در این پایان نامه، نخست اول خواستگاه های فرهنگی دینی آئین سیک مورد بررسی قرار گرفته است. این بخش شامل سه فصل است، از آنجا که آئین هندو بستر رشد و گسترش آئین سیک بوده نخست لازم است آئین هندو را بشناسیم. به این دلیل در فصل اول آئین هندو به صورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفته است. بعد از شناخت آئین هندو، در فصل دوم به نهضتهای اصلاحی درون آئینی هندو پرداختیم، چرا که آئین سیک نیز در یک نظر نوعی نهضت اصلاحی هندو بوده که بعدها دارای هویت مستقلی از آئین هندو شده است. از آنجا که همانند آئین هندو، ورود اسلام به هند را نیز می توان به عنوان یکی از بسترهای رشد آئین سیک قلمداد کرد، در فصل سوم در این بخش به بررسی اسلام در هند پرداخته شده است. در بخش دوم به معرفی آئین سیک پرداختیم. در این بخش ائین سیک در سه زمینه تاریخ گوروها، آموزه ها و در نهایت آداب دینی، در سه فصل تنظیم شده است. در این بخش سعی شده حتی الامکان، تمام مطالبی که برای معرفی آئین سیک بیان می شود کاملا مستند و با استفاده از منابع اصلی آئین سیک باشد. به این خاطر، گاهی در مطالب مورد استناد در این آئین از خط اصلی گوروموکهی استفاده شده است تا به مستند شدن بحث بیشتر کمک کند. بخش سوم به مقایسه آئین سیک و هندو اختصاص دارد. در این بخش دو مبحث مهم خداشناسی و انجام شناسی در این دو آئین در دو آئین در دو فصل مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. در بخش چهارم نیز آئین سیک را با اسلام در زمینه خداشناسی و خداشناسی مورد بررسی تطبیقی قرار داده ایم. و در نهایت با نتیجه گیری بحث پایان می رسد.

پایان نامه ای که پیش رو دارید شامل کلیات و چهار فصل و در آخر نتیجه گیری شده است. کلیات شامل طرح مساله، اهمیت مساله اهداف، تحقیق، سوالات تحقیق، فرضیه ها و روش تحقیق و مشکلات تحقیق می باشد و کلید واژه ها یا واژه شناسی. فصل اول شامل تعریف عدل از نظریه کلامی دانشمندان اسلامی. الف. اشاعره. ب. عدلیه که شامل امامیه و معتزله می شود. فصل دوم: اقسام عدل الهی الف) عدل تکوینی. ب)عدل تشریعی. ج)عدل جزایی. دلایل عدل الهی: الف)دلیل عقلی. 1.ریشه ظلم سه چیز است. 2.قبح ظلم. ب)دلیل نقلی. 1-آیات قرآنی بر نفی هر نوع ظلمی از ساحت خدا. 2-روایات بر نفی هر نوع ظلمی از ساحت خدا. تقریر محل نزاع. حل اشکال و حل مطلب در مورد اعتدال بین زنان که واجب است بر مردان رعایت آن. از ثمرات حسن و قبح عقلی قبح به تکلیف به ما لا یطاق. فصل سوم: نظریه اشاعره بر مردود دانستن مساله حسن و قبح عقلی ولی امامیه و معتزله این قاعده را اثبات کرده اند چون این مساله از مهمترین مسائل کلامی است. فصل چهارم: قسمت اول شرور و عدل. قسمت دوم: قاصران و مستضعفان یکی از مباحثی که در بحث عدل الهی مطرح می شود بحث مستضعفان و قاصران است. قسمت سوم: درباره شفاعت از منظر عدل الهی توضیح اشکال شفاعت در لغه.

این پژوهش، تحت عنوان ماهیت و حقیقت ایمان از دیدگاه اشاعره، معتزله و امامیه تدوین یافته است. در آن سعی شده آیات و روایات را محور قرار دهد. فصل اول شامل مباحثی چون بیان و تعریف مسأله، سوال های اصلی و فرعی و پیشینه تحقیق، فرضیه های تحقیق و معنای لغوی واژه های کلیدی است. فصل دوم: تاریخچه اشاعره، بررسی حقیقت ایمان و رابطه آن با اسلام، عمل صالح، علم و یقین و نقصان و زیاده و مراتب ایمان و کفر و فسق قرار گرفته است. فصل سوم: اختصاص یافته به مکتب معتزله و نظر متکلمان معتزله در مورد واجبات و محرمات. فصل چهارم: معنای لغوی و اصطلاحی شیعه و تاریخچه امامیه و اندیشمندان امامیه و نظراتشان در مورد ماهیت ایمان، رابطه اسلام و ایمان، عمل صالح، ایمان با یقین و مراد از واجبات و محرمات، مراتب و نقصان و زیادت ایمان بیان شده است. فصل پنچم: نتیجه گیری و اشتراکات و اختلافتات بین هرسه گروه بیان شده.

در این نوشتار ما به دنبال این مدعا هستیم که مبانی کلامی نقش اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن کریم چه می باشد؟ یعنی به چه دلیل تفسیری که اهل بیت (ع)از قرآن کریم ارایه کرده اند، حجت است. به این منظور این نوشتار را در دو بخش ارایه کردیم. در بخش نخست به توضیح و تبیین تفسیر اهل بیت (ع) از قرآن کریم پرداخته ایم. بخش دوم که مهم ترین بخش است، به تبیین مبانی پرداخته است. به نظر ما حجیت تفسیری اهل بیت (ع) بر سه مبنا استوار است؛ نخست، اتصال اهل بیت (ع) به غیب است. دومین مبنا، برخورداری آنان از عصمت است، و سومین مبنا ارتباط اهل بیت (ع) با سیره نبوی است. بر اساس برخی روایات، پیامبر (ص) علم خود را به همه ی جانشینان و حتی به حضرت زهرا (ع) منتقل کرده است، بنابراین اهل بیت (ع) آگاه ترین افراد از سیره ی نبوی خواهند بود.

این پژوهش تحت عنوان "بررسی و نقد کتاب "التوحید" ماتریدی نگارش یافته است سوالی که برای نگارنده مطرح بوده این است که اندیشه کلامی ماتریدی چه تفاوتها و اشتراکات با تفکر کلامی شیعه امامیه دارد؟ برای دستیابی به پاسخ صحیح برای این پرسش و آشنایی با جایگاه و شخصیت علمی ماتریدی، ابعاد مختلف زندگی وی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است، از جمله: 1- زندگی و شخصیت ماتریدی، وضعیت جامعه اسلامی و بستر فرهنگی و علمی که شخصیت او در آن شکل گرفته و رشد و نمو یافته است. 2- تاثیرپذیری ماتریدی از ابوحنیفه و مکتب عقلی معتزله در حوزه اندیشه دینی، تآثیر ماتریدی بر اندیشه های کلامی متکلمان متآخر و معرفی کتاب "التوحید" که نظریات کلامی او در آن ترسیم یافته است. 3- بررسی آراء کلامی ماتریدی، که سعی شده است با نگاه تطبیقی و مقایسه ای با اندیشه کلامی شیعه امامیه بدان نگریسته شود و مورد نقد قرار گیرد. ماهیت تحقیق به گونه ای بوده است که به صورت اجمالی اندیشه کلامی معتزله واشاعره نیز مورد کاوش قرار بگیرد، در فرآیند تحقیق علاوه بر آثار ماتریدی از آثار مهم اندیشمندان و متفکران اسلامی اعم از ماتریدیه، امامیه، اشاعره و معتزله در حوزه دینی و اعتقادی مورد بهره برداری قرار گرفته است. دست آورد و حاصلی که در سیر پژوهش بدان دست یافته ایم عبارتند از: 1- مکتب کلامی ماتریدی، یک مکتب تنزیهی بوده گرچه چالشهایی نیز در آن به چشم می خورد. 2- این مکتب کلامی مبتنی بر عقل و وحی بوده که نقش عقل در آن پر رنگ تر به چشم می خورد. 3- مکتب فوق در اهم مسائل کلامی با اندیشه کلامی شیعه امامیه، اشتراکات قابل توجهی دارد که نمی توان از آن چشم پوشی کرد.

چکیده ندارد.

این نوشتار دیدگاه های شیعه و اهل سنت در باره ماهیت امامت و ادله و شرایط آن را بررسیده و بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین( ابعاد مختلف امامت و ویژگی های امام را تبیین می کند. نویسنده ضمن بیان شرایط امامت و خلافت از منظر اهل سنت به نقد مسأله سقیفه برای انتخاب خلیفه پس از پیامبر اسلام( پرداخته و به مبانی آنان در باره نصب امام و شرایط و ویژگی های او خدشه وارد می کند. پژوهش حاضر در دو باب ارائه شده است. در باب اول مفهوم امامت در مکتب کلامی اهل سنت، ادله آنان در مبحث امامت و نبوت، شرایط امام، مانند علم، عدالت و شجاعت و سر انجام: احراز آن ها در خلفای سه گانه بررسی می گردد. انعقاد امامت و راه های آن، مسأله سقیفه و انتخاب خلیفه، حکام جائر و لزوم اطاعت ازآنان، وجود امامت در نسل قریش و حرمت خروج برحاکم جائر از منظر اهل سنت، همراه با ادله قرآنی و روایی آنان در این زمینه، از دیگر مطالب این نوشتار محسوب می شود. باب دوم به تعریف امامت، نشانه های آن از دیدگاه معصومین(، تعریف ائمه از امامت و امام، ادله قرآنی امامت، تفسیر آیات متعددی از قرآن در این زمینه، شرح برخی احادیث به ویژه ثقلین و غدیر در اثبات امامت امام علی( و... از منظر مفسّران و عالمان شیعی اختصاص دارد.

با بررسی منابع کلامی به دست می آید که معجزه عملی است خارق العاده و شگفت آور که با ادعای نبوت و تحدی از ناحیه ی خداوند صادر میگردد. متکلمان برای معجزه اجزاء و شرایط گوناگونی بیان کرده اند که از آن میان می توان به خارق العاده بودن، مطابقت با ادعای آوردنده، همراهی با تحدی، عدم صدور از غیر و از ناحیه خداوند بودن اشاره کرد. از این رو عمل که دارای این شرایط نباشد بنابر دیدگاه متکلمان خارج از حدود معجزه خواهد بود. نگارنده در تلاش است ابتدا با بیان معنای لغوی، کاربردهای مجازی ومعادلهای این کلمه به تعاریف اصطلاحی این واژه دردیدگاه های گوناگون بپردازد در این میان دیدگاههای متکلمان اسلامی، فلاسفه ی مشا ء، اشراق، حکمت متعالیه و فلاسفه ی غربی مورد توجه بوده است. فصل دوم این نوشتار اقسام معجزه و اینکه فاعل معجزه کیست؟ در اندیشه های مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، پس از آن برخی از مصادیق اعجاز و ابعاد اعجاز قرآن که از معجزات جاودانه ی پیامبر اسلام است . بیان گردیده و از نتایج مهم این فصل نسبت دادن معجزات و خوارق عادات به انبیاء الهی است که آنان با اذن الهی دست به خوارق عادت می زنند. در فصل سوم به تفاوتهای اعجاز با کارهای همگون چون: سحر، کهانت، هیپینوتیزم، کرامات اولیاء الهی و ... پرداخته شده است. دستیابی به تفاوتهای اساسی میان اعجاز و اینگونه افعال همگون از نتایج این فصل به شمار می آید. در فصل چهارم کارکردهای معجزه مورد بررسی قرار گرفته و چهار رهیافت معرفتی موجود در ادیان در باب دلالت اعجاز بر وجود خداوند متعال، صدق نبوت، ادعای امامت و آموزه های دینی، مطرح شده است و دلالت اعجاز بر صدق نبوت و رسالت و توسعا امامت دلالت عقلی، قطعی و منطقی بوده و مهمترین کارکرد اعجاز به شمار می آید. در فصل پایانی این نوشتار شبهات و اشکالاتی که به گونه ای مساله ی اعجاز را مورد نقد قرار داده اند، مطرح شده و نگارنده تلاش نموده است در حد توان خود با استفاده از منابع کلامی و غیر کلامی پاسخی سازگار به آن شبهات ارایه نماید.

این رساله عهده دار بیان قلمرو دین از دیدگاه علامه طباطبائی است. چون قلمرو دین بسیار گسترده است آن را در چند مورد از دیدگاه ایشان مورد بررسی قرار می دهیم و آن را طی چند فصل بیان می کنیم. فصل اول که شامل سابقه و ضرورت انجام تحقیق تعریف مساله پرسش های تحقیق روش انجام تحقیق فرضیه ها و کلیدواژه ها ضرورت بحث از تعریف دین موانع و مشکلات تعریف دین معنی دین در قرآن دین در روایات تعاریف متفکرین غربی از دین تعاریف متکلمان یا فیلسوفان اسلامی از دین می باشد. فصل دوم شامل ماهیت دین از نگاه متکلمان و قرآن و علامه طباطبائی منبع دین اندکی در مورد عقل که یکی از منابع دین است عقل در لغت و اصطلاح و در قرآن و روایت و جایگاه عقل نسبت به نقل و فطری بودن دین که علامه طباطبائی به آن اعتقاد دارند در این فصل بیان می شود. فصل سوم شامل قلمرو دین و سه دیدگاه در مورد آن وجود دارد و نقد و بررسی آنها و بیان این که قلمرو دین امور فردی و جمعی را شامل می شود و بیان نمونه هایی برای آن. قلمرو دین در زندگی اجتماعی کارکردهای دین در اجتماع از دیدگاه علامه طباطبائی و مزیت دین از دیدگاه ایشان و نقش آن در همبستگی اجتماعی عدالت اجتماعی سعادت جمعی اقتصاد اخلاق سیاست مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت به این نتیجه می رسیم قلمرو دین شامل همه ی این موارد می شود. فصل چهارم: که در آن اشاره به معنای سکولاریسم و زمینه های پیدایش آن در مسیحیت و دلایل سکولاریم و نقد و بررسی آن و اندکی در مورد دین حداقلی و دین حداکثری و نقد و بررسی آن بیان شده است.

بررسی تاثیر مساله حسن و قبح در اندیشه کلامی متکلمان مسلمان موضوع مورد بحث در این پایان نامه است و فرضیه های این تحقیق عبارتنداز: 1-یکی از ثمرات حسن و قبح عقلی لزوم بعثت پیامبران و لزوم عصمت پیامبران و امامان (ع) است. 2-یکی دیگر از ثمرات حسن و قبح عقلی قبح تکلیف به ما لایطاق و حسن تکلیف است. 3-یکی از آثاری که بر نظر اشاعره به عنوان متثبتین حسن و قبح شرعی مترتب می شود این است که آنها تکلیف به مالایطاق را جایز می دانند. کل مطالب این پایان نامه شامل کلیات و دو بخش می باشد در کلیات به تعریف مساله و بیان سوال های اصلی تحقیق فرضیه های تحقیق سابقه و ضرورت انجام تحقیق ... اشاره شده است عنوان فصل اول از بخش اول چیستی حسن و قبح و بیان دیدگاه ها است در فصل دوم دلایل اشاعره و عدلیه بر حسن و قبح شرعی و عقلی و نقد دلایل آنها پرداخته شده است در بخش دوم تاثیرات مساله حسن و قبح در اندیشه های کلامی متکلمان مسلمان مطرح شده است شامل سه فصل می باشد در فصل اول تاثیرات حسن و قبح مربوط به ذات و صفات خدا در فصل دوم تاثیرات حسن و قبح مربوط به نبوت و امامت و در فصل سوم تاثیر حسن و قبح در نظریه اخلاقی و رابطه دین و اخلاق مطرح شده است. بطور کلی میتوان گفت ثمراتی را که اشاعره بر حسن و قبح شرعی مترتب نموده اند قابل نقد می باشد و نظر عدلیه مخصوصا امامیه درباره حسن و قبح عقلی اثبات می شود و در نتیجه حقانیت تفکر کلامی امامیه درباره توحید نبوت امامت معاد و اخلاق را اثبات می کند. درباره اخلاق عدلیه قائلند عقل در افعالی که قادر است حسن و قبح آنها را تشخیص دهد در آن موارد اخلاق از دین مستقل است اما در مواردی که تشخیص حسن و قبح افعال از محدوده تشخیص خرد و عقل بیرون باشد اخلاق نیازمند به دین است ولی اشاعره قائلند که دین اخلاق را بوجود می آورد

این تحقیق با عنوان مواضع کلامی امام صادقی در برابر زنادقه (اثبات وجود خدا، توحید و برخی صفات الهی)به دنبال پاسخگویی به سوال از چگونگی مواضع امام صادق ع در برابر زنادفه می باشد. در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم دارای دو بخش می باشد. بخش اول زنادقه و عفاید آنان درباره وجود خداوند متعال شامل: انکار امور ماوراء الطبیعی و نامحسوس و اعتقاد به ناآفریده بودن عالم و نیز پیدایش جهان به خودی خود و بی نیاز از آفریدگار و جواب امام مطرح شده است. در بخش دوم استدلال های امام علیه السلام که عبارت است از راه فطرت و دل برهان نظم که با مطالعه در طبیعت و موجودات آشکار می گردد همچنین از طریق برهان هدایت در موجودات و جانداران و نیز برهان حدوث مطرح گردیده است. فصل سوم به عقاید زنادقه نسبت به توحید و چگونگی استدلال امام علیه السلام برای اثبات توحید اختصاص یافته است در فصل چهارم عقاید زنادقه نسبت به چند صفت دیگر خداوند متعال که عبارت از علم قدرت حکمت و عدل الهی باشد مطرح گردیده است و نیز جواب داده شده و چگونگی استدلال امام علیه السلام مورد بررسی قرار گرفته است در راستای این فصل جمع بندی و نتیجه گیری شده است. به نظر می رسد امام صادق علیه السلام در برابر زنادقه با استفاده از براهین عقلی و به طور واضح و قانع کننده و با بهره گیری از آنچه مورد قبول زنادقه بوده است همراه باحلم و بردباری مواضع کلامی خویش را تبیین کرده است.

نوشتار حاضر درصدد تبیین معنای ایمان در کلام اسلامی یعنی خوارج، مرجئه، اشاعره، معتزله و امامیه است. خوارج اجماع دارند که مرتکب کبیره کافر محسوب می شود به این ترتیب اعمال ظاهری را جزء ذات ایمان می دانند و فقدان عمل را کفر به شمار می آورند. مرجئه بر خلاف خوارج عمل را از مفهوم ایمان خارج کرده اند و مرتکب گناه را مومن می دانند. آنان معتقدند کسی که معرفت به خدا و اقرار زبانی داشته باشد از مصونیت جانی و مالی و دنیوی برخوردار است و مخلد در آتش جهنم نیز نخواهد بود. اشاعره ماهیت ایمان را از مقوله تصدیق قلبی و نفسانی می دانند و مرادشان این است که تصدیق امر کسبی است که از روی اختیار و اراده صورت می گیرد. و این با علم و معرفت که امر کسبی نیست و اختیار در آن دخالتی ندارد فرق می کند. همچنین اشاعره قائل به مراتب ایمان است. با اینکه عمل را از متن ایمان خارج می دانند ولی این مراتب را در خود تصدیق می دانند به این معنا که خود تصدیق مراتبی دارد. معتزله می گوید: معنای لغوی ایمان همان تصدیق است و در لغت به متعلق تصدیق توجهی نشده است با این حساب اگر کسی وجود شیطان را تصدیق کند از جهت لغوی مصدق است ولی مومن نیست. پس تصدیق به تنهایی ماهیت ایمان را تشکیل نمی دهد، بلکه در شرع اسلام انجام و ترک گناهان نیز در حقیقت ایمان دخالت دارند. نکته قابل توجه اینکه خوارج که عمل را جزء ذات ایمان می دانستند مرتکب کبیره را کافر می نامیدند، اما معتزله مرتکب کبیره را نه مومن و نه کافر بلکه فاسق نامیدند و گفتند حکم ثالثی را دارد و آن عبارت (از منزله بین المنزلین) هر یک از این دو مقام ایمان و کفر ممکن است او را به طرف خود بکشاند. اگر توبه کرد جزء مومنان و اگر امور دیگری را کنار کبیره انجام داد کافر است. دانشمندان شیعه به این نتیجه رسیده اند که ایمان عبارت است از تصدیق، با معرفت قلبی نسبت به خدا و رسول و آنچه را که پیامبر از جانب خدا آورده است، و اقرار زبانی و عمل جوارحی را لوازم خارج از ذات ایمان می دانند. در ضمن معرفت را شرط لازم می داند و نه شرط کافی دیگر اینکه اختلاف و مراتب ایمان را به حسب اختلاف و خصوصیات و ویژگی مومنان می دانند. نویسنده بر آن است که ایمان برخواسته از نوع معرفتی است که با نفس آدمی گره خورده و شناخت در ایمان همانند علم به موضوع و محمول یک گذاره نیست بلکه ایمان نوع پیوند قلبی با گذاره های اعتقادی است که عنصر اختیار و اراده و خضوع قلبی در تحقق آن نقش بسزایی دارد.

هدف اصلی در این تحقیق یافتن پاسخ برای این پرسش است که چه نسبتی میان وحی الهی و تجربه دینی که اقبال آن را به مثابه منبع و منشا دین می داند، وجود دارد و آیا می توان وحی الهی را تجربه دینی پیامبر تلقی کرد؟ برای یافتن پاسخ سوال فوق ، نیازمند آن بودیم که وحی الهی و حقیقت و ویژگی های آن را در فرهنگ قرآنی بشناسیم، تجربه دینی را با توجه به خاستگاه آن مورد بازکاوی قرار دهیم و نیز دیدگاه اقبال را در باره وحی، تجربه دینی و نسبت آن ها تبیین نموده ، زمینه ها و علل نگرش تجربی وی به دین و وحی را دقیقا شناسایی کنیم. لذا این بحث را طی پنج فصل پی گرفته ایم. در فصل اول، مفهوم شناسی مساله، پیشینه، ضرورت، اهداف و فرضیه های تحقیق بیان شده اند. در فصل دوم به تبیین حقیقت وحی از دیدگاه قران کریم و روایات پرداخته ایم. در فصل سوم بحث تجربه دینی را در فرهنگ غرب و در دامان زادگاه و خاستگاه آن مورد مطالعه قرار داده ایم. در این فصل مباحثی چون عوامل پیدایش تجربه دینی، مباحث، نظریات و ابعاد مساله با استفاده از منابع موجود در این زمینه بازگو شده اند. فصل چهارم به تبیین و تحلیل دیدگاه ها و نظرات اقبال لاهوری در باره وحی، تجربه دینی و نسبت میان آنها با استفاده اثر وی با عنوان (احیای فکر دینی در اسلام) پرداخته است. در نهایت فصل پنجم به تحلیل و نقد و بررسی دیدگاه های اقبال طی سه بخش جداگانه مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. در بخش اول مبانی معرفت شناسی اقبال نقد و بررسی شده اند. در بخش دوم معرفت شناسی تجربه دینی مورد ارزشیابی قرار گرفته است و بالاخره در بخش آخر ، نگرش تجربی اقبال به وحی و دین نقد و نقض شده است. در نتیجه این تحقیق فرضیه های زیر به اثبات رسیده اند: 1- وحی منشاء الهی و آسمانی دارد وقابل تقلیل و تحلیل به تجربه دینی صرف نمی باشد. 2- نگرش تجربی به دین در مسیحیت بر اساس ضرورت ها و مسایلی پدید آمد که در عالم اسلام جایگاهی ندارد.

معاد یکی از آموزه های مهم اعتقادی مسلمانان است که فلاسفه ی بسیاری از جمله ابن سینا سعی در اثبات عقلانی آن کرده اند. ملاصدرا نظام فلسفی حکمت متعالیه را مبتنی بر سه اصل اساسی شهود عقلی ، برهان عقلی و وحی پایه گذاری نمود و با درآمیختن معرفت برگرفته از این منابع ، اصول یازده گانه را جهت اثبات عقلانی معاد جسمانی ارائه کرد. محمد رضا حکیمی در کتاب «معاد جسمانی در حکمت متعالیه» بر روش مکتب تفکیک مبتنی بر جدایی روش های کسب معرفت (شهود، عقل و وحی) تاکید می کند و می کوشد تا ضمن اثبات ناتوانی عقل در درک معاد جسمانی ، اصول یازده گانه ملاصدرا را نقد کند و نتیجه ی آن اصول را معاد روحانی دانسته، سپس معاد ملاصدرا را با صریح اخبار معتبره مباین می داند و با بیان اقوال بزرگانی چون امام خمینی ، شهید مطهری ، شیخ محمد تقی آملی و...؛ این امر را ملاک تکفیر ملاصدرا معرفی می کند. ایشان در این کتاب ادعا می کند که ملاصدرا پس از ناکامی در اثبات عقلانی معاد جسمانی از اصول خود کناره گرفته، با رویکردی تفکیکی مبنی بر پذیرفتن جدایی عقل و وحی، به معاد وحیانی روی آورده است؛ در حالی که چنین دیدگاهی نسبت به ملاصدرا نادرست است. از اینرو به کتاب آقای حکیمی انتقادات محتوایی، روشی و اخلاقی وارد است. انتقادات مطرح شده در این اثر شامل اکتفا به کلی گویی در موضع اقامه دلیل قطعی، تقطیع وفهم نادرست از عبارات، در ضمن عدم توجه بر شیوه و سبک نگارش ملاصدرا است. در نقد روش شناسانه به بیان شیوه ی نگارشی آقای حکیمی در بستن راه نقد و استفاده از مغالطات پرداخته شد. از جمله خطاهای اخلاقی مطرح شده، عدم اشاره به مبانی فکری ملاصدرا و به تأویل بردن نقل قول ها است. وجود این انتقادات نشان دهنده ی نادرستی دیدگاه آقای حکیمی نسبت به ملاصدرا ومعاد جسمانی ایشان است.

هدف اصلی این تحقیق جستجو و یافتن پاسخ درست و مناسب به این پرسش است که چه نسبتی میان وحی و تجربه ی دینی که دگر اندیشان و نو اندیشان آن را به عنوان خاستگاه دین پذیرفته اند، وجود دارد. آیا می توان وحی الهی را همان تجربه ی دینی پیامبر دانست و به یکسان انگاری وحی و تجربه ی دینی حکم کرد؟ برای یافتن و رسیدن به پاسخ دقیق بر آن شدیم تا تجربه ی دینی را با توجه به عوامل، زمینه ها ی پیدایش و خاستگاه آن در اندیشه اندیشمندان و فیلسوفان دین شناس و علل نگرش تجربی آنان به وحی؛ مورد بازیابی و باز خوانی قرار دهیم. همچنین نیازمند آن بودیم که وحی الهی حقیقت و ویژگی های آن را با عنایت به تفاسیر گوناگون از آن در فرهنگ اسلامی و مسیحی بشناسیم. این بحث را در چهار فصل پی خواهیم گرفت. در فصل اول به کلیات پرداخته، مفهوم شناسی مسأله، پشینه ی تحقیق، ضرورت، اهداف و فرضیه های تحقیق، بیان شده است. در فصل دوم بحث تجربه ی دینی را در فرهنگ غرب، (زادگاه و محل پرورش آن) به کاوش و تحقیق گرفته ایم. در این فصل مباحثی چون عوامل پیدایش تجربه ی دینی و دیدگاه های گوناگون در این عرصه را با استفاده از منابع اسلامی به ارزیابی و تحلیل کشیده ایم. در فصل سوم به تبیین حقیقت وحی در فرهنگ اسلامی و مسیحی و کاربردهای واژه ی وحی پرداخته ایم. در فصل چهارم نگاه تجربه گرایانه به وحی الهی و نسبت وحی و تجربه ی دینی در اندیشه اسلامی و مسیحی را تبیین و تحلیل کرده و یکسان انگاری وحی و تجربه ی دینی را به چالش کشانده است. در نهایت نگاهی به بسط تجربه ی نبوی دوخته و آن را به دور از صواب دیده است. و فرضیه های زیر را به دست آورده است: 1. وحی و تجربه ی دینی تغایر ذاتی دارند. 2. وحی نوعی رابطه ای مرموز و پجیده میان خداوند و پیامبرمی باشد. 3. تجربه ی دینی نوعی مواجهه با موجود مافوق طبیعی است. 4. وحی خاستگاه الهی و آسمانی دارد. قابل ارجاع و تحویل به تجربه ی دینی نیست. 5. نگرش تجربی به وحی در مسیحیت بر اساس ضرورت ها و عواملی به وجود آمد که در عالم اسلام زمینه ندارند.

این رساله در صدد بررسی و مقایسه قرآن و عهد جدید پیرامون شخصیت حضرت عیسی(ع) و جایگاه او می باشد. حضرت عیسی(ع) شخصیت بزرگی است که قرآن و عهد جدید هر دو گفتگو کرده اند. مباحث جمع آوری در این زمینه در هفت فصل و یک مقدمه و خلاصه گیری آن تهیه و ترتیب یافته است. قرآن و عهد جدید درباره شخصیت حضرت عیسی(ع) در برخی موارد مشترک اند و در برخی موارد اختلاف دارند. حضرت عیسی(ع) از بزرگترین پیامبران الهی است که دارای کتاب و شریعت و معجزات بسیاری بوده است. در قرآن کریم این پیامبر اولوالعزم دارای دو نام است. نام نخست مسیح است که 11 بار در موارد مختلف در قرآن آمده است و نام عیسی 25 بار در قرآن به کار رفته است و هم چنین این دو نام مبارک آن حضرت در عهد جدید آمده است. کیفیت ولادت حضرت عیسی و اخبار از آن در هر دو کتاب بیان شده است که عبارتند از: چگونگی حمل مریم و بارداری او با این تفاوت که عهد جدید نام زد بودن مریم برای شخصی به نام یوسف و هم چنین همسر ذکریا از بارداری مریم با خبر شده و زمان و مکان ولادت عیسی را بیان می کند ولی قرآن اینها را ذکر نمی کند بلکه حالات و نگرانی های مریم در دوره ی وضع حمل و بعد از حمل و پس از تولد نوزاد و در خصوص معجزاتی که خداوند بعد از وضع حمل رخ داد و مانند اینها را ذکر میکند. عناوینی که هر دو کتاب (قرآن و عهد جدید) ذکر گردیده است. قرآن حضرت عیسی را با ویژه بنی و رسول و رسول الی بنی اسرائیل معرفی می نماید و دعوت او را منحصر به بنی اسرائیل و شروع نبوت او را از کودکی می داند ولی عهد جدید نبوت او را پس از تعمید بدست یحیی می داند. هر دو کتاب او را موید تورات و نوشته های پیامبران قبل از خود و بشارت دهنده پیامبر بعد از خود ذکر می کند. تفاوت عمده این است که عهد جدید در موارد متعدد او را پسر خدا یا خداوند بیان می کند که قرآن مجید آنرا شرک می داند و الوهیت را از ساحت مقدس عیسی نفی می کند. خصوصیات عیسی(ع) در قرآن و عهد جدید ذکر نموده اند مانند تواضع – دعا و نماز. ویژگیهای فقط در قرآن ذکر گردیده است مانند نیکوکاری نسبت به مادر، تقرب، وجاهت عیسی، راستگویی، صابر بودن، عبد بودن و مبارک بودن و پرداخت زکات. خصوصیاتی که فقط عهد جدید آنرا بیان می کند مانند محبت نمودن، عطوفت و مهربانی نسبت به خطاکاران، عدالت اجتماعی، روش هدیه یا صدقه دادن … معجزات عیسی. یکی از راههای که اثبات نبوت و ارتباط انسان با جهان بالا این است که مدعی چنین مقامی دارای آیت و معجزه ای باشد قرآن گواهی می دهد که پیامبران به چنین دلیلی مجهزه و آماده بوده اند. و عهد جدید هم به شکل گسترده ای معجزه های عیسی را اشاره می کند معجزاتی که هر دو کتاب بیان می کند مانند زنده کردن مرده، شفای بیماران و کور مادرزاد. معجزاتی که فقط قرآن آنرا ذکر می کند عبارتند از: سخن گفتن عیسی در گهواره، ساختن پرنده گلی و اخبار غیبی و عهد جدید هم معجزاتی را ذکر می کند که در قرآن نیامده مانند تبدیل آب به شراب، راه رفتن بروی آب، صید ماهی کثیر، خشکانیدن درخت انجیر، خارج کردن دیو از دیوانگان تفاوت عمده این است که قرآن علت آوردن معجزه را اثبات نبوت عیسی می داند و آنرا مقید به اذن خدا نموده است ولی عهد جدید ترحم و دلسوزی عیسی به حال محتاجان و آنرا بسته به اراده شخصی عیسی دانسته شده است. سرانجام عیسی – قرآن مجید قائل به کشتن و صلیب کشیدن عیسی نمی باشد و این قضیه را رد می کند بلکه می گوید که دشمنان در مورد مسیح دچار اشتباه شده اند ولی عهد جدید بطور مفصل به این ماجرا پرداخته است. در عهد جدید بطور واضع سخن از رجعت و فدا شدن عیسی آمده است و قرآن از آن اشاره نکرده است چرا که از نظر قرآن حضرت مسیح نه مرده است. و نیز عقیده فدا و قربانی شدن عیسی را رد می کند. بشارتهای عیسی. هر دو کتاب (قرآن و عهد جدید) ذکر کرده است که عبارتند از: بشارت آمدن پیامبر آخر الزمان(ص) و منجی نهائی و عهد جدید بیشتر به ریز قضایا پرداخته می شود و از کلیات و به اصطلاح جهت مندی تاریخ اصلاً ذکری به میان نمی آید و نیز در بیانات عهد جدید تناقضاتی دیده می شود. در حالی که بر عکس آن قرآن بیشتر به کلیات پرداخته می شود و جزئیات غیر مرتبط با کلیات را اصلاً ذکر نمی کند. چون که قرآن کتاب تاریخی نیست.