نام پژوهشگر: کاظم رحمان ستایش
فروزنده حنطوش کاظم رحمان ستایش
ما شاهدیم که قرآن با اغراض گوناگونی چون تأکید، تعظیم و شیوه ها ی بیانی متنوعی چون تمثیل، تشبیه و... با طرح موضوعات فراوانی چون تبیین نظام پاداش و ارتباط عمل و فرجام امور، توصف بهشت و احوال بهشتیان و ...، سعی دارد تا در مخاطبان خود، انگیزه ای نیرومند جهت میل و گرایش به سمت ایمان حقیقی و عمل صالح ایجاد نماید. قرآن کریم ریشه ی "رهب" را در باب تفعیل بکار نبرده است، اما همچنان که در آیات خود، از ترسی درونی که ناشی از معرفت و شناخت خداوند و مایه ی حرکت و تلاش انسان می گردد، تجلیل نموده، آن را به عنوان شیوه ای در نظام تربیتی خود بکار گرفته است. . قرآن با طرح موضوعات جذاب و عبرت آموز و به کارگیری اشکال متنوعی از فنون ادبی و بلاغی و قالب های کلام، قصد دارد تا با بیشترین تأثیر در مخاطبان خود، آنان را به عوامل سقوط واقف و از پرتگاه ها ترسانده و بازدارد. از آنجا که این شیوه ، بر نیازها و تمایلات فطری در انسان انطباق کامل دارد، از آغاز نزول تا پایان نزول قرآن صرف نظر از تفاوت هایی در لحن و موضوعات، می توان به کارگیری این شیوه را ملاحظه نمود. . این آیات با تنوع گسترده ای که در موضوعات و بکارگیری اسلوب ها دارند، از وجوه مختلفی قابل بررسی می باشند.از حیث پاداش، که شامل پاداش های مادی و پاداش های معنوی است و از جزیی تریناقسام مادی که بیشتر به لذات غریزی و جسمانی مرتبط می گردد تا به لذات یا عذاب های معنوی که عمیق ترین تأثیرات را که بر جان و روح مخاطبان خود می گذارد و با امکان صعود یا نزول، راه را بر انتخاب هوشمندانه ی مخاطبان، همواره باز می گذارد. .ترغیب و ترهیب های قرآن از حیث زمان نیزبرخی عواقب اعمال را به دنیا و برخی به آخرت و دسته ای را، هم به دنیا و هم آخرت مربوط دانسته اند. . تلازم، تمازج، تکرار، عام بودن و جزالت را می توان از ویژ گی های عمومی این آیات دانست. .از بررسی ساختاری جمله های ترهیب و ترغیب اغراض بلاغی ویژه ای مانند تأکید، تعظیم، تهویل و تحقیر بدست می آید.از شیوه هایی که بصورت گسترده به کار رفته است، شیوه ی استفهام، تکرار، تشبیه، تمثیل است و از ساختارهای متعدد ساختارشرط و استفهام بیشترین کاربرد را دارد. . شیوه ی ترغیب و ترهیب یکی از روش های تربیت قرآنی است و گستردگی احادیث در فضایل و ثواب اعمال و خواص تلاوت آیات، در سیره ی تربیتی پیامبر| و اهل بیت^، به تأسی از این شیوه ی قرآن و حکایت از کارکرد بالای این شیوه در تربیت پایدار و عمیق آن دارد. . در میان موضوعات ترغیب و ترهیب برخی دارای نقشی اساسی و برجسته ترند. قدرت نفوذ و نقش اصلاحی اعتقاد به آخرت از سایر اعتقادات بیشتر است. از این رو، در موضوعات محوری آیات ترغیب و ترهیب، ذکر نعمت ها و یا مصائب انسان و عواقب امور و تجسم اعمال در آن جهان بیش از موضوعات دیگر به چشم می خورد. .این آیات اهل ایمان را صرف نظر از مسلمان و غیر مسلمان، مورد خطاب خود قرار می دهد.
فاطمه ژیان کاظم رحمان ستایش
اصول ثانویه رجالی، "خلاصه الاقوال" و "رجال ابن داود"، از اهمیت ویژه ای در میان کتب رجالی متأخر شیعیان برخوردار است. آشنایی با شیوه ی تألیف، معیارها، مبانی و اصطلاحات به کار رفته در اصول ثانویه ، بسیاری از شبهات به وجود آمده ی مرتبط با اضطراب نظرات، عدم دقت و یا بی اعتباری منقولات این کتب را پاسخگوست. وجود پاره ای از اشتباهات در اصول ثانویه از ارزش این کتب نمی کاهد. یکی از معیار های جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه، روایات ائمه (ع) در مدح و ذم رواتست. علامه صحت سندی و دلالت محتوای روایات مدح و ذم را مورد توجه قرار داده اما ابن داود تنها به نقل این روایات پرداخته و بسیاری از روایات را هر چند در مدح روات صراحت و حتی اشاره نداشته باشند، دالّ بر مدح روات دانسته است. یکی دیگر از معیارهای جرح و تعدیل روات، بهره گیری از آرای رجالیان متقدم است. علامه آرای متعارض متقدمان را در صورت امکان جمع نموده و یا یکی را بر دیگری ترجیح داده و اگر جمع و ترجیح ممکن نباشد، بر روایات روات توقف نموده و آنان را در میان روات غیر معتمد جای داده است اما ابن داود در چنین مواردی روات را در هر دو جزء رجالش ذکر می نماید. دانش و منزلت راوی نیز از جمله معیارهای جرح و تعدیل در اصول ثانویه ی رجالی است به گونه ای که عالم بودن، داشتن مناصبی از سوی امام و حتی مناصب اجتماعی روات در جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه موثر است با این تفاوت که در رجال ابن داود از میان علما تنها عالمان حدیثی ممدوح به شمار رفته اند. مذهب از مهمترین معیارهای جرح و تعدیل روات در اصول ثانویه است و انتساب اعتقاد به اصالت عدالت راویان امامی مذهب هم به صاحبان این اصول قابل دفاع نیست. عملکردهایی همانند نقل روایات صحیح و یا شرب خمر که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در میزان دقت نقل روات تأثیر دارند، در جرح و تعدیل روات "خلاصه الاقوال" موثرند اما در رجال ابن داود تمامی عملکرد های روات از معیارهای جرح و تعدیل آنان محسوب می شود.