چکیده بررسی شیوه های ساخت کلمه در زبان و پژوهش پیرامون فرایندهای واژه سازی و بررسی مقابله ای تولید و خلق واژگان نو، در زبان های فارسی و عربی، اقدامی سازنده و مفید جهت شناساندن ظرفیّت ها و توانایی های این دو زبان زنده و پویاست و عاملی موثّر در تقویت و غنای هر دو زبان می باشد.کشف و شناسایی متدها و راهکارهای مناسب برای واژه گزینی و لغت سازی و بررسی میزان زایایی زبان، به نویسندگان، مترجمان، ادبا و اهل زبان، این امکان را می دهد؛ تا در برابر ورود سیل آسای هزاران اصطلاح و واژه ی خارجی که ناشی از اختراعات و اکتشافات ، داد و ستد زبان ها و تحوّلات سریع و گسترده در عرصه های گوناگون علمی، صنعتی، ادبی و اجتماعی می باشد؛ منفعل نبوده و با توجّه به فرمول ها، فرایندها،روش ها و الگوهای زبانی ارائه شده، بتوانند به جایگزینی، معادل سازی یا ساخت واژگان جدید متناسب با امکانات زبان، بپردازند. ادیبان و لغت شناسان، صاحبنظران و به ویژه اعضای فرهنگستان های زبان فارسی و عربی، در این زمینه رسالت خطیری بر عهده دارند. فارسی، زبانی ترکیبی و عربی، زبانی اشتقاقی است که در امر واژه سازی و معادل یابی برای کلمات خارجی، برخی فرایندهای مشترک و بعضی روش های متفاوت دارند. این پژوهش، برآن است؛ تا با استناد به منابع و مآخذ معتبر فارسی و عربی، ضمن مطالعه ی زبان شناختی و بررسی ماهیّت و اجزای زبان و بیان ضرورت خلق واژگان نوین، به معرّفی و تبیین و تحلیل متدها و فرایندهای علمی واژه یابی و تغییر یا گسترش واژگان زبان، اعمّ از روش های سنّتی ترکیب و اشتقاق و سایرشیوه ها از جمله اختصار و سرواژه سازی، وام واژه، تعریب و تصریف بپردازد. نهایتاً فرایندهای هر دو زبان فارسی و عربی در امر واژه آفرینی مورد قیاس قرار گرفته و میزان توانایی و زایایی این دو زبان، مشخّص خواهد شد. کلیدواژه ها: زبان، فرایندهای واژه سازی، زایایی، اشتقاق، ترکیب، فارسی، عربی.