این مطالعه با هدف بررسی تنوع و میزان قرابت ژنتیکی درون و بین توده های گلرنگ وحشی (کارتاموس لاناتوس) بومی مناطق استان گلستان در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال های 1391 و 1392 به انجام رسید. برای این منظور توده های وحشی کارتاموس لاناتوس از هشت منطقه ی مختلف جغرافیایی استان جمع آوری شدند. تعداد نمونه های استفاده شده از هر توده متغیر بود که در مجموع 71 نمونه ی گیاهی توسط 9 آغازگر آی اس اس آر مورد ارزیابی قرار گرفت. آغازگرهای مورد استفاده در تولید باندهای چندشکل موفق بوده و چندشکلی قابل ملاحظه ای را به نمایش گذاشتند به طوری که، حداقل و حداکثر شاخص اطلاعات چندشکل آغازگرهای بکار گرفته شده به ترتیب 30/0 و 46/0 بود. نتایج به دست آمده مشخص نمود تنوع ژنتیکی قابل توجهی درون و بین توده های مورد بررسی وجود داشت. بیشترین تنوع درون در توده ی بندرترکمن و کمترین تنوع در توده های اینچه برون و جزیره ی آشوراده مشاهده گردید. از نظر قرابت ژنتیکی نیز دو توده ی اینچه برون و گمیشان که در یک کلاستر قرار داشتند، نزدیک ترین بودند. همچنین توده ی جمع آوری شده از جزیره ی آشوراده نسبت به سایر توده ها در فاصله ژنتیکی دورتری قرار داشت. از عمده دلایل احتمالی فاصله ژنتیکی بین توده ها و همچنین وجود تنوع درون توده های کارتاموس لاناتوس در منطقه گلستان را می توان تنوع عوامل جغرافیایی و محیطی در مناطق رویش و دگرگرده افشانی بوته ها بیان نمود. با توجه به اطلاعات به دست آمده مبنی بر ناهمگن بودن توده های جمع آوری شده از لحاظ ژنتیکی، می توان از این تفاوت به عنوان منابع و ذخایر ژنتیکی در برنامه های اصلاح و حفاظت این گونه استفاده نمود و یا از آن در اصلاح گلرنگ زراعی سود جست.

ارزش نانوایی در گندم های هگزاپلوئید یک صفت بسیار پیچیده ای است که توسط فاکتورهایی از جمله میزان و کیفیت پروتئین گلوتن کنترل می شود. میزان گلوتن آرد گندم، تحت کنترل عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد در حالی که کیفیت گلوتن عمدتا تابعی از نسبت دو جزء اصلی به وجوآورنده آن یعنی گلیادین و گلوتنین است. خواص فیزیکی و توانایی کشسانی گلوتن عمدتا ناشی از نسبت و ویژگی های بخش گلوتنین بویژه وزن مولکولی آن است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از ارقام گندم مورد کشت در استان گلستان از نظر خواص کیفی نان، از نشانگرهای مولکولی sts مرتبط با ژن glu-1 (یکی از ژنهای کنترل کننده میزان گلوتنین با وزن مولکولی بالا) استفاده شد. بذر ارقام مورد مطالعه در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان کشت شده و برگ گیاهان در مرحله دو تا سه برگی برای استخراج دی ان آ مورد استفاده قرار گرفتند. شش جفت آغازگر اختصاصی بر اساس مکان های ژنی glu-a1، glu-b1 و glu-d1 برای انجام واکنش های زنجیره ای پلیمراز استفاده شد. پس از انجام واکنش زنجیرهای پلیمراز و الکتروفورز افقی به منظور گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس زیرواحدهای با وزن مولکولی بالا مرتبط با کیفیت نانوایی دندروگرام با استفاده از نرم افزارntsys ترسیم شد. و ارقام مورد مطالعه، تنوع ژنتیکی نشان داده و در پنج گروه مختلف قرار گرفتند. که ژنوتیپ های گروه چهارم و پنجم زیرواحدهای با وزن مولکولی بالای بیشتری را داشتند و در نتیجه از کیفیت بالاتری برخوردار بودند. هر دو گروه تقریباً دارای زیرواحدهای d1x5، d1y10، و a1x بودند و تفاوت این دو گروه به دلیل حضور زیرواحد a1x2 در گروه چهارم و زیرواحد a1x1 در گروه پنچم می باشد.در گروه سوم فقط ژنوتیپ دریا قرار گرفت که ضعیف ترین کیفیت نانوایی را به دلیل حضور باند برای زیرواحدهای d1x2، d1y12 و axnull داشت. نتایج بدست آمده از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو مولفه اول در مجموع 15/70 درصد از کل تغییرات را توجیه کرد. سهم مولفه اول در میزان تنوع مشاهده شده 15/49 درصد بود. و مولفه دوم 21 درصد از کل تغییرات را توجیه کرد. زیر-واحدهای d1y10 و d1x5 به ترتیب با سهم 4508/0 و 4434/0 بیشترین تاثیر را در مولفه اول به خود اختصاص داده است. این دو زیرواحد در 17 ژنوتیپ تشکیل باند با اندازه های 576 جفت باز و 450 جفت باز دادند که می تواند توجیهی برای اهمیت و میزان تاثیرگذاری این دو زیرواحد در تنوع کیفیت نانوایی باشد. علاوه بر این تحقیق حاضر نشان داد که تعیین قوت و ضعف ارقام گندم از نظر ارزش نانوایی در مکان های ژنی glu-d1، glu-b1 و glu-a1 با استفاده از آغازگرهای اختصاصی آنها در کوتاه ترین زمان فراهم می شود.

زنگ قهوه ای یا زنگ برگ با نام علمی puccinia recondita f. sp. tritici. یک بیماری قارچی و یکی از بیماری های مهم گندم در دنیا محسوب می شود. اطلاع از نحوه توارث مقاومت و ارزیابی و انتخاب نسل های مناسب برای به نژادگران گندم حایز اهمیت زیادی است. بدین منظور مطالعه تنوع ژنتیکی در 43 رقم گندم نان و همچنین نحوه توارث مقاومت به زنگ قهوه ای در تلاقی مربوط به رقم مقاوم گلستان با رقم حساس طبسی با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها انجام شد. در مزرعه ارقام، والدین و نسل های f1، f2 و f3 توسط زنگ قهوه ای ارزیابی شدند. صفات مورد بررسی در مزرعه شامل نوع آلودگی، شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری بود. در گلخانه والدین به همراه نسل های f1 و f2 کشت شدند و دوره کمون و نوع آلودگی ارزیابی گردید. در آزمایشات مربوط به مزرعه از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و برای آزمایش گلخانه از طرح کاملا تصادفی استفاده شد. نتایج گلخانه و مزرعه نشان داد که صفت مقاومت در تلاقی مورد بررسی توسط ژن های مغلوب کنترل می گردد. نتایج گلخانه حاکی از آن بود که در هر دو صفت دوره کمون و نوع آلودگی نسبت 15:1 برای بیان عمل ژن ها مناسب می باشد. تجزیه خوشه ای ارقام را در چهار گروه مقاوم، نسبتا مقاوم، نسبتا حساس و حساس طبقه بندی کرد. تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که مدل افزایشی-غالبیت فقط برای صفت نوع آلودگی مناسب بود و بهترین مدل برای صفت شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری به ترتیب مدل چهار و سه پارامتری بود. حداقل فاکتورهای موثر برای صفات بین یک تا دو برآورد شد. وراثت پذیری عمومی برای همه صفات بالا بود که حاکی از نقش اثرات ژنتیکی در توارث صفت می باشد. وراثت پذیری خصوصی نوع آلودگی و شدت آلودگی نسبتا بالا ولی برای سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری نسبتا پایین برآورد گردید. با توجه به نقش اثر افزایشی در کنترل صفت نوع آلودگی، انتخاب تحت خودگشنی، ولی برای شدت آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری روش های دورگ گیری مناسب به نظر می رسد. آنالیز توده در حال تفرق نشان داد که چهار آغازگر issr دارای باندهایی با پیوستگی احتمالی با ژن های کنترل کننده صفت مورد مطالعه بودند. به هر حال تایید این نتایج نیاز به مطالعات بیشتر دارد.

نیاز بهاره سازی یکی از عوامل مهم تعیین کننده زمان گلدهی گندم است و به ژن های کنترل کننده آن vrn گفته می شود. گندم بر اساس نیاز بهاره سازی به دو گروه کلّی زمستانه و بهاره تقسیم می شود. این تحقیق به بررسی تنوع ژنتیکی 39 ژنوتیپگندم نان، عمدتاً از توده های ایرانی، بر اساس صفات مورفولوژیک پرداخت. همچنین تنوع آللی در اینژنوتیپ ها با استفاده از نشانگرهای آلل اختصاصی برای ژن های کنترل کنندهنیاز بهاره سازیدر مکان های ژنی ,vrn-a1vrn-b1وvrn-d1 تعیین شد. آزمایش مزرعه ای در دو سال متوالی انجام شد. در سال اول لاین خالص از ژنوتیپ ها تهیه شد و در سال دوم این لاین ها از نظر صفات مورفولوژیکروز تا گلدهی، طول پدانکل، ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول ریشک، کرک دار بودن و نبودن سنبله، طول ده دانه، عرض ده دانه و وزن هزاردانهارزیابی شدند. برای شناسایی تنوع آللی از نشانگرهای آلل اختصاصی استفاده شد. نتایج آمار توصیفیبرای صفات مورفولوژیک نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی مربوط به طول ریشک و تعداد دانه در سنبله و کمترین ضریب تغییرات مربوط بهروز تا گلدهی بود.مقایسه میانگین ژنوتیپ ها توانست تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها را آشکار کند. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت بین صفت وزن هزاردانه و عرض ده دانه وجود داشتو بعد از آن بیشترین همبستگی متعلق به ارتفاع گیاه و طول پدانکل بود. در تجزیه علیت،عرض ده دانه بیشترین و طول پدانکل کمترین اثر مستقیم را بر روی وزن هزار دانه نشان دادند. تجزیه خوشه ای بر اساس مربع فاصله ی اقلیدسی به روش وارد این ژنوتیپ ها را به چهار گروه تقسیم کرد.بررسی تنوع آللینشان داد که در مکان ژنیvrn-a1پنج ژنوتیپ دارای آلل غالب vrn-a1aو 24 ژنوتیپ دارای آلل مغلوب vrn-a1بودند. آلل غالب vrn-a1b و vrn-a1c در هیچ یک از ژنوتیپ ها مشاهده نشد. در مکان ژنی vrn-b1 هجده ژنوتیپ دارای آلل غالب و 20 ژنوتیپ دارای آلل مغلوب بودند. در مکان ژنی vrn-d1آلل مغلوب در 16 ژنوتیپ دیده شد در حالیکه آلل غالب تنها در ژنوتیپ کنترل گندم بهاره چینی باند نشان داد. این مطالعه که به بررسی تنوع ژنتیکی و آللی در توده های گندم نان ایرانی پرداخت می تواند با شناسایی پتانسیل موجود در این ژنوتیپ ها به برنامه های اصلاحی گندم کمک نماید.

خویشاوندان وحشی منبع مهمی از ژن های مربوط به صفات مطلوب و سازگاری به شرایط محیطی هستند که می توانند برای غنی سازی ذخیر? ژنی گلرنگ زراعی مورد استفاده قرار گیرند. در این مطالعه، تنوع ژنتیکی بین و درون گونه ای 18 نمونه از سه گون? جنس کارتاموس شامل تینکتوریوس، لاناتوس و اکسیاکانتا با استفاده از آغازگرهای آی اس اس آر مورد بررسی قرار گرفت. تفکیک باندها روی ژل آگارز و پلی آکریل آمید صورت پذیرفت. از 9 آغازگر آی اس اس آر در مجموع 169 باند ایجاد گردید که 5/96 درصد آنها چندشکلی نشان دادند. در کل 40 باند اختصاصی برای سه گون? مورد بررسی شناسایی شد که بیشتر آنها توسط دو آغازگر 5 و 6 تولید شدند و گون? زراعی (تینکتوریوس) با 20 باند بیشترین را به خود اختصاص داد. برای دو گون? لاناتوس و اکسیاکانتا نیز به ترتیب 12 و 8 باند اختصاصی کشف گردید. از نظر توانایی ایجاد چندشکلی بین گونه ای، آغازگر 1 در گون? تینکتوریوس و در بررسی درون گونه ای آغازگر 6 در گون? لاناتوس بهترین بودند. برای گون? اکسیاکانتا میزان چندشکلی هم? آغازگرهای مورد بررسی مشابه بود. نتایج ماتریس تشابه نشان داد که از نظر درون گونه ای، بیشترین شباهت بین ژنوتیپ های گون? زراعی وجود داشت و از نظر بین گونه ای نیز بیشترین شباهت بین گون? زراعی و اکسیاکانتا وجود داشت. تجزی? خوشه ای بر اساس ضریب جاکارد با روش گروه بندی upgma، نمونه ها را به سه گروه تقسیم کرد که هر یک متعلق به یکی از سه گون? مورد بررسی بود. با استفاده از این نشانگرهای اختصاصی شناسایی شده، تاکسونومی و تمایز سه گون? جنس گلرنگ با دقت بالا و بدون نیاز به ارزیابی های مورفولوژیکی ممکن می گردد. نتایج این تحقیق همچنین کمک شایانی در افزایش کارایی انتقال ژن های مفید از خویشاوندان وحشی به گون? زراعی خواهد کرد.

این مطالعه با هدف بررسی تنوع و میزان قرابت ژنتیکی بین بوته های استبرق نواحی مختلف جیرفت در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال¬های 1392 و 1393 به انجام رسید. برای این منظور گیاهان استبرق از مناطق مختلف جغرافیایی جیرفت و اطراف جیرفت جمع¬آوری شدند. در مجموع 14 نمونه¬ی گیاهی توسط 9 آغازگر بین ریزماهواره¬ای آی¬اس¬اس¬آر مورد ارزیابی قرار گرفت. آغازگرهای مورد استفاده در تولید باندهای چندشکل موفق بوده و چندشکلی قابل ملاحظه¬ای را به نمایش گذاشتند به طوری¬که، حداقل و حداکثر شاخص اطلاعات چندشکل آغازگرهای بکار گرفته شده به ترتیب 11/0 و 41/0 بود. نتایج به دست آمده مشخص نمود تنوع ژنتیکی قابل¬توجهی بین بوته¬های مورد بررسی وجود داشت. بر طبق کلاستر بندی نمونه ها به سه گروه تقسیم شدند که بیشترین تعداد در گروه 3 قرار گرفت. از نظر قرابت ژنتیکی نیز دو نمونه a01 و a02 که در یک کلاستر قرار داشتند، نزدیک¬ترین بودند. همچنین به طور تقریبی نمونه های جمع¬آوری شده از عنبرآباد نسبت به سایر نمونه ها در فاصله ژنتیکی دورتری قرار داشت. از عمده دلایل احتمالی فاصله ژنتیکی بین گیاهان استبرق در منطقه جیرفت را می¬توان تنوع عوامل جغرافیایی و محیطی در مناطق رویش و دگرگرده افشانی بوته¬ها بیان نمود. با توجه به اطلاعات به دست آمده مبنی بر ناهمگن بودن نمونه های جمع¬آوری شده از لحاظ ژنتیکی، می¬توان از این تفاوت به عنوان منابع و ذخایر ژنتیکی در برنامه¬های اصلاح و حفاظت این گونه استفاده نمود و یا از آن در اصلاح وایجاد استبرق زراعی سود جست.

هدف این مطالعه بررسی تنوع هاپلوتایپی qtlهای مرتبط با عملکرد دانه در گندم نان در کروموزوم-های 4b و 7d بود. به این منظور 52 ژنوتیپ که بیشتر بومی مناطق مختلف ایران بودند در قالب طرح آگمنت، به همراه سه رقم اصلاح شده به عنوان شاهد در مزرعه تحقیقاتی کشت گردید. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد روز تا گلدهی، طول پدانکل، ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، طول سنبله، طول ریشک، تعداد دانه در سنبله، طول ده دانه، عرض ده دانه و وزن هزار دانه بودند. نتایج آمار توصیفی بیشترین تنوع را برای صفات طول ریشک، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه نشان داد. همچنین بیشترین همبستگی ساده مثبت معنی¬دار بین عرض دانه و وزن هزار دانه و بیشترین همبستگی ساده منفی معنی¬دار بین عرض دانه و تعداد روز تا گلدهی مشاهده شد. تجزیه به مولفه¬های اصلی، صفات را به چهار مولفه اصلی تبدیل کرد که حدود 71 درصد از واریانس کل را توجیه نمود. در تجزیه به عامل¬ها سه عامل پنهان شناسایی شد که 86 درصد از واریانس کل را توجیه کرد. نتایج گروه¬بندی بر اساس ده صفت کمی، ژنوتیپ¬ها را به پنج گروه اصلی تقسیم کرد که بیشتر ارقام اصلاح شده در یک گروه قرار گرفتند. از چهار نشانگر issr برای گروه¬بندی ژنوتیپ¬ها استفاده شد که این ژنوتیپ¬ها را به چهار گروه تقسیم کرد. در مجموع از ده صفت مورد بررسی و هفت نشانگر بکار گرفته شده در پژوهش حاضر، برای چهار صفت ارتباط آماری مشاهده شد و برای سه صفت الل اختصاصی معرفی گردید. مطالعه حاضر برای سه صفت طول سنبله کوتاهتر، تعداد دانه در سنبله بیشتر و طول برگ پرچم بالاتر به ترتیب سه الل اختصاصی 179 جفت باز در نشانگر xgwm1084 ، الل 182 جفت باز در نشانگر xgwm44 و الل 256 جفت باز xgwm295 معرفی نمود. نتایج این مطالعه توانست نشانگر¬هایی پیوسته با صفات مرتبط با عملکرد را برای برنامه¬های اصلاح گندم نان معرفی نماید.

گندم¬های زمستانه برای گلدهی نیاز به قرار گرفتن در سرمای زمستان دارند (نیاز بهاره سازی). در گندم نیاز بهاره¬سازی با ژن vrn1 کنترل می¬شود. vrn1 به عنوان یک عامل محرک گلدهی است و با دمای پایین بیان این ژن فعال می¬شود. در این مطالعه تنوع ژنتیکی 32 ژنوتیپ گندم بهاره ایرانی و یک ژنوتیپ به نام گندم بهاره¬ی چینی بر اساس صفات مورفولوژیک و نشانگر issr بررسی شد. همچنین تکنیک اکوتیلینگ برای یافتن snp از ژن vrn-a1 و تنوع آللی با نشانگرهای اختصاصی آللهای vrn-a1 برای این ژنوتیپ¬ها انجام شد. در آزمایش مزرعه¬ای، لاین¬های خالص (ژنوتیپ¬ها) کاشته شدند. ده صفت کمی (روز تا گلدهی، طول برگ پرچم، ارتفاع گیاه، طول پدانکل، طول ریشک، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، طول دانه، عرض دانه) و چهار صفت کیفی (نوع سنبله، رنگ سنبله، کرک¬دار بودن سنبله و رنگ گوشوارک) اندازه¬گیری شدند. آمار توصیفی برای صفات مورفولوژیکی نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات مربوط به طول ریشک و کمترین ضریب تغییرات مربوط به روز تا گلدهی بود. مقایسه میانگین ژنوتیپ¬ها نشان داد که اختلاف معنی-داری بین ژنوتیپ¬ها وجود دارد. بیشترین همبستگی مثبت بین وزن هزار دانه و عرض دانه مشاهده شد. تجزیه خوشه¬ای ژنوتیپ¬ها را به سه گروه تقسیم کرد. هشت آغازگر issr بکار رفته، 70 باند با چند شکلی خوبی را نشان دادند. بیشترین و کمترین مقادیر چند شکلی، 19/0 و 47/0 را بترتیب داشتند. گروه بندی بر اساس نشانگرهای issr ژنوتیپ¬ها را به دو دسته¬ی تقریبا مساوی تقسیم کرد. تنوع آللی در مکان ژنی vrn-a1 نشان داد که چهار ژنوتیپ آلل غالب vrn-a1a را دارا بودند در حالیکه 29 ژنوتیپ آلل مغلوب vrn-a1 را داشتند. دو آلل غالب دیگر، vrn-a1b و vrn-a1c در هیچ یک از ژنوتیپ ها مشاهده نشد. با استفاده از تکنیک اکوتیلینگ، 32 ژنوتیپ گندم نان بهاره ی ایرانی به دو دسته ی هاپلوتایپ تقسیم شدند. نتایج بیانگر وجود تنوع snp در ژنوتیپ های مورد بررسی بود

این آزمایش به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و همچنین بررسی ارتباط بین نشانگر و صفات مورفولوژیک در توده¬های گندم نان بومی ایران طراحی شد. برای بررسی ارتباط نشانگر و صفات از هشت نشانگر ریزماهواره در مکان دو qtl کنترل کننده صفات مورفولوژیک بر روی کروموزوم 4b و کروموزوم 7d استفاده شد. در این پژوهش 52 لاین خالص حاصل از تود¬ه¬های محلی به همراه رقم گندم بهاره چینی مورد مطالعه قرار گرفت. از رقم گندم بهاره چینی به عنوان مرجع برای شناسایی آلل¬های نشانگرهای ریزماهواره استفاده شد. این لاین¬ها به همراه سه رقم شاهد در قالب طرح اگمنت در مزرعه کشت و از نظر 14 صفت مورفولوژیک ارزیابی شدند. نتایج تجزیه مولفه¬های اصلی بر اساس ماتریس ضرائب همبستگی 14 صفت را به چهار مولفه اول کاهش داد که در مجموع 78 درصد از واریانس کل را توجیه نمودند. تجزیه کلاستر به روش وارد و با استفاده از مربع فاصله اقلیدسی به عنوان معیار فاصله لاین¬های مورد مطالعه را به چهار گروه طبقه¬بندی نمود. همچنین در این پژوهش به منظور تعیین چندشکلی در سطح ژنوم از 10 آغازگر آی¬اس¬اس¬آر استفاده شد. از 110 نوار نمره¬دهی شده، 85 نوار چندشکل بود و درصد چندشکلی کل 77 درصد محاسبه گردید. ژنوتیپ¬ها بر اساس داده¬های آی¬اس¬اس¬آر در سه گروه قرار گرفتند. با بررسی ارتباط نشانگرها و صفات برای هر چهارده صفت مورد بررسی و هشت نشانگر بکار گرفته شده در پژوهش حاضر، وجود رابطه آماری در نه صفت آشکار شد. جالب اینکه، برای چهار صفت آلل اختصاصی معرفی گردید. به این ترتیب که برای طول پدانکل بلندتر آلل اختصاصی (166 جفت باز) در نشانگر xgwm885-7d پیدا شد. همچنین آلل اختصاصی برای سه صفت روز تا گلدهی، ارتفاع گیاه و تعداد دانه در سنبله در نشانگر xgwm149-4b شناسایی شد. نکته جالب توجه این بود که، در این نشانگر یک آلل اختصاصی (153 جفت باز) به طور همزمان برای هر سه حالت مطلوب تعداد کمتر روز تا گلدهی، ارتفاع کوتاهتر گیاه و تعداد بیشتر دانه در سنبله پیدا شد. این نشانگر¬ها می¬تواند برای انتخاب بر اساس نشانگر در برنامه¬های اصلاح گندم نان استفاده شوند.

زنگ قهوه¬ای یا زنگ برگی با نام علمی puccinia recondita f. sp tritici یکی از بیماری¬های مهم گندم در دنیا محسوب می-شود. اطلاع از نحوه توارث و ارزیابی مقاومت برای به نژاد¬گران حائز اهمیت زیادی می¬باشد. بدین منظور42 رقم گندم به منظور بررسی و ارزیابی مقاومت در مرحله گیاهچه نسبت به زنگ قهوه¬ای در گلخانه مورد مطالعه قرار گرفتند. اجزای مقاومت شامل نوع آلودگی و دوره¬ی کمون یادداشت¬برداری شدند. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی¬داری بین ارقام از نظر این صفات وجود داشت. به منظور بررسی مقاومت در برابر زنگ قهوه¬ای در مرحله گیاه بالغ، یک آزمایشی در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی انجام گرفت. تجزیه واریانس نشان داد که ارقام از نظر نوع آلودگی، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری و شدت بیماری اختلاف معنی¬داری با هم داشتند. برخی ارقام مورد آزمایش مانند mt، تجن، کراس¬البرز، مروارید و نیک¬نژاد در مرحله گیاهچه حساس و در مرحله گیاه کامل مقاوم بودند، بنابراین می¬توان گفت که در آن¬ها مقاومت در مرحله گیاه بالغ وجود داشت که این نشان دهنده مقاومت افقی می¬باشد. رقم مارکوئیس در هر دو مرحله گیاه کامل و گیاهچه مقاوم بود، بنابراین دارای مقاومت نژاد اختصاصی بود. با استفاده از یک طرح دای¬آلل یک طرفه 6×6 که یکی از والدین یک رقم حساس بود، نتایج نشان داد که والد تجن و کراس¬البرز در مرحله گیاه بالغ، مقاوم و در مرحله گیاهچه، حساس بودند. درجه غالبیت در صفات دوره¬ی کمون، نوع آلودگی گلخانه، نوع آلودگی مزرعه، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، شدت بیماری و عملکرد تک بوته بزرگتر از یک بود که بیانگر وجود فوق غالبیت است.

پژوهش حاضر در برخی ارقام گندم نان ایرانی برای تعیین تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک، تعیین تنوع در سطح ژنوم بر اساس نشانگرهای بین ریزماهواره و بررسی وجود رابطه بین نشانگرهای ریزماهواره و صفات مورفولوژیک انجام شد. به منظور تعیین تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک، تعداد 43 لاین خالص گندم نان ایرانی در قالب طرح آگمنت با سه شاهد کشت و مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات روز تا گلدهی، طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، طول ده دانه، عرض ده دانه، طول برگ پرچم، طول پدانکل و طول ریشک بررسی شد. نتایج آمار توصیفی صفات نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی مربوط به صفت طول ریشک و کمترین مقدار آن برای صفت روز تا گلدهی بود. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که صفت وزن صد دانه بیشترین میزان همبستگی مثبت و معنی¬دار را با صفت عرض ده دانه داشت. تجزیه خوشه¬ای بر اساس صفات مورفولوژیک و به روش وارد ژنوتیپ¬ها را در چهار گروه قرار داد. در این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در سطح ژنوم 36 ژنوتیپ گندم نان از بین 43 ژنوتیپ گندم فوق، 10 نشانگر issr استفاده گردید. در مجموع 126 نوار تشکیل گردید که 70 نوار چندشکل بودند. تجزیه خوشه¬ای با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش کلینک ژنوتیپ¬ها را به سه گروه تقسیم کرد. در پژوهش حاضر وجود ارتباط بین ده صفت کمی و هر یک از هشت نشانگر ssr روی کروموزوم¬های 4b و 7d مورد بررسی قرار گرفت و در پنج صفت عرض ده دانه، طول ده دانه، روز تا گلدهی، طول پدانکل و ارتفاع بوته رابطه آماری معنی¬دار مشاهده شد. نکته جالب توجه این بود که این تحلیل آماری برای صفت عرض دانه، آلل اختصاصی در نشانگر xgwm998-4b معرفی نمود؛ به طوری که آلل 199 جفت باز در این نشانگر با بیشتر شدن عرض دانه همراه بود. چون در گندم نان این صفت دارای همبستگی بالا با وزن هزار دانه است، انتخاب این آلل در این نشانگر می¬تواند برای رسیدن به وزن هزار دانه بیشتر در برنامه های اصلاحی گندم نان مورد استفاده قرار گیرد.