نام پژوهشگر: نرگس امین‌پور

عناصر و مولفه های موثر در فضاسازی عاطفی شعر کودک در آثار مصطفی رحماندوست و افسانه شعبان نژاد
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  نرگس امین پور   غلام رضا کافی

چکیده هدف پژوهش حاضر تحلیل عوامل موثر در عاطفه مندی آثار شعری مصطفی رحماندوست و افسانه شعبان-نژاد براساس مبانی استخراج شده توسط پژوهشگر است. در این الگو تمرکز پژوهشگر بر عناصر تأثیرگذار بر فضاسازی عاطفی اشعار اجتماعی، طبیعت گرایانه و معنوی است و براین اعتقاد است، که وقتی از فضاسازی عاطفی صحبت می شود، تنها عنصر عاطفه مدنظر نیست، بلکه همه ی اندام های شعر باید رنگ عاطفه بگیرد و بعد وارد شعر شود، بنابراین دیگر عناصر سازنده ی شعر نقش برجسته ای در ارتقای سطح عاطفی و انتقال آن به مخاطب دارد. شعرهای بررسی شده در این پژوهش شامل، «23» شعر از مصطفی رحماندوست، که از «13» اثر وی انتخاب و «26» شعر از افسانه شعبان نژاد، که از «11» اثر وی انتخاب شده است. این آثار با رویکرد قیاسی، به روش کیفی تحلیلی- توصیفی، تحلیل و بررسی شدند، همچنین این به شیوه ی متن محور به دنبال تحلیل و بررسی عناصر و مولفه های تأثیرگذار در فضای عاطفی شعر کودک است. بنابر نتایج پژوهش: 1- انتخاب «49» اثر از بین حجم زیاد آثار حاکی از حضور کمرنگ عنصر عاطفه در شعر کودک است. 2- سیر طبیعی و به دور از تکلف در شعر شعبان نژاد بیشتر مشاهده می شد، که ناشی از ذهنیت کودکانه ی شعبان نژاد است. 3- در اشعار هر دو شاعر، تأثیر اشعاری که بعد عاطفی داشت، نسبت به دیگر اشعار به وضوح دیده-می شد. 4- فرم روایی شعر نقش به سزایی در تشدید عواطف و فضاسازی عاطفی دارد، اما این بعد در اشعار هر دو بسیار کمرنگ است. 5- عدم دقت در ارائه ی زمینه های عاطفی مشترک، که با وجود تلاش شاعران و زبان کودکانه ای که انتخاب کرده اند، هم چنان بیان کننده ی عواطف بزرگسالانه است. 6- در شعر شعبان نژاد تصویر نقش برجسته ای در ایجاد و انتقال فضای عاطفی داشته است و در درجه ی بعد اندیشه ای که هدایت گر شعر است، زمینه ی فضاسازی عاطفی را فراهم کرده است. 7- در شعر رحماندوست، آنچه در درجه ی اول سبب ارتقای سطح عاطفی شده، موسیقی و در درجه بعد اندیشه و محتوا است. نتایج پژوهش نشان می دهد که، عنصر عاطفه در اشعار رحماندوست نسبت به حجم زیاد آثار وی چندان جایگاهی ندارد و در شعر شعبان نژاد حضور نسبتاً بهتری دارد. به نظر می رسد این اتفاق به این دلیل است که، عنصر عاطفه بیشتر در شعرهایی که آفریده می شوند، نمود می یابد و در اشعاری که تعمد و تأملی در آن ها است، کمتر حضوردارد، البته نقش عاطفه در ارتقای سطح آثاری که در آن ها فضاسازی عاطفی صورت گرفته، کاملاً انکارناپذیر و تأثیر آن بر مخاطب به وضوح دیده می شود. در آثار هردو شاعر، اشعاری که در آن ها ردپای عاطفه دیده می شد، همه ی عناصر به نحوی در ارتقای سطح عاطفی موثر بوده اند، که در شعر رحماندوست، موسیقی و در شعر شعبان نژاد، تصویر بیشترین تأثیر را در این زمینه داشته است. _______________________ واژه های کلیدی: ادبیات کودک، کودک، عنصر عاطفه، مصطفی رحماندوست، افسانه شعبان نژاد