نام پژوهشگر: جواد نصرآبادی

تکثر گرایی سیاسی در اسلام
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی 1391
  جواد نصرآبادی   غلامرضا بهروز لک

تکثرگرایی سیاسی از جمله مفاهیمی به شمار می رود که پژوهشگر در تعریف و تبیین آن با چالش هایی مواجه خواهد شد. در نظام سیاسی اسلام که بر وحدت تأکید دارد این مفهوم اهمیت بیشتری پیدا می-کند. لذا پژوهش حاضر می کوشد تا جایگاه تکثرگرایی سیاسی را در نظام سیاسی اسلام بررسی نماید. بدین منظور، این فرضیه مطرح شد که در عصر غیبت به جهت اختلاف در فهم و اختلاف در منافع شاهد تکثرگرایی سیاسی هستیم اما در آرمانشهر مهدوی به جهت حضور امام معصوم (ع)، اختلاف نظر وجود نداشته، اختلاف منافع کم رنگ می شود، بنابر این زمینه تکثرگرایی سیاسی کمتر است. جهت آزمودن فرضیه، با استفاده از روش گلن تیندر، ابتدا شاخص های تکثرگرایی سیاسی از جمله آزادی سیاسی، مشارکت سیاسی، رقابت سیاسی و نقد و نظارت سیاسی به طور کلی و سپس به طور خاص در نظام سیاسی اسلام بررسی شد. به عنوان مثال، مشارکت سیاسی در نظام سیاسی اسلام در قالب شورا و بیعت نشان داده شد. آنگاه شاخص های فوق در عصر غیبت و ظهور مورد کنکاش قرار گرفت. در عصر غیبت، مسأله نیابت عامه و نظریات انتصابی و انتخابی بودن ولی فقیه مطرح شد که در هر دو نظریه، شاخص های فوق به خوبی قابل تبیین است که نشان از وجود تکثرگرایی سیاسی در عصر غیبت دارد. اما در آرمانشهر مهدوی (عج)، این سوال مطرح است که آیا این دسته از شاخص ها وجود دارند؟ در پاسخ می توان گفت با استناد به برخی آیات و روایات می توان شاخص های فوق را دنبال کرد؛ اما به دلیل حضور امام معصوم (ع) و کامل شدن عقول مردم، اختلاف نظر که منشأ تکثر است وجود ندارد و اختلاف منافع نیز به رقابت و سبقت در خدمت تبدیل می گردد. بنابر این، در عصر ظهور زمینه تکثرگرایی سیاسی کمتر است.