منطقه طوره در استان آذربایجان غربی، در غرب شهرستان خوی واقع شده است. این منطقه در زون افیولیتی خوی قرار گرفته است. بررسی های انجام گرفته نشان داده است که در گستره افیولیتی خوی، سنگ های سرپانتینیتی، آتشفشانی مافیک و کربناته در نتیجه کنش وری با سیستم های گرمابی، در جایگاه زمین شناسی و ساختاری مناسب دگرسان شده و به سنگ های لیستونیتی تبدیل شده اند. سنگهای لیستونیتی می توانند میزبان کانی سازی جیوه، طلا، آرسنیک، کبالت و نیکل باشند. اهمیت کانی سازی جیوه و طلا در لیستونیت ها، بیش از سایر فلزات است. رخدادهای لیستونیتی در مناطق خان گلی، بیوک دره، طوره و قورشاقلو گزارش شده است. این دگرسانی ها در برخی مناطق با کانی سازی های فلزی همراهند. لیستونیت های ناحیه خوی به سه قسمت قابل تفکیک می باشند: لیستونیت سیلیسی، سیلیسی– کربناته و کربناته. در منطقه طوره، تمرکزهایی از کانی سازی سولفیدی جیوه (کانه سینابر) به صورت رگه- رگچه ای در زون های دگرسان پدیدار شده اند که اغلب در ارتباط با لیستونیت سیلیسی می باشند. برای بررسی ناهنجاری عنصر جیوه در منطقه، اقدام به بررسی های لیتوژئوشیمیایی در منطقه شده است. در این پژوهش روش های آماری کلاسیک و آنالیز فاکتوری و روش فرکتالی عیار-مساحت روی نمونه های مربوط به عناصر منطقه طوره پیاده شده است. مهم ترین نتایج حاصل از تحلیل داده های ژئوشیمیایی، جدایش جوامع گوناگون آنومالی از یکدیگر و نیز تعیین زمینه و حد آستانه ای برای هر عنصر درمنطقه مورداکتشاف می باشد. امروزه یکی از مهم ترین روش های مورداستفاده در جدایش جوامع آنومالی از زمینه، روش های مبتنی بر هندسه فرکتال می باشد. در میان روش های فرکتالی، روش عیار- مساحت در اکتشافات ژئوشیمیایی برای جدایش جوامع آنومالی از زمینه به عنوان یکی از قوی ترین روش های شناخته شده برای تعیین حد آستانه با ضریب اطمینان بالا، استفاده می شود. نتایج حاصل از بررسی های آماری کلاسیک، میانگین عیاری برابر با ppm 5/176 برای عنصر جیوه در این محدوده مشخص کرده است، در حالی که در برخی از رگه ها عیار جیوه به مقادیر اقتصادی کانسارهای جیوه (حدود 35/0 درصد) می رسد. نمودار عیار- مساحت مربوط به عنصر جیوه نیز نشان می دهد که شکستگی در نمودار در عیار حدود ppm 1200رخ داده است. این مقدار نزدیک به حد اقتصادی جیوه برای استخراج که حدودppm1000است می باشد. سطح تراز فرسایشی کانی سازی جیوه با استفاده از داده های لیتوژئوشیمیایی و مقایسه ضرایب شاخص عنصری (نسبت های ضربی عناصر فوق کانساری به تحت کانساری) در هاله ژئوشیمیایی آن با مقادیر این شاخص ها در کانسار شناخته شده اولوجائوک (به عنوان کانسار استاندارد) مورد بررسی واقع شده است. ارزیابی ژئوشیمیایی رخنمون رخداد جیوه طوره بر اساس مقادیر ضرایب زونالیته ضربی نشان می دهد که این نهشته در سطح تراز کنونی، در قسمت یک سوم بخش بالایی هاله های استاندارد کانسار جیوه نوع اولوجائوک جای می-گیرد. از این رو، تنها بخش اندکی از آن فرسایش یافته است.

منطقه مطالعاتی با وسعتی حدود 8 کیلومتر مربع در 64 کیلومتری شمال یا شمال شرق مشکین شهر و در استان اردبیل واقع است. منطقه آذربایجان، طبق جدیدترین تقسیم بندی ساختاری ایران (آقانباتی، 1383) جزء پهنه میانی محسوب می شود. واحدهای اصلی منطقه شامل سنگهای سرپانتینیت، لیستونیت، رودنگبت، گرانیت، آندزیت، ماسه سنگ، توف و آهک است. آهک های منطقه شامل آهک پلاژیک، آهک ماسه ای و آهک کریستالیزه می باشد. آهک های پلازیک حاوی آثاری از فرآمینی فرهای کرتاسه فوقانی (کلوبوترانکانا و هتروهلیکس) می باشند که نشانگر تشکیل آنها در محیط عمیق و کم انرژی است. این آهک های ارتباطی به سکانس افیلولیتی نداشته و در اثر عملکرد گسل در مجاورت مجموعه افیولیتی قرار گرفته اند. مجموعه افیولیتی به دلیل قرارگیری واحدهای آهکی کرتاسه بر روی آنها، سن قبل از کرتاسه دارد. افیولیت الله یارلو به صورت ملانژ بوده و در اثر دگرسانی محلول های هیدرونرمال غنی از co2 و sio2 سرپانتینیت و لیستونیت تشکیل شده است. بررسی تغییرات جرمی عناصر اصلی و فرعی با استفاده از عنصر zr به عنوان عنصر بی تحرک گویای تهی شدگی sio2، fe2o3 و mgo و غنی شدگی cao و loi در طی دگرسانی لیستونیتی می باشد. تغییرات عناصر فرعی شامل کاهش چشمگیر ni و cr است. طبق مطالعات مینرالوگرافی، آثاری از کانی سای کرومیت و پلاتین در منطقه مورد مطالعه مشاهده نشده است. کانی سازی هیپوژن (اولیه) شامل مگنتیت، کالکوپیریت و پیریت و کانی سازی سوپرژن (ثانویه) شامل هماتیت و گوتیت می باشد. کانی های فلزی در سرپانتینیت ها، کوارتز مونزونیت ها و شیست ها دیده می شود با توجه به اینکه بخش اعظم منطقه مورد مطالعه از سرپانتینیت و لیستونیت تشکیل شده است. احتمال کانی سازی تالک، منیزیت، آزبست، طلا، جیوه، آرسنیک، آنتیموان در منطقه وجود داشت. ولی طبق مطالعات صحرایی، پتروگرافی، مینرالوگرافی و آنالیزهای شیمیایی انجام شده، منطقه مورد مطالعه فاقد کانی سازی بوده و فقط رگه هایی از منیزیت در بعضی مناطق در مجاور سرپانتینیت ها دیده می شود.

روستای قطور در 34 کیلومتری شمال غرب شهرستان شاهین دژ، در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این منطقه در تقسیم بندی ساختاری ایران در زون ایران مرکزی قرار دارد. توده نفوذی منطقه از نوع دیوریت تا کوارتزدیوریت و سنگ های نیمه عمیق شامل دیاباز و میکرودیوریت است. این سنگ ها بافت دانه ای داشته و کانی های اصلی آن شامل پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول، پیروکسین، بیوتیت، کلریت و اپیدوت و کانی فرعی آن آپاتیت و زیرکن می باشد. نتایج بررسی های میکروسکوپی و ژیوشیمی نشان می دهد که این توده عمدتا از نوع دیوریت، گابرودیوریت، کوارتزدیوریت و کوارتزمونزودیوریت بوده و از نوع i-type می باشد. ماگمای این دوده سرشت کالک آلکالن و ویژگی متاآلومینوس دارد. نمونه ها در محدوده گرانیت های قوس آتشفشانی و همزمان با برخورد قرار گرفته اند. آهک های پرمین تحت تاثیر توده نفوذی منطقه درجات مختلف اسکارنی شدن را نشان می دهند. اسکارن قطور از نوع کلسیک بوده و در آن کانی های کالک سیلیکانته بی آب گارنت و پیروکسن و نیز کالک سیلیکاته آبدار حاصل از دگرسانی پسرونده گارنت و پیروکسن به همراه مقادیری کلسیت و کوارتز حضور دارند. واکنش سیالات گرمایی با سنگ های درونگیر منطقه سبب گسترش انواع دگرسانی، آرژیلیک ضعیف تا حدواسط، پروپیلیتیک و سیلیسی شده است. کانی سازی فلزی در این منطقه بصورت مگنیت و اندکی هماتیت بوده و مارتیتی شدن نیز قابل مشاهده است. شوری میانبارها 14 درصد وزنی معادل nacl تعیین گردید. با استناد به شواهد ترمومتری دمای فاز فرعی کانی سازی 188-168 درجه سانتی گراد تعیین گردید. بررسی شرایط فیزیکوشیمیایی نشان داد که مرحله پیشرونده اسکارتی شدن بین 750-600 درجه سانتی گراد و فوگاسیته اکسیژن ده به توان منفی بیست و سه و ده به توان منفی هفده و مرحله پسرونده اولیه در دمای کمتر از 450-400 درجه سانتی گراد و فوکاسیته اکسیژن ده به توان منفی سی و ده به توان منفی بیست و پنج صورت گرفته است. به نظر می رسد فاز اصلی کانی سازی اکسیدی (مگنتیت) در مرحله پسرونده اولیه صورت گرفته است. مطالعات ژیوشیمیایی عناصر اصلی، فرعی و عناصر کمیاب در اسکارن نشان داد که منشأ اصلی بیشتر مواد اضافه شده در زون اسکارتی از سمت توده نفوذی بوده است.

محدوده مورد بررسی در 22 کیلومتری جنوب شرق شهرستان بستان آباد (شمال غرب ایران) واقع شده است، و شامل محدوده عمومی روستاهای کوملا و قزل احمد می باشد، که بر اساس تقسیم بندی زون های ساختاری ایران (نبوی، 1355)، بخشی از زون البرز آذربایجان بوده و بیشتر از واحدهای آتشفشانی ایوسن، توده های نفوذی الیگومیوسن و در نهایت از واحدهای آذرآواری مربوط به آتشفشان سهند پوشیده شده است. واحدهای زمین شناسی منطقه شامل سنگ های آذرین بیرونی با ترکیب آندزیت، ریولیت، داسیت و تراکی آندزیت و همچنین سنگ های آذرین درونی با ترکیب گرانیت، مونزونیت و دیوریت هستند. سرشت ماگمایی به وجود آورنده این سنگ ها از نوع کالک آلکالن با ویژگی های متاآلومین بوده و در محیط های تکتونیکی مربوط به قوسهای آتشفشانی پس برخورداری تشکیل شده است. دگرسانیهای عمده ایجاد شده در منطقه عبارتند از فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک. مطالعات حرارت سنجی میانبارهای سیال بر روی رگه های کوارتزی مرتبط با کانی سازی نشان دهنده درجه حرارت 550-530 درجه سانتیگراد برای کانی سازی فاز اکسیدی منطقه می باشد. با توجه به فقدان فاز دختر هالیت در درون میانبارهای سیال، شوری سیالات عامل کانی سازی در منطقه نیز کمتر از 10 درصد وزنی معادل کلرور سدیم تخمین زده می شود. مطالعات کانی نگاری حاکی از کانی سازی پیریت، مگنتیت، گالن و کالگوپیریت اولیه و کانی سازی کوولیت، گوتیت، هماتیت و اکسیدهای منگنز بصورت ثانویه است. بر اساس مطالعات میکروسکوپی، کالکوپیریت، پیریت و مگنتیت در اثر اکسید شدن تقریبا از بین رفته و تنها آثار جزیی از آنها به چشم می خورد. دیگر کانی های که در منطقه وجود دارند همگی درحال جانشینی توسط گوتیت هستند. آنچه که از مطالعات نتیجه می شود این است که در اثر فرآیندهای ثانویه و تحت تأثیر محلول های سطحی کانی سازی گوتیت در منطقه غالب شده است. با توجه به کلیه شواهد بدست آمده از مطالعات صحرایی، پتروگرافی و پترولوژی، دگرسانی،مینرالوگرافی و مطالعات میانبارهای سیال، می توان گفت که منطقه مورد مطالعه احتمالا یک کانسار پلی متال است که دارای برخی از ویژگیهای کانسارهای نوع iocg نیز می باشد.

منطقه مورد مطالعه در بخش شرقی روستای زنگبار در شهرستان بستان آباد و استان آذربایجان شرقی به فاصله تقریبی 30 کیلومتری شهر بستان آباد قرار گرفته است. منطقه آذربایجان طبق جدیدترین تقسیم بندی ساختاری ایران (اقا نباتی، 1383) جزء پهنه میانی محسوب می شود. واحدهای زمین شناسی منطقه، شامل سنگهای ولکانیک و ولکانوکلاستیک ایوسن با ترکیب آندزیت، تراکی آندزیت و داسیت می باشد که در آندزیت ها آثار کانی سازی مس دیده می شود. توده نفوذی زنگبار با سن الیگوسن، دارای ترکیبی در حد گرانودیوریت، کوارتزمونزونیت و آلکالی گرانیت بوده که به داخل واحدهای آتشفشانی منطقه نفوذ کرده و تغییرات نسبتا شدیدی در آنها ایجاد کرده است، سرشت ماگمای بوجود آورنده این سنگها از نوع کالکوآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی می باشد این توده ها جزوگرانیتوییدهای i-type بوده و در محیطهای تکتونیکی مربوط به قوسهای آتشفشانی پس برخورداری تشکیل شده اند. در منطقه مورد مطالعه انواع دگرسانیهای سریسیتیک، پروپیلیتیک و آرژیلیک قابل مشاهده می باشد. در زون فیلیک، بخش عمده سنگ به سریسیت و کوارتز تبدیل شده است بطوری که آثار بسیار اندکی از فلدسپارهای اولیه قابل تشخیص است. کانی سازی در منطقه شامل دو مرحله می باشد : کانی سازی اولیه شامل : مگنتیت، پیریت و کالکوپیریت بوده و کانی سازی ثانویه شامل : هماتیت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت می باشد.

منطقه مورد مطالعه در 36 کیلومتری شرق شهرستان میاندوآب در استان آذربایجان غربی واقع شده است. از نظر زون های ساختاری ایران بر طبق تقسیم بندی آقانباتی، جزیی از زون ایران مرکزی محسوب می شود. توده نفوذی بازالتوییدی سوغانچی به شکل استوک به سن الیگوسن مطابق با فاز کوهزایی پیرنه می باشد. این توده حاوی کانی های اصلی پلاژیوکلاز، پیروکسن، بیوتیت، الیوین، هورنبلند، آلکالی فلدسپار و کانی های فرعی آپاتیت و زیرکن می-باشد. نتایج بررسی های میکروسکوپی و ژیوشیمی نشان می دهد که این توده عمدتاً از نوع گابرو-دیوریت، مونزوگابرو تا مونزونیت بوده است. ماگمای این توده سرشت کالک آلکالن (با پتاسیم بالا) تا شوشونیتی و ویژگی متاآلومینوس دارد. موقعیت تکتونیکی توده نفوذی سوغانچی، معادل بازالت های قوس قاره ای می باشد. آهک های پرمین در کنتاکت بلافصل توده نفوذی قرار داشته و تبلور مجدد و اسکارنی شدن با درجات مختلف در این زون قابل مشاهده است. اسکارن سوغانچی از نوع کلسیک بوده و در آن کانی-های کالک سیلیکاته بی آب و کالک سیلیکاته آب دار حاصل از دگرسانی پسرونده و به همراه مقادیری کلسیت و کوارتز حضور دارند. اندواسکارن گسترش جزیی داشته و هورنفلس های کالک-سیلیکاته ناشی از دگرگونی آهک های ناخالص بخش وسیعی از منطقه را پوشانده است. کانی زایی عمده منطقه شامل مگنتیت، هماتیت و گویتیت می باشد که در بین واحدهای آهکی منطقه برونزد دارند. بررسی شرایط فیزیکوشیمیایی نشان داد که مرحله پیشرونده اسکارنی شدن بین 650-450 درجه سانتی گراد و فوگاسیته اکسیژن 23-10- 27-10 و مرحله پسرونده اولیه در دمای کمتر از 450-400 درجه سانتی گراد و فوگاسیته اکسیژن30-10 -25-10 صورت گرفته است. مطالعات ژیوشیمیایی عناصر اصلی، فرعی و عناصر کمیاب در اسکارن نشان داد که منشأ اصلی بیشتر مواد اضافه شده در زون اسکارنی از سمت توده نفوذی بوده است.

منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران و بخش مرکزی توده ی شیورداغ و زون متالوژنی ارسباران واقع شده است. فعالیت گرمابی نسبتاً شدید در اطراف توده ی شیورداغ (با ترکیب گرانودیوریت تا کوارتزمونزونیتی) سبب تشکیل کانی-سازی های مس و آهن در مناطق مزرعه، انجرد، زندآباد، جوی-بند، ساری درّه،... شده که در کنار تمام آنها توده های هورنفلس و متاولکانیک های نسبتاً گسترده دیده می شود. توده شیور دارای سن الیگوسن بوده و به داخل واحدهای کربناته کرتاسه فوقانی و واحدهای ولکانیک ایوسن نفوذ نموده و تغییرات نسبتاً شدیدی در آنها ایجاد نموده است. در منطقه ساری درّه، به واسطه ی نفوذ توده شیورداغ و برخورد آن با واحدهای شیلی کرتاسه فوقانی، هورنفلس های باندی حاوی لایه-های بسیار ظریفی از کالک سیلیکات های بی آب و آب دار شامل گارنت و اپیدوت شکل گرفته است. در منطقه مورد مطالعه انواع دگرسانی های فیلیک، سریسیتیک، آرژیلیک، کربنیزاسیون و کلریتیزاسیون قابل مشاهده می باشند. در زون دگرسانی فیلیک، بخش عمده ی سنگ به پولک های ریز سریسیتی (حاصل از تغییر فلدسپارها) و کوارتز تبدیل شده است، بطوریکه آثار بسیار اندکی از فلدسپارهای اولیه قابل تشخیص است. کانه زایی در منطقه ساری درّه در امتداد یک درّه ی گسلی و شکستگی های ناشی از نفوذ توده شیور و حرکات تکتونیکی و به دو صورت هیپوژن و سوپرژن صورت گرفته است. کانی های سولفیدی اصلی در زون هیپوژن شامل پیریت، کالکوپیریت و بورنیت و کانی های اکسیدی شامل مگنتیت و به مقدار کمتر هماتیت (احتمالاً) می-باشد. زون سوپرژن به دو زون مجزای اکسیدان و احیایی تقسیم می شود. کانی های زون اکسیدان شامل هماتیت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت بوده و کانی زون احیایی، کوولیت است که به مقدار خیلی کم در منطقه دیده می شود.

ناحیه معدنی گل گهر در 50 کیلومتری جنوب غرب سیرجان در استان کرمان واقع شده است این ناحیه در لبه شرقی زون سنندج-سیرجان واقع شده است. با توجه به شواهد صحرایی به دست آمده از کانسار گل گهر، شدت و نوع دگرسانی سنگ دیواره به ترکیب اولیه سنگ میزبان و عمق تشکیل کانسار بستگی دارد. به طوری که دگرسانی سدیمی (غنی از آلبیت) در عمق بیشتر به همراه مگنتیت، دگرسانی پتاسیمی (فلدسپار سدیم+سریسیت) در عمق متوسط همراه با متوسط همراه با مگنتیت و هماتیت و دگرسانی فیلیک (سریسیتی) و سیلیس در بالاترین بخش با هماتیت در سیستم حضور دارد. در حاشیه دگرسانی سدیمی گسترش ضعیفی از دگرسانی پتاسیمی با حضور کانیهای سریسیت و کمتر بیوتیت مشخص می گردد. در ارتباط با الگوی دگرسانی سنگ دیواره، زون های کانه، ساخت ها و برشی شدن، خط سیر سیالات هیدروترمال در نزدیکی مناطقی که فشار و حرارت کاهش می باید دیده می شود. براساس پردازش داده های ماهواره ای لندست و تفسیر داده های زمین شیمیایی محتمل ترین جایگاه برای ناحیه گل گهر کافت حاشیه قاره ای است. با استفاده از تصاویر aster و پردازش های صورت گرفته بر آن دگرسانی مختلفی در کانسار گل گهر دیده می شود. با اعمال روش mem دگرسانی های سدیمی-کلسیمی-پتاسیمی-سریسیتی-سیلیس ثابت شده است. کانیهای اصلی در کانسار گل گهر مگنتیت است و درجه اهمیت بعدی هماتیت، گوتیت، لیمونیت، مارتیت و مگهمیت قرار دارد. اکسیدهای ثانویه در بخش های سطحی و اکسیده شامل هماتیت، مارتیت، گوتیت و لیمونیت است. براساس نمودارهای مختلف رده بندی سنگ میزبان گل گهر در محدوده آندزیت تا آندزیت-بازالت قرار می گیرد. الگوی پراکنش عناصر کمیاب خاکی، غنی شدگی عناصر کمیاب خاکی سبک نسبت به عناصر کمیاب خاکی سنگین را نشان می دهد و اکثریت تمام نمونه های مگنتیت دارای آنومالی منفی eu است که بیانگر شرایط اکسیداسیون در کانسار می باشد. سیالات فلزدار در سطوح مختلف پوسته و در طول زون های عمیق برشی تا شکستگی سطحی رسوب کرده اند و به طور گسترده این کانسار در محدوده شرایط دمایی و فشاری رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت و در رژیم های ساختاری شکل پذیر و شکنا قرار دارند. بنابراین براساس مطالعات کانی شناسی، زمین شیمی و داده های ماهواره ای، می توان این کانسار را از نوع کانسارهای اکسیدآهن (مس-طلا-اورانیم-ree) معرفی کرد.

محدوده دوست بیگلو- صاحب دیوان در استان اردبیل و در 2? کیلومتری شمال غرب مشکین شهر واقع شده است. طبق تقسیم بندی های زون های ساختاری رایج زمین شناسی ایران محدوده مورد مطالعه در زون البرز- آذربایجان (نبوی ،1355) یا پهنه میانی(آقانباتی،1383) قرار گرفته است. واحدهای زمین شناسی منطقه شامل سنگ های آذرین درونی الیگوسن با ترکیب کوارتزمونزونیت، گرانودیوریت، دیوریت و آتشفشانی و آذرآواری های ایوسن با ترکیب آندزیت، بازالت و توف های اسیدی می باشد. بر اساس مطالعات زمین شناسی سطحی، لیتوژیوشیمی و ژیوفیزیک 8 عدد گمانه در محدوده صاحب دیوان به متراژ کل 65/2868 متر پیشنهاد و حفاری شده است. سنگ های موجود در گمانه ها عمدتأ شامل توده مونزونیت پورفیری، استوک ها و دایک های مونزودیوریتی، دایک های تراکی بازالتی و الیوین بازالتی و سنگ-های آتشفشانی آندزیتی می باشند. مجموعه ماگمایی موجود در این منطقه همانند سایر توده های مشابه موجود در کمربند ولکانوپلوتونیک ترشیر البرز- آذربایجان جزیی از قوس بعد از تصادم البرز-آذربایجان محسوب شده و پتانسیل بالایی برای مس و سایر فلزات پایه و قیمتی دارد. بر اساس نمودار(blavin,2004) ، توده های مزبور از نوع i-type بوده و ماگمای مولد آنها دارای سرشت کالک آلکالن (با پتاسیم بالا) تا شوشونیتی با ویژگی های متاآلومینوس می باشد. نفوذ سیالات گرمابی ناشی از فاز متأخر توده های نفوذی در داخل ولکانیک ها و آذرآواری های ایوسن موجب بوجود آمدن انواع دگرسانی های فیلیک، آرژیلیک،پروپلیتیک ،آلونیتی، زیولیتی و سیلیسی در منطقه شده است. انواع سیالات درگیر اولیه و ثانویه در نمونه های مورد مطالعه حضور داشته و بصورت تیپ دوفازی غنی از مایع دیده می شوند. تمام این سیالات در داخل رگچه های کوارتز قرار دارند. کانی سازی در منطقه شامل دو مرحله می باشد: کانی سازی اولیه شامل مگنتیت، کالکوپیریت، بورنیت و پیریت بوده و کانی سازی ثانویه شامل هماتیت ،گوتیت، کوولیت، مالاکیت و آزوریت می-باشد. با توجه به کلیه شواهد بدست آمده از مطالعات صحرایی، پتروگرافی و پترولوژی، دگرسانی، مینرالوگرافی و مطالعات میانبارهای سیال می توان گفت کانی زایی مس در منطقه احتمالاً از نوع پورفیری بوده و تشکیل اندک زون های سوپرژن بدلیل تاثیر محلول های سطحی بر روی زون کانی سازی هیپوژن بوده است.

معدن رشت آباد با وسعتی حدود 11 کیلومتر مربع در شمال غرب ایران و در 45 کیلومتری شمال استان زنجان قرار گرفته است. این محدوده از نظر تقسیم بندیهای ساختاری ایران، نبوی (1355) جزء البر غربی آذربایجان می باشد. واحدهای زمین شناسی موجود در منطقه شامل سنگ های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن با ترکیب آندزیت تراکی آندزیت داسیت تا ریوداسیت و توفهای اسیدی بوده که توفها و آندزیتها میزبان کانی سازی مس و آهن در منطقه می باشند. توده نفوذی منطقه با سن الیگوسن دارای ترکیبی در حد گرانودیوریت تا کوارتز مونزوئیت، سینیت و گرانیت بوده که دارای بافتهای گرانولار، پورفیری، گرانوفیری و میکروگرافیکی می باشند. توده های نیمه عمیق به صورت دایک دارای ترکیبی در حد کوارتز سینیت می باشند. توده های نفوذی و نیمه عمیق منطقه تحت تاثیر فاز فشار شی پیرنه به داخل واحدهای آتشفشانی و آذرآواری ائوسن نفوذ نموده اند. ماگمای مولد این توده ها دارای سرشت کالکوآلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی می باشد. این توده ها جزو گرانیتونیدهای i-type بودهکه موقعیت تکتونیکی مرتبط با قوس های آتشفشانی و قوسهای پس برخوردی را نشان می دهد. دگرسانیهای مهم ایجاد شده در منطقه شامل دگرسانی آرژبلیک، سریسیتیک، پروپیلیتیک، کاریتی و سیلیسی می باشد. کانی سازیهای منطقه به صورت رگه-رگچه ای و پرکننده فضاهای خالی در سنگ های آندزیتی و توفها بوده و از روند کانی سازی منطقه با راستای شرقی-غربی پیروی می کند. کانی سازی در این منطقه شامل دو مرحله می باشد : کانی سازی اولیه شامل مگنیت، کالکوپیریت و بورنیت بوده و کانی سازی ثانویه شامل هماتیت، گونتیت، کوولیت، مالاکیت، کالکاتیت و آزوریت می باشد. مطالعات حرارت سنجی میانبارهای سیال بر روی رگه های کوارتزی و کلستی مرتبط با کانی سازیهای سولفیدی و اکسیدی می باشد که درجه حرارتی بین 390 تا 330 درجه سانتی گراد را در منطقه نشان می دهد. با توجه به فقدان فاز دخترهالیت در درون میانبارهای سیال شوری سیالات عامل کانی سازی در منطقه نیز کمتر از 10 درصد وزنی معادل کلرورسدیم تخمین زده می شود. با توجه به کلیه شواهد کانی سازی مس در معدن رشت آباد زنجان می توان گفت کانی سازی در این منطقه یک کانی سازی هیدروترمالی حرارت متوسط مس می باشد.

مطالعه بافت و ساخت در سنگها و کانیها با توجه به مراحل مختلف ژنتیکی و حرارتی تشکیل آنها می تواند اطلاعات بسیار ارزشمندی را در اختیار ما بگذارد. با مطالعه این مولفه ها می توان به تاریخ و نحوه تکوین، تکامل و منشا تشکیل یک سنگ و کانیهای متشکله آن پی برد. مگنتیتهای کانسار گل گهر دارای بافتها و ساختهای بی شماری هستند که هر کدام بسته به شرایط ترمودینامیکی و فیزیکوشیمیایی متفاوتی بروز می کنند. مهمترین بافتهای میکروسکوپی در مگنتیتهای معدن گل گهر را بافتهای لایه ای، انکلوزیون، انتشاری، توده ای، دگرگونی، کاتاکلاستیک، مارتیتی و گرانولار می باشد. همچنین از ساختهای مشاهده شده می توان به ساختهای لایه ای، کاتاکلاستیک و رگه ای اشاره کرد. معدن سنگ آهن گل گهر از شش ذخیره تشکیل شده است که در این پایان نامه به بررسی کانی شناسی ذخیره شماره یک و تعیین ارتباط ساختارهای تکتونیکی با کانی زایی آن می پردازیم. در این ذخیره معدنی که از سه زون اکسیدان، مگنتیت فوقانی و مگنتیت تحتانی تشکیل شده است. در معدن گل گهر مگنتیت، از پراکنش یکنواختی برخوردار نبوده و همین مسأله موجب گشته تا عیار آهن در نقاط مختلف معدن متفاوت باشد. در این تحقیق علت این مسأله از طریق شناسایی گسلهای واقع در منطقه و انجام بازدیدهای صحرایی و به نقشه درآوردن نقاط پرعیار آهن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که تمامی نقاط پرعیار آهن در پهنه های گسلی معدن متمرکز شده اند. به طور عمده بالاترین عیار آهن در منطقه در گسلهای نوع tتمرکز یافته اند.که این مساله باتوجیه الگوی تکتونیکی حاکم بر منطقه نیز سازگار است چرا که این دسته از گسلها تنها گروهی از گسلهای منطقه هستند که دارای مولفه کششی بوده اند و به عبارتی فضای مناسبی برای کانالیزه کردن کانسار ایجاد نموده اند.

منطقه مورد مطالعه در شمال شهرستان ورزقان، استان آذربایجان شرقی قرار دارد و از نظر زمین شناسی بخشی از زون ولکانو-پلوتونیک البرز-آذربایجان محسوب می شود. واحدهای سنگی در این منطقه شامل سنگ های آتشفشانی تراکی آندزیت و آندزیت بازالتی ائوسن فوقانی، توده نیمه آتشفشانی کوارتز مونزونیتی پورفیری (الیگوسن فوقانی-میوسن زیرین، که مسئول کانی سازی و دگرسانی در منطقه است)، توده نابارور گرانودیوریتی (میوسن)، دایک های تاخیری متعدد با ترکیب دیوریتی-کوارتزدیوریتی،گرانودیوریت، میکرودیوریتی و مونزودیوریت، گنبدها و گدازه های آندزیتی-تراکی آندزیتی (پلیوکواترنر) و گدازه های بازالتی (کواترنر) هستند. بررسی ژئوشیمیایی عناصر اصلی، فرعی و کمیاب سرشت کالک آلکالن برای توده پورفیری و دایک های تاخیری و ویژگی متاآلومینوس را نشان می دهد.این واحدهای سنگی جزو گرانیتوئیدهای قوس قاره ای پس برخوردی است. فعالیت سیستم گرمابی و وقوع جوشش به دنبال جایگیری توده پورفیری، سبب ایجاد شکستگی های هیدرولیکی و خردشدگی در منطقه و به دنبال آن دگرسانی گرمابی سریسیتیک، آرژیلیک حدواسط، پروپیلیتیک، سیلیسیفیکاسیون متوسط تا شدید و کربناتی شدن در منطقه شده است. کانی سازی در منطقه مورد مطالعه به صورت هیپوژن و سوپرژن است. سولفیدهای اصلی هیپوژن شامل پیریت، کالکوپیریت و گالن است. گوتیت کانی اصلی سوپرژن است. با توجه به مطالعات انجام شده کانی سازی در منطقه مورد مطالعه از نوع گرمابی است و به دلیل نداشتن عیار کافی به عنوان اندیس مس مطرح می گردد.

محدوده مورد مطالعه در فاصله 220 کیلومتری شهر تبریز و در شهرستان چاراویماق واقع شده است. ابعاد منطقه که شکل آن مستطیلی به ابعاد 6/8کیلومتر در7کیلومتر و مساحت تقریبی 60 کیلومترمربع در یک منطقه کوهستانی و سردسیر بوده که بلندترین نقطه آن به ارتفاع 2825متر از سطح دریا مربوط به قله کوه بابا میباشد . تعدادی اندیس آهن به صورت مگنتیت که عیار میانگین آنها بیش از 96% میباشد در این محدوده کانی سازی وجود دارد. از نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه در محل تلاقی زونهای البرز ، ایران مرکزی و سنندج سیرجان قرار گرفته است. در داخل محدوده مورد مطالعه ، قدیمیترین رخنمونهای سنگی مربوط به سازند قرمز زیرین بوده که سنگهای رسوبی تخریبی مانند کنگلومرا و ماسه سنگ به رنگ قرمز و به سن اولیگوسن تشکیل شده اند. این مجموعه توسط لایه هایی از مارن ، ماسه سنگ ، توف و کنگلومرا با سن میوسن آغازی- میانی و به صورت دگرشیب پوشیده شده است . فورانهای آتشفشانی اسیدی در این دوره باعث تشکیل توف ریولیتی در میان این واحد شده اند. بطرف بالا ، فعالیتهای آتشفشانی از نوع حدواسط تا بازیک منجر به تشکیل گدازه های آ تشفشانی از جنس تراکی آندزیت، آندزی بازالت و تراکی بازالت شده اند که در شروع بیشتربصورت برشی نمایان هستند.در اواخر دوره پلیوسن فعالیتهای آذرین بازیک تا حد واسط در اطراف قله کوه بابا منجر به تشکیل سنگهای میکروگرانولار با ترکیب سنگ شناسی مونزو گابرو، دیوریت گابرو و مونزودیوریت شده اند که توده های ساب ولکانیک محسوب می شوند. در نهایت فوران آتشفشانی کوه بابا با ترکیب سنگ شناسی حد واسط تا اسیدی باعث تشکیل گنبد آتشفشانی کوه بابا از سنگهای آندزیتی و داسیت آندزیتی در اواخر دوره پلیوسن و اوایل کواترنری بوده است.نمونه های فاقد کانی زایی دگرسانی ضعیفی نشان می دهند،در نمونه های مورد مطالعه بیشترین شدت دگرسانی در سنگ هایی دیده می شود که کانی سازی مگنتیت در آن صورت گرفته است. بیشترین تاثیر دگرسانی در سنگ های ساب ولکانیک دیده می شود(میکروگابرو و میکرودیوریت).در این زون دگرسانی می توان انواع مختلف دگرسانی را با شدت های مختلف شناسایی کرد،از قبیل دگرسانی آرژیلیتی ،پروپیلیتی وکربناتی.که معولا کانی های آهن و منیزیوم دار مانند پیروکسن، الیوین و یا آمفیبول تحت تاثیر محلولهای گرمابی تبدیل به کانیهای آبداری مانند بیوتیت،کلریت،آمفیبول و ... شده اند. حاصل این نوع فعالیت های ماگمایی تشکیل محلولهای هیدروترمالی مهم و گسترده ای در این منطقه بوده و پدیده هایی مانند دگرسانی سنگها و تشکیل اندیس های فلزی با ارزش از پیامدهای آن محسوب میشود.

منطقه مورد مطالعه در شمال غربی ایران و در زون متالوژنی البرز باختری واقع می باشد. دگرسانی گرمابی وسیع و کانی سازی های مس به فرم افشان و رگچه ای و سرب و روی به شکل رگچه ای در این منطقه به چشم می خورد. در اندیس لوبین- زرده تزریق توده نفوذی چال- لوبین به سن الیگوسن به مجموعه های ولکانی کلاستیک ائوسن (سازندکرج) در امتداد ساختار و گسل های طولی و عمیق بلندی های طارم سبب ایجاد دگرسانی شدید گرمابی شامل دگرسانی فیلیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک، سیلیسی، تورمالینی و دگرسانی آلونیتی شده است. این توده حاوی کانی های اصلی پلاژیوکلاز، پیروکسن، بیوتیت، هورنبلند، آلکالی فلدسپار، کوارتز و کانی های فرعی آپاتیت، زیرکن، کانی های اوپک، روتیل و اسفن می باشند. این توده عمدتاً از نوع کوارتز-مونزونیت، مونزونیت، تونالیت، کوارتز مونزودیوریت، گرانیت و میکرودیوریت می باشد. ماگمای این توده سرشت کالک آلکالن تا شوشونیتی و ویژگی متاآلومینوس دارد. موقعیت تکتونیکی این توده مرتبط با قوس های آتشفشانی می باشد. کانی زایی در منطقه لوبین- زرده در امتداد گسل ها و شکستگی های منطقه که ناشی از سرد شدن توده نفوذی و تکتونیک کلّی منطقه می باشند، صورت گرفته است. مهمترین کانی سازی های منطقه شامل کانی های اولیه اکسیدی (ایلمنیت)، سولفیدی (پیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت)، سولفاتی (باریت) و کانی های ثانویه اکسیدی یا هیدروکسیدی (هماتیت، گوتیت)، سولفیدی (کوولیت)، سولفاتی (آنگلزیت)، کربناتی (مالاکیت و آزوریت) می باشد. تیپ کانی سازی از نوع هیدروترمالی و به شکل افشان و رگه – رگچه ای می باشد.

فلز مولیبدن با توجه به نقطه ذوب بالا بصورت آلیاژ با فلزات خصوصاً تنگستن بعنوان یکی از عناصر استراتژیک در صنایع فولاد، متالوژنی، هواپیماسازی، نظامی، تاسیسات هسته ای و...کاربرد دارد. پیشرفت های چشمگیر کشورمان در دهه اخیر در صنایع مختلف (نظامی، فضایی، هسته ای، فولاد) و نیاز این صنایع به عناصر استراتژیک از جمله مولیبدن، مطالعه منابع و ذخایر آن را در کشورمان به یک ضرورت اجتناب ناپذیر مبدل نموده است. هر چند در کشورمان مقادیری مولیبدن به همراه ذخایر مس پورفیری استخراج می شود، لیکن با توجه به رشد فزاینده صنایع مذکور این مقادیر برای صنایع کافی نخواهد بود، لذا در آینده به ذخایر مولیبدن فراوان و مطمئن نیاز داریم. باتولیت قره داغ خصوصاً مرکز آن (قره دره- قره چیلر- دره گوهران)، توده های پورفیری شمال ورزقان (سونگون، بالوجه) و برخی زون های اسکارنی (زندآباد و انجرد) و رگه های کوارتزی اطراف باتولیت شیورداغ و منطقه صاحب دیوان در مشکین شهر از نظر کانه زایی مولیبدن از مستعدترین مناطق در ایران محسوب می شوند. لذا با انجام این طرح اغلب اندیس ها و زون های معدنی مولیبدن و عناصر فلزی همراه با آن (مس و طلای) در ارتباط با باتولیت های قره داغ و شیورداغ (ارس تا مشکین شهر) به اشکال مختلف رگه ای، اسکارنی و پورفیری شناسایی و معرفی گردید. ضمن اینکه مولیبدن های تشکیل شده در زون ارسباران حاوی مقادیر بالایی عنصر استراتژیک رنیوم بوده که در آینده بعنوان ذخیره رنیوم مورد توجه ویژه ای قرار خواهد گرفت.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.