"زبانزد" یا تعبیرهای خاص مردمی که تا حد زیادی مانند مثل است، چاشنی کلام و یکی از جلوه های فرهنگ عامه است که چون آیینه یی، افکار، عادات و فرهنگ مردم یک جامعه را در طول زمان می نمایاند. انسان ها در هر سن و موقعیت و شرایطی؛ شهری یا روستایی، تحصیل کرده یا بی سواد، زن یا مرد و پیر یا جوان، هر یک به تناسب نیاز خود از آن بهره می جویند؛ زیرا سبب می شود کلام بهتر بر دل بنشیند. و این کاربرد خاص طبقه یا قشر خاصی هم نیست هم مردم عامی و هم ادبا و علما و نویسندگان و شعرا برای تقویت نیروی استدلال و افزایش تاثیر بخشی سخن خویش از آن استفاده می کنند و امروز این زبانزدها و امثال به عنوان بخشی از انواع ادبی فرهنگ عامه، برای ما به میراث مانده است تا آیینه ی تمام نمای اندیشه ها و باورهامان باشد. تعریف ها در باب زبانزد بسیار مختصر و پراکنده است و حتی می توان گفت تا کنون تعریف جامع و مانعی از آن نشده است و به همین جهت پرداختن به این امر بی اتکا به تحقیقات و توضیحات جامع و معتبر پیشین، چه بسا اندکی جسورانه می نماید، تحقیق حاضر با عنوان « زبانزدهای شعر نظامی با تاکید بر "خسرو و شیرین" و "لیلی و مجنون" » به این مهم می پردازد.

حسین منزوی از شاعران معاصر است که به خاطر نوآوری های فراوانش در غزل و ایجاد قالبی تازه و امروزی برای آن، لقب پدر غزل معاصر ایران را گرفته است. او همچنین در شعر نو هم بدعت هایی تازه بنا نهاده که درخور توجّه است. منزوی در بیانِ شاعرانه، طرحی نو ایجاد کرد؛ زیرا حس کرده بود که آن ادبیات گران سنگ با طی زمان و اعصار، رفته رفته از شدّت تقلید و تکرار، با همه ی سرشاری اش، دیگر حرفی تازه برای گفتن ندارد؛ لذا بسیار نیازمند تحرّک و تجدّد است. براین اساس، وی گفتار قالبی و قراردادی را، از معنا تا لفظ، می بوسد و بر طاقچه ی فراموشی می گذارد و پی حرف و گفتی نو می رود. او برای انجام این کار، حرف و صوت و گفتار سنّتی را به هم می زند تا به زبان و روش امروز حرف بزند، زیرا شاعر بهتر از همه می داند که واژه و سازه و ساختار، مصالح اوّلیه ی شعر است و این سه، فضای جادویی ادبیات را تشکیل می دهند. منزوی شاعری متجدّد است، پس باید به گونه ای دیگر بگوید. وی کماکان در شعرهایش به ویژه غزلیّات و اشعار نو، به واسطه ی دیگر گونه گفتن، مفاهیم جدیدی را به شعر اضافه و وارد کرده است. پژوهش حاضر نیز به تحلیل و نقد ساختاری اشعار سپید و نیمایی این شاعر اختصاص دارد که طی آن به کشف عناصر سازنده و روابط درونی و بیرونی آن ها و نیز برتری های شعری وی پرداخته می شود. نگارنده با توجّه به دیدگاه های نقد ادبی به ویژه نقد ساختارگرایانه که زمینه ی اصلی این پژوهش است و نیز از طریق باز کردن و تحلیل ساختار شعری و عناصر انسجام بخش درونی و بیرونی، به بازشناسی اشعار و مفهوم پنهان در ذهن شاعر که همان بینش شاعرانه ی منزوی است، پرداخته و بر این اساس، دو مجموعه ی سپید و نیمایی وی را در حوزه های انسجام درونی و بیرونی و تأثیر اندیشه های او در ایجاد هنجارگریزی و گزینش و خلق واژگان جدید، مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.

نوستالژی، درلغت برگرفته از دوساختِ یونانی nostos و algia است. nosto یا nostos به معنای زادبوم یا بازگشت به خانه و algos , algia یا log به معنای رنج ، آرزو و حسرت است. ودرمعنی اصطلاحی، میلِ مفرط برای بازگشت به وضعیت و دوره ای از دست رفته ، غم غربت،حسرت گذشته و دلتنگی برای خانواده است. در ترجمه وشرح نوستالژی ، غم غربت و حسرت گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. هرگاه انسان در ذهن خود گذشته ها را بررسی کند و غم و اندوهی وصف ناپذیر همراه با لذت به به او دست دهد دچار نوستالژی شده است. این حس زمانی به انسان دست می دهد که از گذشته خود فاصله می گیرد. تداعی خاطرات گذشته در ذهن وی ایجاد می گردد و حسرت آن دوران باعث می شود تا نوعی آرامش روحی وروانی در ذهن وی ایجاد گردد.در این پژوهش به بررسی نوستالژی در دوره ی تاریخی شاهنامه ی فردوسی پرداخته شده است. دردوره ی تاریخی شاهنامه ما با چهار نوع دلتنگی(یادکرد بزرگان وپادشاهان گذشته، ایامِِ جوانی ، شکوه و عظمت ایران قدیم و روزگار گذشته ) روبه رو هستیم .که می توان برجسته ترین آنها را دلتنگی برای شکوه و عظمت ایران باستان دانست.

نوستالژی به معنای غم و اندوهی است که بنا به دلایلی و اغلب به خاطر آرزوی از دست رفته به آدمی دست می دهد. این آرزوی از دست رفته هنگامی که مربوط به روز ازل باشد و جایگاهی چون بهشت، مفاهیم مربوط به بازگشت به آن عمیق تر و جهان شمول تر خواهد بود. بنابر این دیدگاه بهشت به مثابه ی سکونتگاه سرمدی نخستین انسان است که دورافتادن از آن دلتنگی عمیقی را بر وی مستولی می کند. در این پژوهش تلاش شده است تا با نگاهی تحلیل گرایانه به هفت پیکر نظامی، اندوه بکار رفته در داستان های این اثر را از خلال ابیات آن بیرون بکشیم و نشان دهیم تا چه حد مسئله ی یاد شده بر روی چگونگی پرداخت داستان ها اثر گذاشته است. در نهایت نیز اثبات کرده ایم که می توان گشت و گذار بهرام در هفت گنبد را ناشی از جست و جو و در مرحله ی بعد رسیدن به شناخت ویژگی ها و چگونگی بازگشت به جایگاه یکسره پالوده از عیبی همچون بهشت دانست. کلمات کلیدی: نوستالژی، بهشت، هفت پیکر، نظامی، بهرام.

انسان ذاتاً علاقه دارد خوبی ها را ستایش کند و بدی ها را نکوهش . در جهان عرفا آزادگی و وارستگی و اعتراض درست و به جا یکی از عالی ترین صفات اخلاقی است ؛ عطّار هم به عنوان انسانی فرزانه و عارف در روزگار خویش با استفاده از هنر سخنوری و شاعری در آثارش به ناراستی ها و نادرستی ها اعتراض کرده و همچنین درستی ها و راستی ها را تأیید و ترویج کرده است. این فرایند در پژوهش حاضر آزادگی و ادب اعتراض نام گرفته است . ادب اعتراض رفتاری است که خاص عطّار نبوده ، بلکه از شاعران قبل از عطّار بزرگانی چون : ناصر خسرو ، سنایی، نظامی ، خاقانی ، مولانا و ... گویندگانی پس از این نیز در این وادی سخن را به کار گرفته اند ؛ شاعرانی چون : سعدی ، حافظ ، جامی ، صائب ، ملک الشعرای بهار ، تا روزگار ما اخوان ثالث و شفیعی کدکنی و..... قصد نگارنده در طول این پژوهش ، شناساندن عارف و شاعر بزرگ عطّار نیشابوری از طریق افکار و اندیشه های اوست و بر آن است تا ابعاد فکری و زبانی عطّار را در زمینه ی آزادگی و ادب اعتراض استخراج نماید و به تجزیه و تحلیل آن بپردازد .

فولکلور عبارت از همه جنبه های عامیانه زندگی اقوام و جوامع است؛ فولکلور یعنی دانش عوام و ادبیات عامیانه؛ رفتار و اعمال عامیانه و سنتی، زمینه های مختلف و متنوع زندگی روزمره، اعتقاد و باور، اصطلاحات و کلمات رایج، آداب و رسوم، خوراک و پوشاک، ضرب المثلها و... رایج مردم جامعه ای است که در رمان مورد نظر با آن مواجهیم. از آنجا که رضا امیرخانی و سیمین دانشور با به کارگیری عناصر فولکلور، در جهت حفظ فرهنگ عامه همت گماشته اند بر آن شدیم به بررسی جنبه های گوناگون فولکلور در دو اثر من او و سووشون از ایشان بپردازیم. شخصیت های متفاوت داستان و نمودها و موقعیت و ماجراهای جامعه آن روز از تمامی صفحات کتاب احساس می شود. گاهی آنقدر زیبا و مفصل یک مکان، مناسبت یا رابطه را توصیف می کنند که اگر نگوییم سفری در خیال به آن صحنه می کنیم، باید گفت تابلویی نقاشی در ذهن خواننده تصویر می شود. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش بر آن است که بازتاب فرهنگ عامه را در این دو رمان بررسی و ارزیابی کند. دو اثر فوق دارای بسامد زیادی از کاربرد جلوه های زبانی و غیر زبانی فولکلورند؛ به طوری که با مطالعه رمان و اطلاعات گسترده ای که از وضعیت اجتماع به دست می آید، تصویر واضحی از جامعه ای که شخصیتهای رمان در آن زندگی می کنند در ذهن نقش می بندد. این داستان ها به طرح مشکلات جامعه، مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایران و مردم می پردازد. بیشتر شخصیت های داستان من او را مردم عامه تشکیل می دهند. این دو نویسنده در انعکاس فرهنگ و ادب عامه جامعه، از عناصر واقعیت و خیال بهره برده اند