نام پژوهشگر: محمد¬صادق جمشیدی¬راد

بررسی فقهی- حقوقی ایتام در مذاهب خمسه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1391
  محمدعلی قربانی   محمد¬صادق جمشیدی¬راد

یتیم از نظر لغوی یعنی یکتا و بی همتا و در اصطلاح فقها، یتیم به کودکی اطلاق می شود که پیش از بلوغ پدرش را از دست داده باشد. اسلام، مسئله ایتام را به عنوان یک مسئله اساسی مطرح کرده و حقوقی اعم از حقوق اقتصادی (غنائم و خمس و انفال (فئ)، انفاق و صدقه، اطعام، ارث)، حقوق عاطفی (عدم طرد یتیم و تخریب روحی و عاطفی، احسان به ایتام، احترام به ایتام، جلوگیری از گریه یتیم)و حقوق اجتماعی برای آنها در نظر گرفته است. حمایت از ایتام نتائج زیر را به دنبال خواهد داشت: لطافت و نرمی قلب، رفتن به بهشت، محبوب ترین خانه ها، آمرزش گناهان، تکمیل ایمان، آینده سازی برای ایتام سرپرست، نیکی و روشنی در قیامت. مصلحت کودکان اقتضا می کند که اشخاص از طریق نهادهایی موظف به اداره امور و اعمال حقوقی آنان باشند. از جمله این نهادها در فقه اسلامی می توان ولایت، حضانت و التقاط را نام برد. ولایت عبارت است از اختیار و اقتداری که شرع و قانون به جهتی از جهات برای اداره امور غیر به شخص می دهد، به کسی که واجد این صلاحیت است ولی گفته می شود. حضانت به فتح حاء، سرپرستی بر طفل و دیوانه و انجام آنچه که به مصلحت وی است از قبیل نگهداری و گذاردن در رختخواب و برداشتن و شستن لباس او و مانند آن می باشد. برداشتن و حفاظت از طفلی که جانش در معرض خطر باشد، بر هر مسلمانی، واجب است؛ به این اقدام در فقه اسلامی التقاط و به طفلی که بی سرپرست مانده لقیط و به کسی که او را نگهداری می کند ملتقط می گویند. در حقوق ایران نیز برای حمایت از اطفال بی سرپرست، در سال 1353 شمسی قانونی به نام "قانون حمایت از اطفال بدون سرپرست" به تصویب رسید که در آن حقوق و تکالیف متقابلی برای اطفال بی‏سرپرست و سرپرست‏ها پیش‏بینی شده است. با عنایت به ماده 1 این قانون، به زوجین اختیار داده شده است تا در صورت تمایل یا توافق یکدیگر کودکی را به فرزندی قبول کنند.