پیام محمودی سید کاظم صباغ
فوزاریوز سنبله گندم ( fusarium head blight = fhb) یکی از بیماری های مهم در سرتاسر جهان است. این بیماری باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول می گردد. بیمارگر fusarium graminearum به عنوان عامل مهم این بیماری مجموعه ای از تریکوتسین ها شامل دی اکسی نیوالنول (don)، نیوالنول (niv)، فوزارنون x و مایکوتوکسین استروژنیک زرالنون را تولید می کند. به منظور ردیابی ژن های موثر در تولید تریکوتسین در جدایه هایfusarium graminearum در استان سیستان و بلوچستان، نمونه گیری از مزارع گندم شهرهای زابل، زاهدان، ایرانشهر، خاش و سراوان در فروردین و اردیبهشت سال زراعی 1390- 1389 انجام گرفت. . پس از کشت و خالص سازی نمونه ها، با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر، 293 جدایه فوزاریوم متعلق به هشت گونه از مزارع مختلف گندم در مرحله خوشه دهی جداسازی و شناسایی شد. از بین جدایه های شناسایی شده فوزاریوم، گونه f. graminearum بیشترین فراوانی (8/68%) را در بین گونه های دیگر داشت. پس از شناسایی مورفولوژیکی جدایه های f. graminearum، تعداد 168 جدایه با استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی (fg16f/fg16r) این گونه شناسایی تکمیلی شده و مورد تأیید قرار گرفتند. در این جدایه ها، وجود سه ژن tri13، tri5 و tri7 با استفاده از روش pcr و آغازگرهای اختصاصی این ژن ها (tri13، tri5، tri7) ردیابی شد. با جفت آغازگرهای اختصاصی این ژن ها، دو تیپ شیمیایی تریکوتسین شامل niv و don در بین جدایه های f. graminearum شناسایی شد. نتایج واکنش های pcr با این آغازگرها نشان داد که تمام جدایه های آزمایش شده واجد ژن های موثر در تولید تریکوتسین می باشند. همچنین در این بررسی، دو جمعیت 7c1 و 6a5 در بین جدایه های f. graminearum شناسایی شد. جمعیت 7c1 (سویه 7) بیشترین پراکنش را در مناطق مختلف نمونه برداری داشت که تیپ شیمیایی غالب این جمعیت don بود. تولید تریکوتسین در شش جدایه به عنوان نماینده به وسیله hplc مورد آزمایش قرار گرفتند. نتاییج به دست آمده از عصاره های استخراج شده توانایی تولید تریکوتسین را در جدایه های مورد بررسی تأیید کرد. می توان گفت که تولید یا عدم تولید تریکوتسین باحضور یا عدم حضور ژن های مرتبط با تولید این توکسینها ارتباط دارد. بنابراین ردیابی ژن های موثر در تولید تریکوتسین با استفاده از جفت آغارگرهای اختصاصی مذکور می تواند در تعیین جدایه های فوزاریوم تولیدکننده تریکوتسین جایگزین روش های شیمیایی پرهزینه و زمان بر گردد.
