چکیده تحرک اسپرم یکی از شاخص های اساسی در اندازه گیری کیفیت اسپرم ماهیان به شمار می آید. بنابراین تحقیق حاضر، با هدف بررسی تأثیرپذیری و حساسیت اسپرم ماهی سفیدک سیستان (شیزوتوراکس زارودنی) در مواجهه با فلزات سنگین مس و سرب انجام شد. به همین منظور تعداد چهار قطعه ماهی مولد نر با میانگین وزنی 57/19±00/1150 گرم از بین ماهیان مستعد برای تکثیر که در استخرهای مولدین مرکز تکثیر و بازسازی ذخایر ماهی بومی زهک نگه داری می شدند، انتخاب و اسپرم استحصالی از این ماهیان تحت تماس با غلظت های0، 01/0، 1/0، 1 ،10 و 100 میلی گرم در لیتر کلرید مس و کلرید سرب قرار گرفته و پارامترهای طول دوره تحرک و درصد اسپرم های متحرک مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت آلاینده ها پارامترهای حرکتی اسپرم ها به صورت معنی-داری کاهش یافت، اما حتی غلظت 100 میلی گرم در لیتر این فلزات نیز در این گونه غلظت کشنده نبود. تفاوت چندان معنی داری بین تحرک اسپرم هایی که در معرض فلزات مس و سرب با غلظت های مشابه قرار گرفتند، مشاهده نشد. اگرچه نتایج نشان داد که شدت اثر سرب نسبت به مس در کاهش تحرک اسپرماتوزوئیدها بیشتر بوده است. با گذشت زمان، هر چه از درصد اسپرم های متحرک کاسته می شود میزان حساسیت آنها حتی نسبت به غلظت های کمتر نیز محسوس بود. به طوری که مدت زمانی که در آن فقط 10% و یا 40% از اسپرم ها متحرک هستند، در تماس با غلطت mg/l 01/0 از مس و سرب دارای اختلاف معنی داری با گروه شاهد بود در حالی که مدت زمانی که 80% از اسپرم های متحرک به خود اختصاص داده اند، دارای اختلاف کمتری نسبت به گروه شاهد بوده است.