چکیده: تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی است که میزان رشد و عملکرد گیاهان را محدود می نماید. ریحان (ocimum basilicum l.) گیاهی از تیره نعناع است که به عنوان سبزی و گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور بررسی تأثیر پاکلوبوترازول و اسید سالسیلیک و اثرات همزیستی دو گونه قارچ متعلق به جنس glomus بر رشد و عملکرد گیاه دارویی ریحان در شرایط تنش خشکی یک آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و در چهار تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1391 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی در سه سطح 100، 60 و 30 درصد رطوبت ظرفیت مزرعه، پاکلوبوترازول و اسید سالسیلیک در دو سطح 100 و 200 پی پی ام به صورت دو مرتبه محلول پاشی برگی بعد از اعمال تنش خشکی در فواصل زمانی دو هفته ای، تلقیح با دو گونه قارچ میکوریز آربوسکولار glomus fasciculatum و glomus intraradicese به صورت مایه کوبی با خاک و شاهد بود. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی تمام صفات رویشی و میزان فسفر و محتوای نسبی آب و همچنین شاخص های کلروفیل فلورسانس به جز فلورسانس حداقل کاهش یافت و مقادیر پتاسیم و تجمع پرولین برگ افزایش یافت. تلقیح با قارچ میکوریز شاخص های رشد رویشی، محتوای نسبی آب برگ، هدایت روزنه ای و مقادیر فسفر و پتاسیم را در شرایط تنش خشکی افزایش، و میزان پرولین را کاهش داد. محلول پاشی با اسید سالسیلیک و پاکلوبوترازول سبب افزایش معنی دار محتوای نسبی آب، کلروفیل و میزان پرولین در شرایط تنش خشکی شد.