هدف پژوهش حاضر ارزیابی روابط ساختاری بین فعایت مذهبی؛ تقلای مذهبی, نگرش به مواد, الگوگیری اجتماعی, بهزیستی معنوی, انگیزه های مصرف سیگار و قلیان در دانشجویان بود.504 دانشجوی دختر و پسر از دانشگاه های خوارزمی, پردیس کشاورزی و آزاد کرج که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند, پرسشنامه های بهزیستی معنوی, فعالیت مذهبی, تقلای مذهبی, الگوگیری اجتماعی, عقاید منفی درباره مواد, انگیزه های مصرف و بخش دخانیات از پرسشنامه رفتارهای پرخطر را پاسخ دادند. با تغییراتی در مدل پیشنهادی اولیه مدل نهایی برازش خوبی را نشان داد که اثر فعالیت مذهبی بر مصرف سیگار و قلیان با عاید منفی درباره مواد, الگوگیری اجتماعی, بهزیستی معنوی و انگیزه های مصرف در سه سطح انگیزه های افزایشی, اجتماعی و مقابله ای میانجی گری می شود. همچنین اثر تقلای مذهبی بر مصرف سیگار و قلیان با بهزیستی معنوی و انگیزه های مقابله ای میانجی گری می شود. نتایج از مدل انگیزشی مصرف مواد حمایت می کندو مکانیزمی را بیان می کند که از طریق آن مذهب/معنویت اثر خود را بر مصرف دخانیات می گذارد. بنابراین توجه به این عوامل در برنامه های پیشگیرانه برای مصرف مواد به ویژه سیگار و قلیان به عنوان دروازه ورود به مصرف مواد دیگر می تواند مفید باشد.