38 گونه از ماهیان جنسalburnusاز اروپا و غرب آسیا گزارش شده اند. 7 گونه از این جنس در آبهای داخلی ایران وجود دارند.هدف از این مطالعه مقایسه تفاوت های ریخت شناسی بین گونه های جنس alburnus در ایران با روش های سنتی، سیستم شبکه ای تراس و ژئومتریک مورفومتریک بوده است. 28 صفت ریخت سنجی به روش سنتی بین 7 گونه، روش ریخت سنجی تراس و روش ریخت سنجی هندسی با 15 نقطه نشانه، بین 5 گونه و 11 صفت شمارشی بین 7 گونه این جنس محاسبه شد. 286 قطعه از گونه های a. atropatenae, a.hohenackeri, a. filippii, a. mossulensis, a. caeruleus, a. chalcoides, a. zagrosensis به ترتیب از رودخانه های میرسیه و قره چای، مهابادچای، بالقلوچای، گاماسیاب، سرابله، بابلرود و تالاب گندمان بین اسفند1390 و مهر 1391 بوسیله الکتروشوکرصید شده و مورد بررسی قرارگرفتند. جهت بررسی صفات ریخت شناسی152 قطعه و جهت بررسی های تراس و ژئومتریک مورفومتریک 248 قطعه مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون تحلیل عاملی، آنالیز متمایز کننده، آنالیز تحلیل متغیرهای کانونی و آزمون کلاستر استفاده شد. در بین گونه ها در 28 صفت ریخت سنجی، 94 فاصله تراس، 14 لندمارک و 5 صفت شمارشی تفاوت معنی دار مشاهده شد.

به منظور تهیه نقشه پراکنش و مطالعه ریخت شناختی و ژنتیکی این جنس از 112 ایستگاه مختلف در 13 استان و 4 حوضه آبریز دجله، کر، اصفهان و کاسپین نمونه برداری به عمل آمد که در 75 ایستگاه گونه های جنس chondrostoma حضور و در 37 ایستگاه گونه های این جنس حضور نداشتند. به منظور مقایسه ویژگی های ریخت شناختی جمعیت های موجود از جنس chondrostoma، نمونه های 12 ایستگاه متفاوت انتخاب شد و 29 ویژگی ریخت سنجی به وسیله کولیس دیجیتال اندازه گیری و 12 ویژگی شمارشی به وسیله لوپ چشمی شمرده شد. ویژگی های ریخت سنجی قبل از تجزیه وتحلیل به جهت کاهش خطای حاصل از رشد آلومتریک استاندارد شدند. جهت بررسی اختلاف ریختی بین جمعیت های مورد بررسی، ویژگی های ریخت سنجی و شمارشی نمونه ها، تحت تحلیل مولفه های اصلی (pca)، متغیرهای کانونی(manova/cva) و تحلیل واریانس یک طرفه (one- way anova) قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه نشان داد که 27 ویژگی ریخت سنجی اصلاح شده و 10 ویژگی شمارشی در بین مناطق نمونه برداری شده دارای تفاوت معنی دار بود (p>0.05)، در مورد ویژگی های ریخت سنجی 7 عامل نشان دهنده 10/63 درصد تنوع صفات بین افراد و در مورد ویژگی های شمارشی 3 عامل نشان دهنده 55/64 تنوع صفات بین افراد جمعیت های مورد مطالعه بود که نشان دهنده وجود تنوع نسبتاً بالای فنوتیپی در مناطق مورد مطالعه است. همچنین جهت تعیین تفاوت های ژنتیکی و روابط خویشاوندی میان گونه های جنس chondrostoma از روش sequencing استفاده شد. dna نمونه ها با استفاده از روش بهینه یافته نمکی استخراج شد. ژن سیتوکروم b با واکنش زنجیره ای پلی مراز (pcr) تکثیر و پس از خالص سازی، توالی یابی شدند. آنالیز همردیفی توالی ها نشان داد که بیش ترین مقدار فاصله ژنتیکی به میزان 047/0 (بین جمعیت حوضه دجله و کاسپین) کمترین مقدار فاصله ژنتیکی به میزان 000/0 (بین نمونه های رودخانه ارس) و میانگین فاصله ژنتیکی بین تمامی نمونه ها به میزان 024/0 بدست آمد. همچنین رسم دارنگاره به روش حداکثر درست نمایی و بیشینه صرفه جویی نشان داد که جمعیت حوضه آبریز اصفهان و دجله در یک شاخه و جمعیت حوضه کاسپین در شاخه ی دیگر قرار می گیرند. با توجه به نتایج بدست آمده از مطالعات ریخت شناختی و ژنتیکی جمعیت حوضه آبریز دجله و اصفهان متعلق به گونه c. regium، جمعیت حوضه آبریز کاسپین متعلق به گونه c. cyri و جمعیت حوضه آبریز کر متعلق به گونه c. orientale است.