نام پژوهشگر: صدیقه ملکلو

بررسی تطبیقی امامت از دیدگاه مفسران شیعی و اهل تسنن در آیات مشتمل بر واژه امام
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس - دانشکده علوم انسانی 1391
  صدیقه ملکلو   نصرت نیل ساز

کلمه امام و مشتقات آن در آیات قرآن کریم 12 بار به کار رفته است که تنها در 3 آیه، به مسئله امامت به معنای رهبر الهی پرداخته شده است. مفسران و متکلمان اهل تسنن و شیعه از دیرباز درباره معنی امام، ویژگی ها و شئون امامت اختلاف نظر داشته اند. اما چالش برانگیزترین اختلافات در کارکرد این آیات بویژه آیه 124 سوره بقره در منازعات و جدل های کلامی میان شیعه و سنی در مسئله امامت و رهبری جامعه اسلامی پس از پیامبر(ص) است. شیعیان با استناد به این آیات معتقد بودند که امامت منصبی الهی غیر از نبوت است و جانشین پیامبر(ص) که امامت جامعه را پس از ایشان به عهده می گیرد باید دارای این ویژگی ها باشد: منصوص بودن از جانب خدا، عصمت، دریافت وحی، عبودیت تام، صبر و یقین. اما اهل تسنن که مراد از امامت در این آیات را همان نبوت دانسته اند، معتقدند این ویژگی ها برای خلیفه رسول خدا ضروری نیست و تنها شرطِ لازم ظالم نبودن، به معنای کافر و فاسق نبودن در هنگام عهده داری امامت جامعه است. اما دیدگاه اهل تسنن در مورد وظیفه مردم در قبال امامی که پس از تصدی این منصب فاسق و جائر می شود متفاوت است، برخی معتقد به لزوم خروج علیه وی و اطاعت نکردن از فرامین او هستند و برخی دیگر خروج را در صورتی که موجب ریختن خون مسلمانان یا فتنه شود جایز ندانسته اند. براساس آیات قرآن مهم ترین شأن امام، هدایت به امر خدا که همان ایصال به مطلوب است، می باشد. این شأن ربطی به پذیرش امام از سوی مردم به عنوان رهبر جامعه اسلامی ندارد اما در سایر شئون امامت، به معنای رهبر ظاهری جامعه اسلامی، میان شیعه و اهل تسنن تفاوت چندانی وجود ندارد.