در طول تاریخ آفات گیاهی محصولات کشاورزی را مورد هجوم قرار داده اند و کاهش خسارات آنها همواره یکی از دغدغه های مهم انسان بوده است. مدیریت پایدار آفات مستلزم توانمندسازی فکری، رفتاری و اجتماعی کشاورزان و کنشگران مرتبط در نظام نوآوری مدیریت آفات کشاورزی است. تحقق این مدیریت نیاز به یک نظام مشاوره ای یا ترویج اثربخش داشته تا مسائل مربوط به بهداشت گیاهی را مورد توجه قرار دهد. شبکه های مراقبت و پیش آگاهی نمونه ای از نظام های ارائه خدمات مشاوره ای مدیریت آفات می باشند. این پژوهش با هدف شناخت ساختار و کارکرد شبکه های مراقبت از گیاهان و تحلیل اثرات خدمات آنها در مدیریت سن گندم از دیدگاه کشاورزان، با استفاده از روش شناسی ترکیبی پیمایش و مطالعه موردی در شهرستان زنجان انجام شده است. در انجام پیمایش با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای، 245 نفر کشاورز گندمکار انتخاب شده و داده ها با کمک پرسشنامه و تکنیک مصاحبه جمع آوری گردیدند. همچنین در مطالعه موردی داده ها از 12 نفر از کارشناسان شبکه های مراقبت و 8 نفر از کشاورزان کلیدی روستاها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآوری شدند. روایی ابزار کمی پژوهش توسط تیم پژوهش، مدیر سازمان حفظ نباتات و کارشناسان حفظ نباتات و شبکه های مراقبت تایید گردید و پایایی ابزار از طریق مطالعه ی اولیه و بکارگیری آزمون کرونباخ آلفا (برای سازه های مهم 70/0 تا 90/0) از 25 کشاورز بررسی شد. یافته ها نشان داد که متغیرهای ارتباط با کارشناسان شبکه های مراقبت و کسب اطلاعات مدیریت سن از آنان، ارتباط با رسانه های جمعی، کسب اطلاعات از منابع رسمی غیر از شبکه، خسارتهای گذشته کشاورزان، همچنین برخی ویژگی های فردی و سرمایه های فیزیکی کشاورزان رابطه مثبت و معناداری با افزایش دانش و اقدامات مدیریت سن در کشاورزان، کاهش خسارت آنان و تمایل به برقراری روابط جمعی در خصوص مدیریت سن در منطقه داشته است. ولی متغیرهای ارتباط با منابع غیررسمی و کسب اطلاعات مدیریت آفات از آنان رابطه منفی با شاخص های مذکور نشان می دهد. نتایج حاصل از رگرسیون بیانگر آنست که خسارتهای گذشته کشاورزان و درصد کل اراضی تحت مالکیت بطور مثبتی، ولی ارتباط با منابع غیررسمی بطور منفی تبیین کننده افزایش دانش کشاورزان در مورد مدیریت آفات هستند. مولفه های ارتباط با کارشناسان شبکه و تجربه خسارت آفات در گذشته بطور مثبت، ولی کسب اطلاعات از منابع غیررسمی بطور منفی رابطه اقدامات کنترل و مدیریت آفت سن را تببین می کنند. همچنین متغیرهای ارتباط با کارشناسان شبکه و درصد کل اراضی تحت مالکیت بطور مثبتی رابطه کاهش خسارت در مزارع را تبیین می کنند. متغیرهای خسارتهای آفات در گذشته، ارتباط با رسانه های جمعی و کل اراضی پاسخگویان نیز نقش مثبتی در افزایش اقدامات جمعی کشاورزان داشته اند. بنابراین می توان گفت فعالیت شبکه های مراقبت در بهبود دانش و اقدامات فردی و جمعی کشاورزان در خصوص مدیریت آفات و به دنبال آن کاهش خسارت آفات موثر بوده است. در راستای بهبود فعالیت های آن لازم است رسانه های میان فردی، گروهی و جمعی به طور اثربخش تری عمل نموده و از طریق پژوهشهای مشارکتی راه حل های بدیل مدیریت آفات توسعه یافته تا فنآوری های پایدارتر بکار گرفته شوند.

نماتدهای بیمارگر حشرات گروهی از عوامل کنترل بیولوژیک هستند که مطالعه و کاربرد آن ها، رویکرد جدیدی در قالب مدیریت آفات می باشد. با توجه به اهمیت بررسی گونه های بومی این عوامل، مطالعه ی حاضر در راستای شناخت گونه های موجود در مراتع منطقه سهند آذربایجان شرقی انجام گرفت. 428 نمونه خاک در طی ماه های خرداد تا آذر سال 1391 از چهار منطقه متفاوت در مراتع سهند جمع آوری شد و با استفاده از روش طعمه گذاری با لاروهای سن آخرgalleria mellonella از نظر وجود نماتدهای بیمارگر حشرات بررسی گردید. از 428 نمونه خاک برداشته شده، 12 مورد از نظر وجود نماتدهای بیمارگر حشرات مثبت بود (8/2%) که 9 مورد (1/2%) متعلق به جنس heterorhabditis و سه مورد (7/0%) متعلق به جنس steinernema بودند. براساس بررسی های ریخت شناسی و ریخت سنجی تمام جدایه های جنس heterorhabditis بعنوان h. bacteriophora و جدایه های جنسsteinernema بعنوان گونه های s. bicornutum، s. feltiae و s. carpocapsae شناسایی شدند. با توجه به جمع آوری گونه h. bacteriophora از اغلب نقاط مورد بررسی، این گونه دارای بیشترین پراکندگی در منطقه شناخته شد.

کرم سیب، cydia pomonellaیکی از آفات مهم درختان سیب در سطح جهان محسوب می شود. کنترل شیمیایی کرم سیب ممکن است در کوتاه مدت مناسب باشد اما به علت مشکلاتی نظیر بقایای سموم، مقاومت آفت و بروز اختلالات زیست محیطی استفاده از ترکیبات شیمیایی در مورد این آفت تبدیل به چالشی بزرگ شده است. از این رو کنترل بیولوژیک این آفت مدنظر بسیاری از محققین قرار گرفته است. هدف از انجام این تحقیق مقایسه کارایی نماتدهای heterohabditis bacteriophora، steinernema carpocapsaeو steinernema feltiae در کنترل بیولوژیک کرم سیب بوده. در این آزمایش از سه غلظت مختلف از نماتدهای مذکور در 10 تکرار در شرایط آزمایشگاه استفاده شده است. ظروف آزمایشی به اتاقک رشد در دماهای 17، 20، 25 و 30 درجه سلسیوس و رطوبت 5±70% منتقل گردید. براساس نتایج به دست آمده بیشترین تلفات آفت در دمای 25 درجه سلسیوس اتفاق افتاده. استفاده از نماتد s. feltiaeدر دمای 17 درجه سلسیوس و نماتد h. bacteriophora در دمای 30 درجه سلسیوس بیشترین کارایی را داشت. استفاده از غلظت توصیه شده 5000 (ij در 100 سانتی مترمربع) در ارتباط با هر سه نماتد در شرایط خاک و اندام هوایی گیاه و نصف همان غلظت نتایج مشابهی در میزان مرگ و میر لاروهای میزبان داشت. همچنین در غلظت 1250 (ij در 100 سانتی مترمربع)، کاربرد نماتد s. carpocapsae در مقایسه با دیگر نماتدها موثرتر بوده. کاربرد دو نماتد s. carpocapsae و s. feltiaeعلیه لاروهای سن اول آفت حداکثر تا 24 ساعت پس از مایه زنی نماتدها موثر بود.