در این پژوهش ابتدا تحلیلی در باره ی اخلاق اجتماعی و نظریات مختلف دراین حوزه وهمچنین نظر اسلام در زمینه اخلاق اجتماعی آورده شده ؛ سپس بر پایه منابع تاریخی و نهج البلاغه به بررسی اخلاق اجتماعی کوفیان پرداخته شده و ضمن آن زمینه های رفتار اجتماعی مردم کوفه شناسائی گردیده است. تر کیب نا همگون جمعیتی قبائل، در کنار به قدرت رسیدن اشراف تازه مسلمان، تبدیل ارزش های مذهبی به ارزشهای مادی، پرداختن به فتوحات با ترویج اندیش? کسب غنائم از سوی فاتحان برای رهائی از عواقب سیاسی انحراف مسیر خلافت، مهاجرت اقوام گوناگون به کوفه و عدم تعمیق تربیت وآموزه های دینی در میان تازه مسلمانان، احیاء تعصبات قومی نژادی و دوری مردم از مفسران حقیقی قرآن زمینه را برای شکل گیری رفتار های نا هنجار و رنگارنگ مردم کوفه همچون دنیا طلبی، عدم ولایت پذیری، بازگشت به آداب ورسوم جاهلی، تفکر قبیله ای فراهم آورد. بنابر این لازم بود علاوه بر بررسی این رفتارها به علل وعوامل شکل گیری آنها هم توجه شود. همچنین موضع گیری های امام علی(ع) در مواجه? با این نوع اخلاق اجتماعی و چگونگی برخورد با آن که حاوی درس های عبرت آموزی برای جامعه ی اسلامی می باشد نیز مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.

تعلیم و تربیت در اسلام از جایگاهی رفیع برخوردار است؛ و همواره مورد تاکید در آیات و روایات بوده است. آئین اسلام با تدارک آموزه هایی نظیر نگاه فرا جنسیتی به تعلیم و تربیت زمینه ورود زنان را به این عرصه فراهم ساخت. اما آنچه در عمل رخ داد، عدم تحقق آموزه های اسلامی خاصه در حوزه تعلیم و تربیت زنان بود. پیامبر کوشید تا زمینه رشد وتعالی همه جانبه زنان را فراهم سازد و از سوی دیگر دیدگاه جامعه را نسبت به ایشان متحول نماید. این امر در عصر آن حضرت به نحوی چشمگیر تحقق یافت اما از آن جا که پس از وی تداوم این حرکت فرهنگی با موانعی جدی مواجه شد لذا تعالیم اسلام درباره منزلت انسانی زنان کمرنگ ودیدگاه جامعه نسبت به ایشان دگرگون وتعلیم وتربیت آنان دچار اختلال گردید. در رساله ی حاضر واقعیت تعلیم و تربیت در بین زنان، بر پایه ی گزارش های تاریخی مورد وا کاوی قرار خواهد گرفت و موضوعاتی نظیر گستره ی کمی و کیفی فعالیت های آموزشی زنان، فرصت ها و امکانات آموزشی آن ها، شیوه های آموزشی در بین زنان، تحلیل جایگاه تعلیم و تربیت زنان در فرهنگ عمومی جوامع اسلامی و در تلقی اندیشمندان سرزمین های شرقی خلافت اسلامی و علل بی توجهی به آموزش زنان از مهم ترین محورهای مورد بررسی در این تحقیق خواهد بود.

چکیده بی شک بردگان در تحولات اجتماعی و سیاسی حکومت ممالیک نقش بسزایی داشتند. ورود تعداد زیادی از بردگان با ملیت های متفاوت به مصر، زمینه ی پیدایش طبقه ی اجتماعی متمایزی را فراهم کرد که به دلیل برخورداری از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی خاص خود، از یک سو از فضای اجتماعی جدید تأثیر پذیرفته و از سوی دیگر بر آن تأثیر گذاشته اند. به همین خاطر بررسی تاریخ اجتماعی مصر در این دوره بدون مطالعه و بررسی انتقادی تاریخ بردگان امکانپذیر نیست. توجه به این نکته نیز واجد اهمیت است که بنیاد حکومت ممالیک بر پایه ی سیستم بردگی شکل گرفته بود و بنیانگذاران آن زمانی خود برده بودند، از اینرو رفتار همراه با تساهل با بردگان داشتند. روند ورود بردگان با ملیت های متفاوت به مصر و تحت تعلیم و آموزش قرار دادن آنها به منظور بکارگیری در امور کشور، از سوی ممالیک برجی همانند بحریها ادامه یافت. با این وجود ضعف سلاطین برجی و عدم پایبندی آنها به نظام آموزشی و فراهم آوردن امکانات رفاهی بردگان، باعث شد تا بردگان در شورشها و ناامنی های اجتماعی، اقتصادی به ویژه سیاسی نقش آفرین باشند. در این رساله که از مطالعه و بررسی گزارشهای منابع تاریخی فراهم آمده است، سعی کرده ایم به بررسی تاریخ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بردگان در چند فصل جداگانه، با عناوینی چون: خاستگاه بردگان، اوضاع اجتماعی و فرهنگی بردگان که مهم ترین بخش رساله را به خود اختصاص داده است و در مورد چگونگی آموزش، ازدواج، آزادی، خوراک و پوشاک، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آنها بحث کرده است و اوضاع سیاسی بردگان که در بردارنده ی عناوینی چون: تحرکات سیاسی بردگان، سوء استفاده سیاسی و... است، بپردازیم. واژگان کلیدی: تاریخ مصر و شام، تاریخ بردگان، ممالیک برجی، تاریخ اجتماعی

دوام و حیات هر حاکمیت سیاسی متکی به منابع مشخص مالی است.اقتصاد حکومت ممالیک (648-923ق) در دوره اول خود (ممالیک بحری 648-784ق) شرایط خوبی داشت؛ واسطه بودن مصر در تجارت شرق و غرب باعث شکوفایی تجارت در مصر شده بود. این وضعیت در دوره ممالیک برجی ادامه پیدا نکرد و با سخت گیری ها و وضع مالیاتهای زیاد بر تاجران اروپایی و انحصار امتیاز فروش برخی کالاها مثل، بخور و ادویه برای سلاطین ممالیک باعث شد تا اروپائیان به دنبال راهی غیر از مصر برای تجارت با شرق دور باشند؛ بنابراین غرب توانست با کشف دماغه امید نیک راهی غیر از مصر برای تجارت با شرق دور پیدا کند و تجارت مصر را با بحران جدی مواجه نماید.این عامل و عوامل مختلف دیگر مثل خشکسالی های پی در پی، کمبود آب رود نیل، طاعون، وبا، جنگهای مختلف خارجی و شورش های داخلی و ...، باعث خالی شدن خزانه دولت می شد؛ سلاطین به جای یافتن راه چاره برای حل بحران اقدام به وضع مالیاتهای جدید بر تاجران، مردم، صنعتگران و دیگر اقشار مردم مصر نمودند.