به منظور تعیین شاخص های مناسب جهت ارزیابی پوشش و تولید گیاهی، از داده های حاصل از نمونه برداری میدانی و همچنین داده های رقومی ماهواره ای مراتع عشق آباد نیشابور استفاده شد. داده های مربوط به درصد پوشش و میزان تولید گیاهی متعلق به 60 پلات 100 متر مربعی در تاریخ 20 اردیبهشت تا 10 خرداد در منطقه مورد مطالعه به صورت تصادفی سیستماتیک برداشت گردید. همچنین در این تحقیق از داده های سنجنده etm+ از ماهواره landsat و سنجنده liss iii از ماهواره irs مربوط به ماه می 2012 (همزمان با نمونه برداری میدانی) استفاده شد. در ادامه به منظور اعمال تصحیح های مختلف مورد نیاز بر روی تصاویر، به ترتیب تصحیحات هندسی، رادیومتریک و اتمسفری بر روی تصاویر اعمال گردید. سپس آنالیز تصاویر با استفاده از تجزیه مولفه های اصلی، تسلدکپ، نسبت گیری های طیفی و همچنین محاسبه شاخص های مختلف گیاهی از جمله شاخص های خط خاک انجام گرفت و میزان ارزش های طیفی نقاط نمونه گیری از شاخص ها و مولفه های گیاهی استخراج گردید. در مرحله بعد همبستگی بین میزان تولید و ارزش رقومی شاخص ها بررسی شد و شاخصی که دارای بیشترین میزان همبستگی بود انتخاب گردید. نتایج نشان داد که همبستگی معنی داری (p<0.01) بین شاخص های گیاهی تفکیک کننده خط خاک با درصد پوشش و میزان تولید گیاهی منطقه مورد مطالعه وجود دارد. بالاترین میزان همبستگی با درصد پوشش گیاهی متعلق به شاخص tsavi1 با ضریب همبستگی r2= 0.736 و بالاترین میزان همبستگی با تولید گیاهی متعلق به شاخص savi با ضریب همبستگی r2= 0.677 بدست آمد. سپس با استفاده از مناسب ترین شاخص های گیاهی بدست آمده برای پوشش و تولید، نقشه پوشش گیاهی و تولید منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. در نهایت دقت نقشه تولید شده بر اساس ماتریس خطا ارزیابی شد که شاخص های صحت کلی 0.889 و ضریب کاپای 0.80 برای نقشه پوشش و صحت کلی 0.80 و ضریب کاپای 0.71 برای نقشه تولید منطقه بدست آمد.

به منظور ارزیابی امکان اهلی‏سازی گیاه دارویی- صنعتی و در حال انقراض آنقوزه (ferulaassa-foetida) آزمایش هایی در سه شرایط گلدان، عرصه و مزرعه طی سال‏های1391و 1392انجام گرفت. آزمایش گلدانی با هدف ارزیابی رویش و استقرار اولیه در واکنش به تاریخ و عمق کاشتبه صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی، با5 سطح تاریخ کاشتو 2عمق کاشت (2 و 4 سانتی متر) در محوطه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه فردوسی مشهدانجام شد. همچنینبه منظور ارزیابی رویش در عرصه، کاشت بذر‏های گیاه آنقوزه در عرصه‏های مرتعی روستای امام قلی شهرستان قوچاندر4 جهت جغرافیایی (دامنه‏های رو به شمال، رو به جنوب، رو به شرق و رو به غرب) انجام گرفت و آزمایش مزرعه به منظور ارزیابی رویش و استقرار اولیهبه صورت کرت‏های خردشدهدر قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با دو عاملتاریخ کاشت (کشت پاییزه و زمستانه) به عنوان کرت اصلی و کاربرد کود (بدون کود، کود گاوی در 3 مقدار 10، 20 و 30 تن در هکتار و کود اوره) به عنوان کرت فرعی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج آزمایش گلدانی نشان داد که اثر تاریخ کاشت، عمق کاشت و اثر متقابل این دو بر رویش و استقرار معنی‏دار بود وبهترین شرایط کاشت در فصل پاییز در عمق 2 سانتیمتر بود. تأثیر جهت دامنه روی درصد رویش در عرصه بسیار معنی‏دار بود و شیب شمالی بهترین شرایط رویشی را برای بذرهای آنقوزه فراهم ساخت. در آزمایش مزرعه‏ای تاریخ کاشت زمستانهرویشی مشاهده نشد و تیمار کود فقط برتعداد ریشه ذخیره‏ای و طول ریشه ذخیره‏ای آنقوزه اثر معنی داری داشت؛ بطوریکه بیشترین تعداد ریشه ذخیره‏ای درتیمار کود اورهو کمترین تعداد در تیمار 10 تن درهکتار کود گاوی وجود داشت. همچنین در تیمار بدون کود بیشترین طول ریشه ذخیره‏ای و در تیمار کود اوره کمترین طول ریشه ذخیره‏ای وجود داشت. بطور کلی گیاه آنقوزه را می‏توان با توجه به شرایط تاحدی اهلی‏سازی نمود؛ محیط گلدان بهترین نتیجه و شیب شمالی عرصه در درجه دوم و در نهایت محیط مزرعه می‏تواند تا حدودی موفق باشد.

اندازه گیری تراکم گیاهان اغلب به کمک پلات و در اکثر موارد به روش شمارش پایه ها صورت می گیرد، بنابراین اندازه و شکل پلات از اولین مواردی است که باید در مورد آن تصمیم گیری شود. در این تحقیق اثر شکل ها و اندازه های مختلف پلات بر دقت و صحت نمونه گیری به منظور برآورد تراکم گیاه گون خاردار در منطقه مایان مشهد مورد بررسی قرار گرفت. شکل های مختلف پلات به ترتیب مربع، مستطیل پهن، مستطیل کشیده و سطوح مختلف پلات 1، 2، 4 و 8 مترمربع در نظر گرفته شد که در مجموع 12 نوع پلات (تیمار) مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق مختصات هر یک از پایه های گون خاردار و مرز منطقه مطالعه توسط دوربین دیجیتال برداشت و به کمک نرم افزار r نقشه دیجیتال پراکنش گون‏ در منطقه مورد نظر رسم گردید. جهت تعیین دقت و صحت هر یک از شکل ها و اندازه های مختلف پلات، نمونه برداری ها در نقشه دیجیتال انجام شد. برای هر شکل و انداز? پلات دو انداز? متفاوت برای نمونه برداری در نظر گرفته و نمونه ها 5 مرتبه تکرار شد. در ابتدا نمونه گیری ها با انداز? 400 متر مربع انجام شد. بدین ترتیب برای پلات هایی با سطوح 1، 2، 4 و 8 متر مربع به ترتیب تعداد 400، 200 ،100 و 50 پلات در نقشه مستقر و آماره های تراکم، دقت و صحت نمونه ها اندازه گیری و محاسبه شد. جهت تعیین تعداد مناسب پلات برای منطقه مطالعاتی از روش ترسیمی استفاده شد. با قبول 20 درصد اختلاف نسبت به تراکم واقعی جمعیت آماری، تعداد مناسب پلات برای هر شکل و انداز? پلات تعیین شد و تعداد مناسب پلات برای جمعیت آماری براساس شکل و اندازه ای از پلات تعیین شد که داری بیش ترین تعداد پلات بود. پس از تعیین تعداد مناسب پلات جهت نمونه گیری در منطقه، نمونه گیری ها براساس انداز? مناسب نمونه نیز انجام شدند و آماره های تراکم، دقت و صحت محاسبه شدند. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش، انداز? مناسب نمونه 190 متر مربع تعیین شد. برای نمونه با انداز? 400 مترمربع، پلات مستطیل کشیده 5/0×8 متر، بیش ترین دقت و صحت را دارا بود که به عنوان پلات بهینه انتخاب گردید. در نمونه گیری با انداز? 190 متر مربع پلات مستطیل کشیده 5/0×4 متر دارای بیش ترین دقت و صحت بود. در نهایت می توان نتیجه گرفت که به منظور صرفه جویی در وقت و هزینه جهت نمونه برداری در عرصه، استفاده از روش مکان یابی پایه های گیاهی و کاربرد نرم افزارr می تواند روش مناسبی برای برآورد تراکم گیاهان بوته ای باشد.

جوانه زنی یکی از بحرانی ترین مراحل زندگی گیاه است که می تواند تحت تأثیر شرایط محیطی قرار گیرد. یکی از مشکلات عمده کاهش دهنده جوانه زنی بذر وجود خواب می باشد. این مطالعه با هدف تعیین بهترین و موثرترین روش های رفع خواب و بهبود خصوصیات جوانه زنی بذر پونه سای برگه دار (nepeta bracteata benth.) در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در سال 91 انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل اکوتیپ (تربت حیدریه و کاشمر)، مدت زمان پیش سرمادهی (2،4،6 و 8 هفته)، سطوح مختلف اسید جیبرلیک (0، 250، 500،750 و 1000 پی پی ام) و سرمادهی مرطوب در دمای (2 و 4 درجه سانتی گراد) بودند. نتایج آزمون تعیین قوه نامیه با استفاده از تترازولیوم یک درصد نشان داد که صد درصد بذرها زنده بودند. بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی و تعداد گیاهچه نرمال در مدت سرمادهی به مدت هشت هفته حاصل شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت اسید جیبرلیک، جوانه زنی بذر افزایش یافت. بالاترین سرعت جوانه زنی در تیمار ترکیبی غلظت 750 پی پی ام و سرمادهی هشت هفته ایجاد شد. در رابطه با دمای سرمادهی مرطوب بالاترین سطوح در صفات مورد بررسی در دمای دو درجه سانتی گراد ایجاد شد. بهترین تیمار شکست خواب در ایجاد بالاترین سطوح فاکتورهای مورد مطالعه در غلظت 750 پی پی ام اسید جیبرلیک و مدت سرمادهی هشت هفته و در دمای دو درجه سانتی گراد بود. آزمایشات تکمیلی نشان داد که بذور گونه دارویی پونه سای برگه دار فاقد خواب فیزیکی بوده و خراش دهی پوسته تاثیری در شکست خواب نداشت. تیمار نیترات پتاسیم، آبشویی و شوک حرارتی دمای بالا برای شکست خواب در هر دو اکوتیپ موثر نبود. همچنین، در فرآیند شکست خواب بذر وجود شرایط تاریکی یا روشنایی بی تاثیر بود.

به منظور ارزیابی خصوصیات رویش و تولید ریشه ذخیره ای گیاه دارویی- صنعتی باریجه (ferula gummosa)، پژوهشی در قالب 3 آزمایش جداگانه در شرایط عرصه طبیعی واقع در کوه های امام قلی قوچان، مزرعه دانشکده کشاورزی و همچنین به صورت گلدانی در فضای باز محوطه دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1391 و 1392 انجام شد. کشت گیاه در عرصه طبیعی نشان داد که در هر چهار جهت اصلی دامنه کوه، باریجه رویش داشت اما جهت دامنه شمالی بیشترین تأثیر را بر رویش باریجه داشت، آزمایش مزرعه ای نیز نشان داد که تاریخ کاشت بر رویش باریجه تأثیر قابل توجه ای داشت. به گونه ای که در تاریخ کاشت زمستانه هیچ بذری رویش نیافت. آزمایش گلدانی باریجه نیز نشان داد که تاریخ کاشت 20 آبان و عمق کاشت 2 سانتیمتر بهترین شرایط برای شکستن خواب بذرها و رویش بیشتر بذرهای باریجه در فصل رشد بود، که منجر به تولید تعداد بیشتر ریشه های ذخیره ای همراه با طول بیشتر و وزن خشک برگ و همچنین وزن خشک کل شده است. بر این اساس به نظر می رسد چنانچه با استفاده از تیمارهای حذف خواب ابتدا خواب بذرهای باریجه حذف شود و سپس اقدام به کاشت بذرها در فصل رویش شود، درصد رویش و استقرار این گیاه به میزان قابل قبولی خواهد بود.

چکیده با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش گیاهی ، تحقیق حاضر به مطالعه شدتهای مختلف چرا بر روی تنوع و ترکیب گونه ای در حوزه سد طرق مشهد پرداخته است. پس از تعیین محدوده مورد مطالعه بر روی نقشه توپوگرافی با بازدید صحرایی محدوده واحدهای چرایی شامل قرق، چرای متوسط و چرای سنگین تفکیک شدند. سایت قرق شامل محدوده قرق شده در نزدیکی سد طرق است که به مدت 23 سال حفاظت شده و جهت کنترل فرسایش خاک و جلوگیری از تولید رسوبات قابل انتقال به سد طرق، چرا در آن ممنوع می باشد. علیرغم این موضوع، مشاهدات حاکی از آن است، که کم و بیش چرای سبک در عرصه اتفاق می‏افتد. سایت چرای شدید شامل مناطق نزدیک روستای کرتیان و مراتع حریم روستا در مجاورت راههای قابل دسترس دام بوده، که تحت چرای شدید قرار دارند. سایت چرای متوسط در محدوده‏ی بین دو سایت چرای سبک و شدید و در فاصله5 کیلومتری روستا قرار دارد.نمونه برداری در هریک از واحدهای چرایی با توجه به شرایط نسبتاً یکسان ژئومورفولوژیک صورت گرفت. در این تحقیق از روش نمونه‏گیری در توده معرف استفاده شد. بدین ترتیب که ابتدا در هر سایت، 4 جهت جغرافیایی (رو به شمال، رو به غرب، رو به شرق و رو به جنوب) در نظر گرفته شد. برای هر جهت جغرافیایی، 3 دامنه به‏عنوان توده معرف انتخاب شد (3 تکرار). برای اندازه‏گیری درصد پوشش گونه‏های گیاهی از روش برخورد نقطه‏ای استفاده شد. بدین ترتیب که در هر دامنه دو ترانسکت 50 متری مستقر شد و در طول هر ترانسکت به فاصله نیم متر، ‏‏میله ای نوک تیز بصورت عمودی فرود آمد و گونه ی برخورد کرده با میله یادداشت شد و با توجه به داده های برداشت شده از هر ترانسکت، تعداد برخورد گونه ها محاسبه گردید. بدین ترتیب درصد پوشش هرگونه مشخص شد. پردازش داده ها با استفاده از نرم افزارهایexcel و biodiversity-pro.صورت گرفت. دو نوع مقایسه‏ی بین سایت‏ها (مقایسه‏ی دامنه‏های متناظر برای مشخص شدن اثر شدت چرا) و مقایسه‏ی درون سایت‏ها (مقایسه‏ی جهت های جغرافیایی در هر سایت به منظور تعیین اثر جهت) انجام شد. به این منظور با استفاده از شاخص‏های شانون و سیمپسون تنوع گونه ای مشخص شد. همچنین درصد تشابه جوامع گیاهی موجود در هر سایت و هر جهت جغرافیایی بر مبنای لیست فلورستیک محاسبه گردید. تفاوت فرم‏های رویشی گیاهان در هر سایت بر مبنای تقسیم‏بندی رانکایر تعیین و مقایسه شد. نتایج نشان داد که بیشترین میانگین تنوع گونه ای مربوط به دامنه رو به غرب در سایت قرق و کمترین تنوع گونه ای مربوط به دامنه رو به جنوب در سایت چرای شدید می باشد. با مقایسه درصد تشابه ترکیب گونه‏ای بین دامنه‏های مختلف مشخص شد که دامنه رو به جنوب سایت قرق دارای کمترین تشابه (بیشترین تفاوت) نسبت به دامنه رو به جنوب سایت چرای شدید است. به عبارت دیگر در اثر 23 سال قرق، ترکیب گونه‏ای دامنه‏های رو به جنوب، بیشترین تغییر (یا احیاء) را از خود نشان داده است و بیشترین جانشینی گونه‏ها اتفاق افتاده است. کلمات کلیدی: شدت چرا، تنوع گونه‏ای، مراتع استپی، طرق

پایش، به مشاهدات منظم و طولانی¬مدت، که به تشخیص زودهنگام تغییرات، ارزیابی و پیشگویی آن¬ها کمک می¬کند، اطلاق می¬شود؛ اما ویژگی¬هایی که تاکنون در علوم منابع طبیعی مورد پایش قرار گرفته¬اند غالباً محدود به ترکیب و ساختار پوشش گیاهی بوده‏اند و عملکرد اکوسیستم کمتر مورد توجه بوده¬است. روش تجزیه‏وتحلیل عملکرد چشم‏انداز(lfa) یک روش پایش عملکرد اکوسیستم¬هاست که با استفاده از شاخص¬های ساده به پایش عملکرد چشم¬انداز طی زمان و یا در طول مکان می¬پردازد. تحقیق پیش‏رو به بررسی اثر شدت چرا( چرای سنگین، چرای متوسط و عدم چرا) و همچنین جهت جغرافیایی بر عملکرد اکوسیستم می¬پردازد. بر اساس روش مورد استفاده در این مطالعه، لکه‏های موجود در منطقه چهار گروه لکه به نام¬های بوته‏ای، گندمی، فورب و سنگ وچهار گروه فضای بین لکه¬ای به نام¬های خاک لخت، خاک پوشیده از لاشبرگ خاک پوشیده از سنگ و خاک با پوشش توام قطعات سنگی و لاشبرگ تشخیص داده شدند. نتایج مقایسه‏ی سه سایت از نظر هر سه پارامتر عملکردی روش lfa (پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصرغذایی) نشان داد افزایش شدت چرا به طور معنی‏داری منجر به کاهش عملکرد و سطح اشغال لکه¬های اکوسیستم مورد مطالعه شده است. همچنین مقایسه¬ی انواع لکه¬ها و فضاهای بین لکه¬ای (8گروه) با یکدیگر نیز نشان داد که بین این گروه¬ها نیز تفاوت عملکردی معنی‏داری وجود دارد. از این منظر لکه¬های فورب و گندمی در بیشتر سایت¬ها دارای بالاترین عملکرد و لکه¬های سنگ و فضای بین لکه¬ای خاک لخت در بیشتر سایت¬ها دارای کمترین عملکرد بودند. مقایسه یک یک جهات جغرافیایی با یکدیگر تفاوت معنی¬داری را نشان نداد اما مقایسه¬ی جهات گروه¬بندی شده یعنی شمالی-غربی با جنوبی-شرقی نشان داد گروه شمالی-غربی از نظر هر سه پارامتر عملکردی دارای امتیاز بالاتری از گروه جنوبی-شرقی است. بررسی ابعاد لکه¬ها نشان داد این فاکتور در سایت¬هایی با شدت¬های مختلف چرایی دارای تفاوت معنی¬دار است همچنین جهت جغرافیایی می¬تواند به طور معنی¬داری سطح ابعاد لکه¬ها را تغییر دهد اما بررسی اثر متقابل این دو فاکتور بر ابعاد لکه¬ها تفاوت معنی¬داری را نشان نداد. کلیدواژه ها: پایداری، چرخه عناصر¬غذایی، روش تجزیه و تحلیل عملکرد چشم¬انداز(lfa)، عملکرد، لکه و فضای بین لکه¬ای، نفوذپذیری.

امروزه کسب آگاهی و دانش در رابطه با پوشش گیاهی و سلامت آن نقش مهمی را در مدیریت منابع طبیعی ایفا می کند. مراتع اکوسیستم های طبیعی و نیمه طبیعی هستند که مشخصه اصلی آن ها پوشش گیاهی بومی می باشد. مراتع در اقتصاد کشور، چه ازلحاظ تأمین علوفه مورد استفاده دام، مدیریت حیات وحش و چه از دیدگاه حفاظت خاک و خدمات دیگری که به جامعه ارائه می دهند از اهمیت فراوانی برخوردارند؛ بنابراین داشتن اطلاعات کامل از خصوصیات اکولوژیکی مراتع برای درک مسائل مرتع داری ضروری است. پارک های ملی و مناطق حفاظت شده نیز از مهم ترین سرمایه های اکولوژیکی کشور ما به شمار می آید ازاین رو اطلاع از چگونگی تغییرات سطح پوششی این ذخایر ملی نقش بسزایی در مدیریت و آمایش سرزمین در این نواحی بر عهده دارد. طرح پویایی پوشش گیاهی در اکوسیستم های مرتعی که با انگیزه بررسی چگونگی تغییرات وضعیت مرتع و نیز دستیابی به روش مناسب برای تعیین وضعیت و گرایش مرتع می تواند به برنامه ریزی و مدیریت صحیح مراتع کمک کند. در این پژوهش، پویایی پوشش گیاهی پارک ملی تندوره برای یک دوره 20 ساله بررسی شد. نتایج نشان داد که در همه جوامع درصد پوشش نسبت به 20 سال گذشته افزوده شده است و گونه های شاخص مراحل بالای تکامل به مرور در جوامع غالب می شوند که این واقعیت نشان از پیشرفت جوامع گیاهی به سمت کلیماکس می باشد.