نام پژوهشگر: سید اسماعیل قافله باشی
سمیه سلیمانی سید اسماعیل قافله باشی
بابا فغانی شیرازی متوفی به سال 925 ه.ق یکی از شاعران صاحب سبک در شعر فارسی است و در ایجاد سبک هندی نقش بسزایی دارد ، دیوان اشعار او علاوه بر مزایای فراوان از موسیقی شعر بسیار خوبی برخوردار است . این پژوهش بر آن است تا ابعاد مختلف موسیقی شعر را در این دیوان بررسی نماید. در حوزه ی موسیقی بیرونی عاملی که موسیقی او را آهنگین تر ساخته، اوزان آرام و مطبوع اوست، که از رایج ترین اوزان شعر فارسی به شمار می روند. موسیقی اشعار او آرام و ملایم و متناسب با مضامین غزل های وی است؛ حالاتی که بر او در ایام غم و اندوه و فراق گذشته است. در بحث موسیقی شعر، علاوه بر موسیقی بیرونی (وزن) که در واقع نخستین جلوه گاه موسیقی ست به موسیقی های دیگر شعر نیز توجه داشت. در بررسی انواع موسیقی شعر آنچه بیش از همه تشخص دارد، موسیقی درونی غزلیات اوست. به بیان دیگر تناظرهای صوتی، انواع تکرارها، خصوصاً هم حروفی و واج آرایی می باشد. در قلمرو موسیقی کناری ردیف های متنوع به ویژه انواع ردیف های فعلی و طولانی و نیز قوافی خوش طنین بیشترین جلوه را دارد، آمارها و نمودارهای ارایه شده در قسمت موسیقی کناری به روشن تر شدن این موضوع کمک فراوانی کرده است. اگرچه در مقایسه با این سه جنبه ی موسیقی شعر، موسیقی معنوی اشعار وی در نگاه اول چندان به چشم نمی خورد؛ وی از انواع تضاد و طباق، تناسب و مراعات نظیر و تلمیح و...استفاده کرده است که بالاترین بسامد را در میان جلوه های موسیقی معنوی دارند. تحقیق بر روی دیوان اشعار بابافغانی شیرازی این نکته را ثابت می کند که موسیقی اشعار وی هم در اوزان آهنگین و هم در بسیاری از اشعار آرام و مطبوع است در مقدار بسیار کمی از غزل ها شاعر از اوزان نسبتاً ضربی استفاده کرده است که در این اشعار هم غلبه با فضای حزن و سوز و گداز عاشقانه است.
زینت جمالی سید اسماعیل قافله باشی
محمد حسین نظیری نیشابوری (متوفی 1020یا 1023) از جمله شاعران قرن یازدهم و از پیشگامان طرز هندی یا طرز نو می باشد که دارای اشعاری نغز ، موزون و بی نظیر است . نظیری از میان انواع ادبی در غزل ، قصیده ، قطعه ، ترکیب بند ، ترجیع بند و رباعی طبع آزمایی کرده و دراین بین به ویژه در غزل از هم عصرانش گوی سبقت ربوده است . بررسی و احاطه و تسلّط بر اشعار وی بدون احاطه بر دقایق و نازک خیالی هایی که خاصّ سبک هندی است لطفی نداشته ، از این رو این دیوان که نزدیک به دوازده هزار بیت می باشد فرهنگ لغات و تعبیرات و اصطلاحاتی را که تسلّط نظیری رابر علوم و فنون زمان خود مانند نجوم ، طب ، فلسفه ، عرفان و.... نشان دهد می طلبد . در این پایان نامه علاوه بر معانی لغات مشکل و تعبیرات تازه ، به آیات و احادیثی که در اشعار وجود داشته نیز اشاره ای شده و علاوه ی بر آن توجّهی خاص به کنایات به کار برده در شعر نظیری گردیده است.