چکیده به لیمو(lippia citriodora)گیاهی است دارویی، بومی شرایط آب و هوایی منطقه آمریکای جنوبی و از خانواده شاهپسند می باشد. در بسیاری از تحقیقات انجام گرفته در زمینه گیاهان دارویی در ایران، توجه خاصی به نوع روش آبیاری و همچنین نیاز دقیق آبی گیاه صورت نگرفته است و عمده تحقیقات آبیاری مبنای علمی ندارد. لذا برای بررسی اثر چهار نوع سیستم مختلف تامین رطوبت بر عملکرد و ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه دارویی به لیمو، آزمایشی شامل هشت تیمار آبیاری به شرح ذیل در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 91-1390 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، انجام گرفت. در این آزمایش تیمار اول = آبیاری سفالی (100درصد نیاز آبی گیاه)؛ تیمار دوم= آبیاری قطره ای (100 درصد نیاز آبی گیاه)؛ تیمار سوم= آبیاری تراوا (100 درصد نیاز آبی گیاه) ؛ تیمار چهارم= آبیاری سطحی (100 درصد نیاز آبی گیاه)؛ تیمار پنجم= آبیاری سفالی (75 درصد نیاز آبی گیاه)؛ تیمارششم= آبیاری قطره ای (75 درصد نیاز آبی گیاه)؛ تیمار هفتم= آبیاری تراوا (75 درصد نیاز آبی گیاه) و تیمار هشتم = آبیاری سطحی (75 درصد نیاز آبی گیاه) بودند. پس از نمونه برداری مرکب از خاک بستر گلخانه و تجزیه فیزیکی شیمایی آن بر اساس روشهای متداول موسسه تحقیقات خاک و آب، کوددهی، نصب و راه اندازی سیستمهای آبیاری و سپس کشت قلمه های به لیمو انجام گرفت. کلیه عملیات داشت از جمله مصرف سرک کود، مبارزه با علف هرز در تیمارهایی که دو سیستم آبیاری سطحی و قطره ای اجرا شده بود، به طور مرتب انجام و در اواخر مرداد و دی 1391 در دو نوبت نمونه ها کف بر و سپس نسبت به توزین وزن تر، خشک و استخراج اسانس از تیمارهای مختلف با استفاده از دستگاه کلونجر انجام و نتایج حاصله تجزیه و تحلیل آماری گردید. نتایج با استفاده از نرم افزار sas مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در حالی که عملکرد وزن خشک و میزان اسانس در برداشت اول که تیمارها بر اساس100 درصد نیاز آبی گیاه بود، در تیمار اول به ترتیب 1232 و 32/17، تیمار دوم 971و 13، تیمار سوم 1182و 82/16، تیمار چهارم 815 و30/9 کیلوگرم در هکتار بود. این ارقام در برداشت اول که تیمارها بر اساس 75 درصد نیاز آبی گیاه بود، در تیمار اول به ترتیب 1234و 34/18 تیمارهای دوم به ترتیب 965، 23/13؛ سوم 1144، 42/17؛ چهارم 806،45/7؛ کیلوگرم در هکتار و در برداشت دوم که تیمارها بر اساس 100 درصد نیاز آبی گیاه بود عملکرد وزن خشک و اسانس تیمار اول به ترتیب 1234و 99/16، این ارقام در تیمارهای دوم 965،12؛ سوم 1144، 7/16؛ چهارم 806، 7/8 کیلوگرم در هکتار گردید. این ارقام در برداشت دوم که تیمارها بر اساس 75 درصد نیاز آبی گیاه بود، در تیمار اول به ترتیب 1126 و4/18؛ دوم 933و94/12؛ سوم 1042و 4/17؛ چهارم 659 و 34/7 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. همچنین نتایج تجزیه اسانس نشان داد که درصد سیترال (نرال + ژانیال) در اسانس برداشت اول در تیمارها بر اساس 100 درصد نیاز آبی گیاه بود، تیمار اول 1/41%؛ دوم 7/35%؛ سوم439% و چهارم 5/؛33% گردید؛ در حالیکه میزان سیترال در اسانس این ارقام وقتیکه تیمارها بر اساس 75 درصد نیاز آبی گیاه بود به ترتیب4/ 41؛ 37؛ 40؛ 7/34 درصد به دست آمد. با عنایت به نتایج حاصله چنین استنباط گردید که تیمار آبیاری سفالی سبب افزایش معنی دار عملکرد، میزان اسانس تولیدی و درصد ماده موثره گیاه دارویی به لیمو گردید. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، به لیمو (lippia citrodora)، سیستم های آبیاری سفالی و تراوا، عملکرد و اسانس تولیدی.