به منظور بررسی وضعیت برخی فلزات سنگین (سرب، نیکل، کروم و کادمیوم) در خاک و گیاه لوبیا سبز (phaseolous vulgaris l.) در اثر کاربرد 3 تا 5 ساله لجن فاضلاب و کمپوست زباله شهری، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1390 به اجرا درآمد. فاکتور اصلی، تیمارهای کودی در ده سطح (1t: شاهد؛ 2t: کود شیمیایی (40 کیلوگرم نیتروژن از منبع اوره، 60 کیلوگرم فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل، 120 کیلوگرم پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم)؛ 3t: 20 تن لجن فاضلاب در هکتار؛ 4t: 20 تن لجن فاضلاب در هکتار+ نصف کود شیمیایی؛ 5t: 40 تن لجن فاضلاب در هکتار؛ 6t: 40 تن لجن فاضلاب در هکتار+ نصف کود شیمیایی؛ 7t: 20 تن کمپوست در هکتار؛ 8t: 20 تن کمپوست در هکتار + نصف کود شیمیایی؛ 9t: 40 تن کمپوست در هکتار؛ 10t: 40 تن کمپوست در هکتار + نصف کود شیمیایی) و فاکتور فرعی، سال کوددهی در سه سطح (1: مصرف در سال های 1388 الی 1390، 2: سالهای 1387 الی 1390، 3: سالهای 1386 الی 1390) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد، اثر متقابل تیمارهای کودی و سال های مصرف بر میزان این عناصر در خاک و اندام های مختلف گیاه لوبیا سبز دارای اثر معنی دار بوده است. مصرف 5 ساله 40 تن کمپوست در هکتار همراه با نصف کود شیمیایی، سبب افزایش سرب و کروم قابل جذب خاک نسبت به شاهد شده و میزان سرب از 60/0 میلی گرم در کیلوگرم در تیمار شاهد به 02/7 میلی گرم در کیلوگرم و مقدار کروم از 02/0 میلی گرم در کیلوگرم در تیمار شاهد به 58/0 میلی گرم در کیلوگرم افزایش یافت. کاربرد 5 ساله 40 تن لجن فاضلاب در هکتار همراه با کود شیمیایی سبب افزایش نیکل قابل جذب خاک نسبت به تیمار شاهد شده و مقدار آن 58/9 برابر افزایش یافت. همچنین بیشترین میزان کادمیوم قابل جذب خاک (87/1 میلی گرم در کیلوگرم) نیز مربوط به کاربرد 5 ساله 40 تن لجن فاضلاب در هکتار همراه با کود شیمیایی بود. این میزان نسبت به تیمار شاهد 36/9 برابر افزایش یافت. بیشترین میزان نیکل، کروم و کادمیوم کل خاک مربوط به کاربرد 5 سال تیمارهای 40 تن لجن فاضلاب در هکتار با و بدون کود شیمیایی مشاهده شده، که به ترتیب نسبت به تیمار شاهد حدود 88/35، 71/43 درصد و 055/2 برابر افزایش نشان داد. بالاترین مقدار سرب کل نیز مربوط به کاربرد 5 ساله 40 تن کمپوست در هکتار + نصف کود شیمیایی بوده است که نسبت به تیمار شاهد 33/33 درصد افزایش داشته است. در تیمارهای مربوط به سال، مصرف کودهای آلی به صورت 5 سال متوالی سبب بیشترین میزان و کاربرد سه سال متوالی کمترین میزان فلزات سنگین قابل جذب و کل خاک را موجب شده است. بیشترین مقدار سرب و کروم تجمع یافته در اندام های مختلف گیاه لوبیا سبز در تیمار 40 تن کمپوست در هکتار همراه با کود شیمیایی مشاهده شد که نسبت به تیمار شاهد حدود 16 و 7 برابر افزایش داشته است. بالاترین میزان نیکل تجمع یافته در گیاه لوبیا سبز مربوط به کاربرد 5 ساله تیمارهای 40 تن لجن فاضلاب در هکتار و 40 تن کمپوست در هکتار با و بدون کود شیمیایی بوده است. بالاترین میزان کادمیوم در اندامهای مختلف گیاه لوبیا سبز مربوط به کاربرد 5 ساله در تیمار 40 تن لجن فاضلاب در هکتار به همراه کود شیمیایی مشاهده شد که افزایش 6 برابری نسبت به تیمار شاهد داشته است. در بین اندامهای گیاهی، ریشه لوبیا سبز نسبت به غلاف و اندام هوایی دارای بیشترین تجمع عناصر سنگین بوده است و بالاترین میزان تجمع عناصر در تیمار 5 سال متوالی اتفاق افتاد. کمترین میزان تجمع فلزات سنگین در اندامهای مختلف گیاه لوبیا سبز مربوط به مصرف سه سال متوالی از تیمارهای کودی می باشد. در نهایت بررسی ها نشان داد که استفاده مکرر از کودهای آلی مختلف مانند لجن فاضلاب و کمپوست زباله شهری مقدار سرب، کروم، نیکل و کادمیوم قابل جذب و کل خاک و همچنین اندامهای مختلف گیاه لوبیا سبز را افزایش داده است. لذا بایستی قبل از کاربرد کودهای کمپوست زباله شهری و لجن فاضلاب در زمین های زراعی، کودها از لحاظ سلامت مورد آزمایش قرار گیرند.