نام پژوهشگر: زهرا صایب
زهرا صایب نصراله کلانتری
منطقه چاهگاه با وسعت 1637 کیلومتر مربع در مرکز استان بوشهر واقع شده است. آن در مختصات جغرافیایی 51 درجه و 29 دقیقه تا 52 درجه و 9 دقیقه طول شرقی و 28 درجه و 6 دقیقه تا 28 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. منطقه جزء زون ساختاری زاگرس چین خورده و بخشی از حوضه آبریز رودخانه مند می باشد. این محدوده از جنوب شرق به محدوده های باغان و ریز، از شمال به محدوده برازجان اهرم و از غرب به خورموج، از شرق به محدوده های دژگاه- کورده و دارالمیزان و از شمال شرق به دشت پلنگ منتهی می گردد. رودخانه مند به عنوان رودخانه اصلی منطقه از سمت جنوب شرق وارد منطقه شده و با راستای شمال غربی حرکت نموده و از غرب منطقه خارج می شود، منطقه دارای سه دشت لاور– سنا، شنبه– درویشی(چاهگاه) و کردلان می باشد. کیفیت آب زیرزمینی دشت کردلان مناسب ترین وضعیت را در محدوده مطالعاتی دارد. منطقه چاهگاه دارای 6 تاقدیس اصلی(خورموج، کاکی، نمک، شیرکوه، خرتنگ و سیاه)، 2 تاقدیس که بخش کوچکی از آن در منطقه واقع شده(پازنان و ماده کوه)، 2 گنبد نمکی، گسل تراستی اسلام آباد و گسل خرتنگ و گسلهای عرضی(همچون گسل عمل نموده در شنبه و کاردانه) می باشد. در اثر گسل رورانده(گسل تراستی اسلام آباد)(با راستای شمال غرب- جنوب شرق) ردیف های رسوبی سازند گچساران بر روی سازند میشان قرار گرفته و باعث شوری زیاد آب آن منطقه و چاه بهره برداری w18 شده است. گنبدهای نمکی موجود در منطقه باعث شوری آب زیرزمینی و سطحی شده اند. جهت و شیب هیدرولیکی آب زیرزمینی عمدتا از شرق و شمال شرق به سمت غرب منطقه می باشد. نوع اقلیم منطقه از نظر اقلیم نمای دومارتن اقلیم خشـک و متوسط بارندگی سالانه2/234 میلیمتر در طول دوره آماری می باشد. به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی از 18 حلقه چاه و یک چشمه موجود در منطقه و برای ارزیابی تأثیر رودخانه مند و آبخوان منطقه چاه گاه بر همدیگر نیز، در آبان و اسفند ماه 1390 از رودخانه مذکور، نمونه برداری به عمل آمد. تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه های آب زیرزمینی منطقه سولفاته بوده که متأثر از انحلال ژیپس است و آب نمونه برداری شده در چاه شماره 18 کلروره سدیک می باشد. تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه های آب سطحی آبان و اسفند ماه، کلروره سدیک است و به لحاظ ژئوشیمیایی این رخساره در ارتباط با انحلال کانی های تبخیری هالیت می باشد. در جنوب شرق دشت آب زیرزمینی توسط رود مند زهکشی می-شود. میزان tds و ecآب زیرزمینی دوره مرطوب نسبت به دوره خشک کمتر است. آب زیرزمینی و سطحی منطقه چاه گاه عمدتاً برای شرب از کیفیت مناسبی برخوردار نمی باشد. آب رودخانه مند و همچنین آب زیرزمینی منطقه، برای کشاورزی نامناسب بوده و تنها چشمه sp1 از کیفیت آب متوسطی جهت آبیاری برخوردار می باشد و همه نمونه های آب زیرزمینی و سطحی به لحاظ صنعتی دارای آبی پوسته گذارند. بر اساس سیر تکامل ژئوشیمیایی آب های زیرزمینی منطقه بدون گذر از سکانس بیکربناته وارد سکانس سولفاته (دومین سکانس تکاملی آنیونی چیبوتارو) می شوند و سکانس سولفاته در بخش های وسیعی از منطقه مشاهده می گردد. نـمونه های آب زیرزمینی و سطحی در هر دو دوره نسبت به کلسـیت و دولومیت فوق اشباع و نسبت به هالیـت و ژیپس تحـت اشـباع می باشند. w10تنها نمونه ای است که تبادل یونی در آن مشاهده می گردد و سایر نمونه ها از تبادل یونی معکوس برخوردارند.