حاجی عالی محمدی سرآبی سید علیرضا موسوی
این مطالعه با هدف تعیین اندازه بهینه واحدهای مرتعداری انجام شد. برای انجام این تحقیق طرح های مرتع داری حوضه رودخانه مرغا در بخشی از دهستان های هلایجان و مرغا واقع در بخش مرکزی شهرستان ایذه، به عنوان عرصه مطالعاتی انتخاب گردیده است. برای رسیدن به این هدف ابتدا میزان تاثیر عوامل مختلف برروی اندازه بهینه واحدهای مرتعداری با استفاده از فرایند سلسله مراتبی تعیین شد. در این تحقیق از سه معیار اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی و زیرمعیارهای مربوطه استفاده شد. برای بررسی اثرات اکولوژیکی اطلاعات لازم از طرح های مرتعداری از قبیل گرایش، ظرفیت مرتع و توان تولیدی هر تیپ استخراج گردید. همچنین با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) نقشه های شیب، ارتفاع و جهت جغرافیایی بدست آمد. برای بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی از پرسشنامه استفاده شد. مجموعا 62 پرسشنامه تهیه و اطلاعات لازم تهیه گردید. همچنین با استفاده از پرسشنامه و اطلاعات مرکز آمار ایران هزینه های مصرفی هر خانوار مشخص گردید. منابع درآمد ساکنین حوضه تعیین گردید و پس از تعیین خط فقر نسبی و میزان درآمدهای کشاورزی و سایر درآمدها، میزان وابستگی خانوارهای بهره بردار به مراتع مشخص گردید. براساس نتایج بدست آمده در حالت اول خانوارهای منطقه مورد مطالعه برای رسیدن به خط فقر نسبی و تامین این هزینه به تعداد 146 واحد دامی گوسفند خالص و یا 186 واحد دامی بز خالص نیاز دارند. در صورت داشتن گله مخلوط با توجه به ترکیب گله موجود در منطقه (الگوی فعلی در منطقه که به نسب 37 درصد گوسفند به 63 درصد بز بود) نسبت گوسفند به بز 62 به 106 واحد دامی خواهد بود. در حالت دوم نتایج نشان داد که برای تامین این هزینه تعداد 140 واحد دامی گوسفند خالص و یا 178 واحد دامی بز خالص مورد نیاز است و در صورت داشتن گله مخلوط گوسفند و بز نسبت دام مورد نیاز به ترتیب 70 به 89 واحد دامی خواهد بود. مقایسه بین طرح های مرتعداری انجام شده و مطالعه صورت گرفته از نظر تعداد دام مجاز، تعداد بهره بردار و متوسط سطح مرتع نشان داد که متوسط تعداد دام مجاز و تعداد بهره بردار در منطقه بیش از توان تولید مراتع و ظرفیت مرتع بود. همچنین متوسط سطح مرتع اختصاصی به هر بهره-بردار برای استفاده پایدار از مرتع، نیز در طرح های مرتعداری گذشته کمتر از حد بهینه و سایز اقتصادی بود.
