کانسار پلی متال شوراب در 77 کیلومتری جنوب شهرستان فردوس (خراسان رضوی) و در شمال زون ساختاری لوت واقع شده است. سنگ شناسی منطقه شامل سنگ های رسوبی مزوزوییک به ترتیب از قدیم به جدید شامل سازندهای شمشک، بادامو، بغمشاه و قلعه دختر بوده و سنگ های ولکانیک و ساب ولکانیک با سن ترشیری شامل آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت است. کانسار شوراب به صورت رگه ای و رگچه ای و در کنترل ساختاری منطقه است و رگه های کوارتز-استیبنیت درون شکستگی های با راستای شرقی-غربی با شیب 40 تا 70 درجه به سمت جنوب تشکیل شده است که توسط چند گسل عرضی در راستای شمال غرب- جنوب شرق قطع و جابجا شده است. کانی شناسی در منطقه به دو صورت سولفیدی (شامل کانه ها) و غیر سولفیدی (گانگ) دیده می شود. مهمترین کانه های سولفیدی (شامل کانه ها) و غیر سولفیدی (گانگ) دیده می شود. مهمترین کانه های سولفیدی به ترتیب شامل گالن، اسفالریت، استیبنیت و کالکوپیریت است که غالبا به صورت بافت شکافه پرکن، رگه ای و نواری همراه با پیریت های نسل اول ( به صورت فرومبوییدال) دیده می شوند و کانیهای باطله نیز در منطقه شامل کوارتز، کلسیت، مالاکیت و اکسید آهن است. به طور کلی کانی سازی در منطقه طی دو مرحله شامل کانی سازی عناصر سولفیدی فلزات پایه (pb>zn>cu) و مرحله دوم شامل مجموعه کانی های آنتیموان دار (استیبنبت، کالکواستیبنیت، تتراهدریت و بورنونیت) همراه آرسنوپیریت و پیریت نسل دوم (با مقادیر بالای آرسنیک) دیده می شود. مهمترین دگرسانی های دیده شده در منطقه شامل دگرسانی سریسیتیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک و کلریتی شدن است ضمن آن که سیلیسی شدن نیز در مقیاس وسیع در تمام منطقه دیده می شود. بر اساس مطالعات لیتوژیوشیمیایی عناصر فلزی سرب، روی و مس دارای همبستگی مثبت با یکدیگر بوده و با عناصر آنتیموان، نقره، طلا، آرسنیک، بیسموت و تنگستن همبستگی ضعیفی نشان می دهند که احتمالا نشان دهنده منشأ گرفتن آنها از دو سیال کانه ساز در منطقه است. مطالعه سیالات درگیر نشان می دهد که درجه حرارت پیدایش کانسار بین 114 تا 275 درجه سانتی گراد بوده و میزان شوری آن بین 7/17 تا 2/4 درصد وزنی معادل نمک طعام متغیر است. با توجه به نتایج ژیوشیمی ایزوتوپی اکسیژن، سیال کانه ساز حاصل اختلاط سیالات با خاستگاه جوی و ماگمایی بوده که در اثر عملکرد ولکانیسم منطقه طی سنوزوییک به عنوان یک موتور گرمایی فعال شده، دچار همرفت شده و با سنگ های رسوبی و آذرین منطقه در تبادل ایزوتوپی بوده است. بر اساس شواهد موجود نظیر مشاهدات صحرایی و آزمایشگاهی شمال مطالعات کانی شناسی، ژیوشیمی، سیالات درگیر و ایزوتوپی می توان گفت کانسار شوراب یک کانسار پلی متال از نوع اپی ترمال کم سولفید است.

کانسارهای فلوریت (باریت-کلسیت) جنوب استان مرکزی شامل چهار کانسار بزیجان، باقرآباد، دره بادام و آتش کوه هستند که به صورت نواری از جنوب دلیجان تا غرب محلات امتداد دارند و بین پهنه ساختاری ایران مرکزی و سنندج- سیرجان واقع شده اند. قدیمی ترین واحدهای سنگی منطقه به سن نئوپروتروزوئیک متشکل از شیست، فیلیت و دولومیت های سلطانیه است که بطور ناپیوسته توسط سنگ های رسوبی پالئوزوئیک پوشیده می شوند. واحدهای سنگی مزوزوئیک اغلب متشکل از شیل های سیلتی با میان لایه هایی از ماسه سنگ های آهکی سازند شمشک و سنگ آهک و سنگ های آهکی دولومیتی کرتاسه است که به عنوان میزبان کانه زایی رگه ای فلوریت شناخته می شوند. کانی سازی رگه ای فلوریت بیشتر در اسلیت و فیلیت های سازند شمشک و بادامو به سن ژوراسیک و تا حدودی در سنگ آهک های تریاس و کرتاسه رخداده است. سازند شمشک به عنوان واحد اصلی میزبان در منطقه مورد مطالعه از شیل های رسی با افزایش ماسه سنگ های آهکی و سنگ آهک ماسه ای با ضخامت متوسط تا ضخیم تشکیل شده است. کانی سازی فلوریت همزمان با دیاژنز سنگ میزبان و بصورت اپی ژنتیک تشکیل شده است. سنگ میزبان کانسارها اغلب از سنگ آهک خاکستری، قهوه ای و زرد با ضخامت کم تا زیاد، سنگ آهک دولومیتی و دولستون تشکیل شده است. کانسار اپی ژنتیک فلوریت-باریت±سولفید آتش کوه با سنگ میزبان آهک، آهک دولومیتی، شیل و سیلتستون سازندهای شمشک و بادامو دارای گستره زمانی ژوراسیک زیرین تا میانی است. کانسار فلوریت-کلسیت (کوارتز) بُزیجان. کانی سازی در این کانسار بصورت رگه ای میزبان واحدهای اسلیتی و فیلیتی سازند شمشک و آهک های تریاس بالایی رخ داده است. کانسارفلوریت(±کلسیت)باقرآباد. کانی سازی رگه-رگچه ای فلوریت همراه اکسید آهن در میزبان اسلیت و فیلیت های سازند شمشک. کانسار فلوریت- باریت دره بادام: کانی سازی فلوریت در منطقه درّه بادام نیز طی یک مرحله بصورت رگه ای در میزبانی اسلیت و فیلیت های سازند شمشک رخ داده. از نظر کانی شناسی، کانی اصلی همه کانسارها فلوریت است که تقریباً بیش از 60% رگه را تشکیل داده است.

چکیده منطقه پی جویی چندفلزی کوه دم واقع در ایران مرکزی و شمال مجموعه فلززایی انارک، به عنوان بخشی از یک قوس ماگمایی جدا افتاده از کمربند ماگمایی ارومیه-دختر محسوب می شود. قدیمی ترین سنگ های منطقه متعلق به دگرگونه های فیلیت، شیست سبز و آهک های متبلور پالئوزوئیک است که اغلب توسط سنگ های آهکی اوربیتولین دار کرتاسه زیرین بطور ناپیوسته پوشیده شده است. طبق شواهد سن سنجی رادیومتری، چینه شناسی و روابط متقاطع افق های آذرین، سنگ های آتشفشانی و آتشفشانی-تخریبی ائوسن زیرین توسط مجموعه ای وسیع از سنگ های نفوذی و نیمه نفوذی با سن ائوسن بالایی-الیگوسن قطع شده است. شواهد نشان می دهد که مجموعه های نفوذی و سنگ های خروجی قدیمی منطقه دارای ماهیت کالک آلکالن و بطور محلی تولئیتی، متناسب با موقعیت جزایرقوسی پهنه های فرورانش هستند که فعالیت های ماگمایی جوانتر موجب رخداد سنگ های اسیدی تا بازیک با ماهیت کالک آلکالن غنی از پتاسیک و دایک های شوشونیتی شده است. در میزبان این سنگ ها کانی سازی های چندفلزی مختلفی از قبیل اسکارن، نوع رگه ای و ذخایر اکسید آهن، مس و طلادار تشکیل شده که این رخدادها مرتبط با فعالیت های ماگمایی-گرمابی ائوسن در 34 میلیون سال پیش است. منطقه پی جویی کوه دم همراه با مجموعه عناصر آهن، مس، بیسموت، کبالت، مولیبدن و عناصر نادرخاکی سبک (lree) در رگه های کوارتز-هماتیت (±سولفید-کربنات) با عیار طلای بیش از 3 گرم در تن رخداده است. این رگه ها تحت کنترل گسل های چپگرد با راستای تقریبی شرقی-غربی و شمال شرق-جنوب غرب و ساخت و بافت های استوک ورک، برشی، کلوفورم و نواری در میزبان سنگ های گرانیت، تراکی آندزیت، آندزیت-بازالت و آندزیت با سن ائوسن بالایی تشکیل شده اند. در این رگه ها، کانی های اصلی هماتیت و کالکوپیریت همراه با کانی های فرعی پیریت، مگنتیت، طلای آزاد، الکتروم، مولیبدنیت، کانی های بیسموت دار (ایمپلکتیت و بیسموتینیت) و سولفوسالت های گروه فهلور مشاهده شد. کانی های باطله شامل کوارتز، کلسیت، باریت و تورمالین است. سه مرحله کانی سازی رگه ای در منطقه تشخیص داده شد که شامل، 1) رگه کوارتز-هماتیت با بافت های نواری و کلوفورم، 2) رگه کوارتز-سولفید (مس-طلا-بیسموت) استوک ورک و برشی و 3) رگه کوارتز-کلسیت با بافت پرکننده حفرات، است. دگرسانی سدیک (-کلسیک) در مجاورت رگه ها، دگرسانی پتاسیک با فاصله از رگه و دگرسانی کوارتز-کلسیت±کلریت بصورت پراکنده در رگه ها و سنگ میزبان کانی سازی تشخیص داده شد. دگرسانی سدیک (-کلسیک) در منطقه طی مرحله نخست با حضور آلبیت همراه با غنی شدگی نسبی عناصر na2o، cao، fe2o3، cu و co و در مقابل تهی شدگی عناصر k2o، mgo و rb در مجاورت رگه ها و افق های معدنی کانه دار رخ داده است. دگرسانی پتاسیک در مرحله دوم با کانی های شاخص ارتوز، کوارتز و کلسیت و غنی شدگی نسبی عناصر k2o، ba، y و sr و تهی شدگی عناصر na2o، cao، mgo و fe2o3 با فاصله از رگه ها قابل تشخص است. رخداد دگرسانی کوارتز-کلسیت±کلریت نیز اغلب بصورت پراکنده در رگه ها با غنی شدگی نسبی عناصر fe2o3، mgo، cao و lree (از قبیل ce، la و nd) و تهی شدگی عناصر na2o، k2o، ba و sr مشخص می شود. طبق مطالعات میانبارهای سیال، سه نوع میانبار در سه مرحله کانی سازی رگه ای تشخیص داده شد که به ترتیب فراوانی شامل، میانبارهای آبگین دوفازی بخار و مایع (شامل زیرگروه های 1a و 1b)، میانبارهای آبگین حاوی هالیت (شامل زیرگروه های 2a و 2b) و میانبارهای حاوی co2 (شامل زیرگروه های 3a و 3b) هستند. رخداد همزمان اجتماعی از میانبارهای آبگین با شوری متوسط تا بالا (میانبارهای نوع اول و دوم) در کنار میانبارهای آبگین-کربنیک و کربنیک با شوری پایین (میانبارهای نوع سوم) در رگه کوارتز-هماتیت مرحله نخست احتمالاً در نتیجه رخداد پدیده عدم امتزاج سیال (fluid immiscibility) تشکیل شده است. قطع ایزوکورهای میانبارهای آبگین (نوع 1a)، آبگین-کربنیک (نوع 3a) و کربنیک (نوع 3b) با چگالی های متفاوت گویای شرایط فشار-دما بدام افتادن این میانبارها بین 2 تا 4 کیلوبار و دمای واقعی بین 400 تا c°450 است. شواهد غنی شدگی عناصر lile در مقابل تهی شدگی عناصر hfse، سهم ناچیز مذاب گوشته ای (نسبت 87sr/86sr بین 705/0 تا 706/0) به همراه آلایش ماگمایی، رخداد حجم زیاد کانی سازی اکسیدی fe3+ همراه با مقادیر بالایی مس و حجم بالای سیالات آبگین غنی از نمک، گویای رخداد واکنش های آبزدایی و متاسوماتیک گرمازا در مقیاس یک پهنه فرورانش میان سیال در حال صعود و ماگمای گوشته ای در حال ذوب بخشی در منطقه پی جویی کوه دم است. در مجموع می توان گفت موقعیت تکتونوماگمایی، خصوصیات رادیوایزوتوپی و کانی شناسی-ژئوشیمیایی مجموعه نفوذی کوه دم حاکی از قرابت بالای این توده با گرانیت های کالک آلکالن مولد مس-آهن-طلا در محیط های ماگمایی قوس قاره ای است. واژه های کلیدی: آهن-مس-طلا، عدم امتزاج سیال، میانبارهای سیال، گرانیت های مولد، کوه دم، انارک