% عصاره سیر و 5/0% عصاره سرخارگل مشاهده گردید. در مرحله ی دوم پرورش هیچ یک از فاکتورهای خونی تیمارهای آزمایشی با گروه شاهد تفاوت معنی دار نداشتند (05/0<p)، اما بیشترین میزان لنفوسیت، هموگلوبین و هماتوکریت در تیمار 1% عصاره سیر ملاحظه گردید. در آزمایش رویارویی با باکتری یرسینیا روکری، تلفات تیمار 1% عصاره سیر یک روز دیرتر از بقیه ی تیمارها شروع شد و کمترین درصد تلفات را به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج این پژوهش می توان نتیجه گرفت، استفاده از 1%عصاره ی سیر و 5/0% عصاره ی سرخارگل سبب تحریک سیستم دفاعی و افزایش مقامت قزل آلای رنگین کمان در برابر عوامل بیماری زا می شود.