بافت و ساختار شهرهای امروزی حاصل فرآیندی است که از سال های بسیار دور آغاز شده و تحت تاثیر نیروهای مختلفی، از قبیل زمان، اداری، اقتصادی، تکنولوژیک، سیاسی و نیروی اجتماعی شکل گرفته است. این ساختار و بافت جوابگوی دوره های گوناگون تاریخی بوده و در واقع شهر، محل تجلی نیازها و اراده ساکنان آن بوده است. لذا، در یک مطالعه ی تحلیلی- تاریخی، ضمن معرفی نیروهای موثر بر تحولات شهری، کیفیت فضاهای شهری را متاثر از چگونگی تعامل این نیروها دانسته و بر بازتعریف فضاهای شهری «به عنوان مکان گفت و گوی نیروها» تاکید گردیده است. با مراجعه به نظریه ی کنش ارتباطی هابرماس: «گفت و گو، به مثابه فرایند آشنایی زدایی و بازآشنایی نیروها»، می توان عنوان نمود که برای دستیابی به فضای شهری با کیفیت، باید امکان تعامل نیروها در حد بیشینه فراهم گردد. این فرضیه با مطالعه ی تحلیلی میدان نقش جهان اصفهان و با مطالعه ی اسناد تصویری و کتابخانه ای میدان مورد بررسی قرار می گیرد.این تحقیق نشان می دهد که فضاهای شهری در دوران پیش از مدرن، از جمله میدان نقش جهان اصفهان، عمدتا تحت نیروهای اعتقادی، طبیعی و حکومتی بوده است. میدان نقش جهان نیز به عنوان یک مانیفست اعتقادی سیاسی حکومت صفوی عمل می کرده است. هر چه به سمت دوران کنونی پیش آمده این بر تکثر این نیروها افزوده شده است و بافت شهرها و فضاهای شهری را نیز متاثر کرده است.