استقرارها و جوامع پیش از تاریخی همواره تحت تأثیر عوامل جغرافیای به عنوان عواملی مهم شکل گرفته، گسترش یافته و گاه به انحلال کشیده شده اند. جغرافیا و اقلیم، بویژه در مناطق کوهستانی، چون زاگرس تأثیرات بسزایی بر نحوه زیست اجتماعات انسانی و نیز زیست بوم آنها ایفا نموده است. زاگرس پهناور علارغم ویژگی های یکسان، از متغیرهای ناهمسانی نیز برخوردار است. دره ها و دشت های حاشیه شرقی زاگرس مرکزی بخشی از محدوده زاگرس محسوب می گردد، و پژوهش حاضر مطالعه و بررسی استقرارهای دوره مس و سنگ دره ملایر، در این حوزه را بر عهده دارد. دشت ملایر از جمله دشت های کم وسعت میان کوهی و پایه کوهی است، که در مجاورت دشت همدان، دره نهاوند و بروجرد قرار گرفته است. استقرارهای معرف دوره روستانشینی (آغازین تا جدید)،- مس و سنگ- شناسایی شده در دشت ملایر، تا کنون متقدم ترین آثار ادوار پیش از تاریخی منطقه را معرفی نموده است. براساس بررسی های سطحی صورت گرفته، دشت ملایر دربردارنده آثار فرهنگی از دوره نوسنگی جدید است، که از نظر مطالعات باستان شناختی حائز اهمیت است. چرا که تا کنون آثاری متعلق به دوره مذکور (و قبل از آن) از دشت های بخش شرقی زاگرس مرکزی گزارش نشده است. مطالعه محوطه های معرف دوره روستانشینی آغازین و دوره انتقالی از نوسنگی به مس و سنگ، در دشت ملایر می تواند پاسخگوی بسیاری از سوالات باشد. اطلاعات طبقه بندی شده و قابل استناد موجود از استقرارهای روستانشینی و کوچ رو در بازه زمانی هزاره ششم و پنجم منطقه محدود به نتایج مطالعات صورت گرفته در بخش غربی زاگرس مرکزی بوده و بخش شرقی چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است. تعمیم ویژگی ها و شاخصه های این جوامع بر استقرارهای مناطق حاشیه ای چندان ممکن نیست. چرا که با توجه به مطالعات صورت گرفته و آنالیز داده های موجود در رساله حاضر، استقرارها در هریک از مناطق، از فاکتورها و شاخص های خود تبعیت می کند. با توجه به نتایج حاصله از این پژوهش، استقرارهای شناخته شده در دشت ملایر متعلق به اقوام دامدار- کشاورزی است که علاوه بر پرداختن به فعالیت های دامداری، کشاورزی را نیز به عنوان پیشه اصلی خود برگزیده اند. با وجود جریان رودخانه اصلی حرم آباد در دشت ملایر و شکل گیری استقرارها در حاشیه آن، بهره گیری از منابع آبی جهت انجام کشاورزی آبی به صورت طبیعی و بدون دخل و تصرف، در دوه روستانشینی مشکل می نماید. لذا پرداختن به کشاورزی به صورت آبی (با توجه به میزان شیب زمین و موانع موجود)، نیازمند ایجاد کانال های مصنوعی جهت آبیاری است که به نظر می رسد ساکنان منطقه در این دوره از سیستم های مشابه استفاده نموده اند. داده های موجود در این پژوهش با استفاده از نرم-افزارهای موجود gis مورد آنالیز قرار گرفته و نتایج حاصله به صورت خروجی ارقام در محیط spss تحلیل شده است.