چکیده معرفت به حقایق عالم پس ازمرگ بعد از شناخت خالق هستی بخش درمنطق وحی از اهمیت ویژه ای برخورداراست؛ زیرا که آثار تربیتی مهمی در زندگی دنیایی انسان درپی دارد. یکی ازسوالات مهم دراین رابطه، آن است که آیا سیرتکامل یا انحطاط نفس آدمی با پایان یافتن حیات دنیوی،خاتمه می یابد یا چنین سیری در دوره ی حیات برزخی نیز استمرار دارد؟که می توان گفت براساس بسیاری ازآموزه های شریعت مقدس اسلام، سیرحرکت تکاملی یا تنازلی انسان، پس ازمرگ نیز ادامه دارد؛ این حقیقت ازآیات و روایات فراوانی قابل استنباط می باشد. ازاین رو پژوهش حاضر، موضوع تکامل وتنزّل نفس دربرزخ از منظر قرآن و روایات را، درپنج فصل، باروش اسنادی وتحلیل متنی، بررسی می نماید. ابتدا به بررسی موضوع نفس و روح وحقیقت انسان می پردازد وبا اثبات تجرّد و بقای روح انسانی پس ازمرگ، مسئله ی حیات برزخی و مسائل مربوط به عالم برزخ، ازدیدگاه عقل ونقل را، پیگیری می نماید. درادامه ، امکان وضرورت و چگونگی تکامل برزخی، وآیات وروایات دال برآن، وهمچنین لوازم ونتایج پذیرش تکامل برزخی، بررسی شده است. ودرفصل پایانی با اشاره به دیدگاههای اندیشمندان اسلامی ذیل این موضوع، به بیان اشکالات مطرح شده دراین رابطه وپاسخ و بررسی آنان، پرداخته می شود. وباحل اشکالات موجود، نتیجه گرفته می شود که تکامل برزخی از نظر قرآن وروایات امری مسلم و قطعی بوده وزمینه های ترقی و تکامل درعالم برزخ را باید دردنیا فراهم نمود؛ درواقع حرکت تکاملی انسان در جهان آخرت، دنباله ی همان حرکتی است که انسان در حیات دنیوی داشته است گرچه کیفیت تکامل درعوالم پس ازمرگ باتکامل دنیوی متفاوت می باشد. ازاین رودر برزخ، هم نتیجه اعمال هست و هم حرکت و تکامل. این تکامل برای فرد مومن، پاک شدن از آلودگی ها و خلاصی از رنگ ها و تعلقات در حد نظام برزخی است و برای شخص کافر و معاند، فرو رفتن بیش تر در ضلالت، عناد و طرد و دوری از خداوند در حد نظام برزخی خواهد بود. کلمات کلیدی: نفس، روح، تکامل، برزخ، حیات برزخی، قرآن، روایات.