منطقه ساغند در بخش میانی زون ساختمانی ایران مرکزی قرار دارد. از میان 9 آنومالی پرتوزای این منطقه، آنومالی شماره 6 ساغند بر حسب ضرورت اکتشافی جهت مطالعات زمین‎شناسی، رادیومتری زمینی و مطالعات لیتوژئوشیمیایی انتخاب شد. با مطالعه مقاطع نازک و صیقلی تهیه شده و همچنین آنالیز نمونه‎های لیتوژئوشیمیایی برداشت شده، مشخص شد که جنس بیشتر سنگ‎های آنومالی 6 از انواع«دیوریت و کوارتز دیوریت (گرانودیوریت)» متعلق به ماگمای کالک آلکالن (زون فرورانش) و «گابرو» متعلق به ماگمای تولئیتی (زون گسترش کف اقیانوس) تشکیل یافته است با ذکر این مطلب که جنس نمونه‎های برداشتی که پرتوزایی بالاتری از خود نشان می‎دهند از نوع گابرو است. کانی پرتوزای موجود در این آنومالی «دیویدایت (fe,u)tio3» است که همراهی آن با کانی آلبیت در نمونه‎های اکتیو موید این مطلب است که کانی زایی عناصر پرتوزا همراه با پدیده آلبیتیزاسیون می‎باشد. از مساحت 13/1 کیلومتر مربعی آنومالی 6 ساغند، در مطالعه حاضر محدوده‎ای مستطیلی به مساحت 45/0 کیلومتر مربع مورد رادیومتری سیستماتیک با پروفیل‎های شرقی- غربی به فاصله 50 متر و قرائت‎های 10 متری قرار گرفت؛ که از میان 1001 قرائت رادیومتری برداشت شده، ثبت 11 قرائت با پرتوزایی بالاتر از cps 1000 و ماکزیمم cps 6000، قابل ذکر می‎باشد. همچنین در اکثر قرائت‎های ثبت شده میزان غنی شدگی دو عنصر اورانیوم (u) و توریوم (th) تقریباً یکسان بود؛ در حالی که میزان غنی شدگی این دو عنصر چندین برابر میزان غنی شدگی پتاسیم (k) می‎باشد. جامعه مختلط داده‎های رادیومتری به دو جامعه آنومالی و زمینه تفکیک شده و کنتورهای شمارش پرتو گاما (cps) برای u,th,k با در نظر گرفتن جامعه آنومالی جدا شده، نشان می‎دهند که تمرکز کنتورهای پرتوزا در گوشه شمال غربی و شمال محدوده مورد مطالعه قرار دارد. نتیجه آنالیز 47 نمونه لیتوژئوشیمیایی برداشت شده از دو محل تمرکز کنتورهای پرتوزا نشان می‎دهد که از میان اکسیدهای عناصر اصلی و فرعی اندازه گیری شده تنها داده‎های سیلیس و اکسید آلومینیوم توزیع نرمال دارند. همچنین نتایج آنالیز داده‎های لیتوژئوشیمیایی با استفاده از روش‎های ضریب همبستگی رتبه‎ای اسپیرمن، تجزیه و تحلیل خوشه‎ای و نمودارهای پراکندگی، گویای این مطلب هستند که عنصر اورانیم (u) با اکسیدها و عناصر زیر همبستگی دارد. tio2 (0.720 ), ba (0.634), nb (0.630), y (0.595), th (0.500), fe2o3 (0.463) در نهایت با توجه به نتایج بدست آمده از مطالعه مقاطع نازک و صیقلی تهیه شده، برداشت‎های رادیومتری زمینی و آنالیز نمونه‎های لیتوژئوشیمیایی برداشت شده، محدوده‎ای به مساحت 405 متر مربع جهت حفر گمانه و مغزه‎گیری پیشنهاد گردید. کلمات کلیدی: آنومالی 6 ساغند، مواد رادیواکتیو، رادیومتری، لیتوژئوشیمیایی

منطقه کلوت چاپدونی در منطقه 170 کیلومتری شمال شرقی یزد واقع شده است از نظر زمین شناسی در بخش میانی زون ایران مرکزی است و در دوران پرکامبرین و پالیوزوییک جزیی از شبه جزیره عربستان بوده است.

رامسر،با آب و هوایی معتدل و مرطوبدر غرب استان مازندرانواقع شده است. رامسر، یکی از نواحی با سطوح پرتوزایی طبیعی بالا در جهان به شمار می¬رود، و از این نظر مناسب ترین منطقه به منظور بررسی آلودگی عناصر پرتوزا محسوب می¬گردد.بنابر این، با توجه به قابلیت هایگلسنگ، به عنوان شاخص زیستی در مانیتورینگ آلودگی زیست محیطی، برای نخستین بار در کشور، مقادیر عناصر پرتوزای226ra، 232th، 40k و 137csو دیگر عناصر (fe، al، mn، ti، zn، pb، cu،ni ، cr،sr،ba، ca، mg، na، k و s) در 7گونه¬یگلسنگ اپی¬فیتیک (21 نمونه)، مورد آنالیز قرار گرفت. هدفاز این کار، بررسی پتانسیل آلودگی ناشی از این عناصرو در صورت امکان معرفی گونه یا گونه-های شاخص با قابلیت انباشت این عناصر بود. نتایج نشان داد که گونه lepraria spp با بیشترینمیانگین غلظت اکتیویته bq.kg-111.8±314.4، 0.68±25.4 و 9.36±1.8 به ترتیب برای 40k، 137csو 232thو بیشترین مقادیر میانگین برای fe، al، mn، ti، cr، pb، zn و s، گونه flavoparmelia- caperata با بیشترینمیانگین غلظت اکتیویته 41.1±1.2 bq.kg-1 برای 226raو بیشترین مقدار میانگین برای sr،گونه xanthoria parietina با بیشترین مقادیر میانگین برای ba و caو گونه¬ی¬parmotremaperlatum با بیشترین مقدار میانگین برای cu، گونه¬های شاخصبرای انباشت این عناصر می¬باشند. همچنین، گلسنگ ramalinafarinacea دارای کمترین میانگین غلظت اکتیویته برای 226ra، 137cs، 232th و کمترین میانگین مقادیر برای تمام عناصر بجز na بود. بنابر این، به¬عنوان گونه¬ای حساس نسبت به انباشت این عناصر معرفی می¬گردد. به¬علاوه، گلسنگ cladonia- rangiformis دارای کمترین میانگین غلظت اکتیویته برای 40kبود. در بین گونه های شاخص معرفی شده، گونه¬ی lepraria spp یک شاخص جدید با قابلیت منحصر به فرد در انباشت137cs، fe، al، mn، ti، cr، pb، zn و s محسوب می¬گردد، که برای نخستین بار در دنیا، از ایران گزارش می¬گردد. عموما، انباشت عناصر پرتوزا و دیگر عناصر در گونه¬هایگلسنگ، ناشی از تفاوت های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی آنها است. علاوه بر این، نتایج نشان داد که گونه های پوسته¬ای> برگی> بوته¬ای قادر به انباشت 137cs می¬باشند. این می¬تواند ناشی از عوامل متعددی نظیر تفاوت در نسبت سطححجم، تفاوت در نیمه عمر زیستی 137cs، تفاوت در سرعت خودپاکیزگیزیستی مجدد برای 137cs، ویژگی¬های اقلیمی و یا نرخ تبادلات k+ باشد که بر دسترس پذیری 137cs اثر می¬گذارد.همچنین میان برخی عناصر پرتوزا و دیگر عناصر همبستگی¬های مثبت و بالایی مشاهده گردید، که می¬تواند بیانگر مکانیزم های مشابه در ارتباط با جذب آنها باشد. با توجه به موارد فوق، وجود عناصر پرتوزا و دیگر عناصر در نمونه های گلسنگ مورد مطالعه، می¬تواند تاییدی بر آلودگی منطقه به این عناصر و ورود آنها به چرخه¬های بیوژئوشیمیایی باشد. نتایج نشان می¬دهد که گلسنگ¬ها شاخص¬های زیستی مناسبی در ارزیابی آلودگی زیست محیطی می¬باشند.