چکیده به منظور بررسی اثرات تیمارهای مختلف تنش خشکی برمیزان انتقال مجدد ازت ودرصد پروتئین دانه در اکوتیپ های گندم سرداری و رقم آذر 2، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-88 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. نتایج نشان داد اثر تیمارهای تنش خشکی بر کلیه صفات از جمله عملکردهای اقتصادی و بیولوژیک، شاخص برداشت، محتوای نیتروژن و درصد پروتئین دانه، انتقال مجدد نیتروژن و کارآیی انتقال مجدد نیتروژن، سهم انتقال مجدد نیتروژن در نیتروژن دانه و شاخص برداشت نیتروژن معنی دار بود. به طوری که اکثر صفات با کاهش شدت تنش خشکی (افزایش فراهمی آب) افزایش نشان دادند. با افزایش فراهمی آب میزان نیتروژن در دسترس گیاه در خاک افزایش می یابد لذا محتوای نیتروژن دانه بالا می رود، اما در شرایط مختلف محیطی ثبات نسبی درصد پروتئین دانه مشاهده شد ( حداقل 95/10 درصد تا حداکثر 04/13 درصد). سهم انتقال مجدد نیتروژن در کل نیتروژن دانه به طور متوسط 46 درصد محاسبه شد. انتقال مجدد نیتروژن جزء اصلی کارآیی انتقال مجدد نیتروژن می باشد که با افزایش فراهمی آب هر دو شاخص فوق افزایش یافتند. همبستگی بالایی بین عملکرد اقتصادی و میزان انتقال مجدد نیتروژن در شدتهای مختلف تنش خشکی مشاهده شد. کمترین شاخص برداشت نیتروژن مربوط به شدیدترین سطح تنش بود که به دلیل انتقال مجدد کمتر نیتروژن به دانه می باشد، بقیه سطوح تنش اختلاف معنی داری از این لحاظ نشان ندادند. نکته جالب توجه در مورد اکوتیپ ها، بالاتر بودن عملکرد برخی از آنها در مقایسه با رقم آذر 2 بود که نشان از تحمل بالاتر آنها در شرایط تنش خشکی می باشد، لذا می توان نتیجه گرفت که در فعالیتهای به نژادی استفاده از آنها مثمر ثمر واقع خواهد بود. اکوتیپهای مورد بررسی از نظر بقیه صفات از جمله شاخص برداشت، محتوای نیتروژن و درصد پروتئین دانه، انتقال مجدد نیتروژن و کارآیی انتقال مجدد نیتروژن، سهم انتقال مجدد نیتروژن در نیتروژن دانه و شاخص برداشت نیتروژن، اختلاف معنی داری داشتند. درکل اکوتیپهای برتر از نظر عملکرد مانند بهاربند که شاخص برداشت دانه بالاتری نیز داشتند، از نظر شاخص برداشت نیتروژن برتر بودند. در نتیجه می توان گفت انتخاب اکوتیپهای دارای شاخص برداشت بالاتر به طور غیر مستقیم منتج به انتخاب اکوتیپ های دارای درصد پروتئین دانه بالاتر خواهدشد. اندامهای مختلف گندم از جمله برگ، خوشه و ساقه سهم متفاوتی در انتقال مجدد نیتروژن به دانه داشتند که ساقه با میزان 76/64 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داد.