بیماری ریشه گرهی (root- knot nematode disease (به عنوان یکی از مهمترین بیماری های گوجه فرنگی محسوب شده و خسارت زیادی به این محصول وارد می سازد. مهمترین گونه های خسارت زا ی این جنس شامل meloidogyne arenaria , m. incognita , m. javanica و m. hapla می باشد. روش های متعددی برای کنترل این نماتود پیشنهاد شده و از آنجا که مبارزه شیمیایی با این نماتود در شرایطی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و ممکن است باعث بهم خوردن تعادل بیولوژیک خاک گردد، لذا یکی از روش های مفید در این زمینه، کنترل بیولوژیک است. در این بررسی به منظور تعیین پتانسیل ضد نماتودی چندین جدایه اکتینومیست، قارچtrichoderma harzianum ، عصاره گیاه شاهدانهcannabis sativus و سم cadusafos به عنوان عوامل بیوکنترل علیه نماتود ریشه گرهیm. javanica مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه برداری از گلخانه های آلوده به این بیماری در منطقه زرند استان کرمان انجام شد. سپس نماتود به روش تک توده تخم(single egg mass) بر روی میزبان حساس (گوجه فرنگی) در گلخانه تکثیر گردید. گونه نماتود بر اساس روش های مورفومتریک، m. javannica تشخیص داده شد. بررسی های آزمایشگاهی با تیمارهای مذکور بر روی مرگ و میر 100 لارو سن دوم نماتود انجام و بهترین تیمار به ترتیب عصاره گیاه شاهدانه، قارچ تریکودرما و جدایه اکتینومیست plicatus streptomyces بودند. آزمایش گلخانه ای بر روی سه رقم گوجه فرنگیyekta , leader و money maker آلوده به 2000 لارو سن دوم نماتود و تیمار های عصاره (c. sativus)، بهترین جدایه اکتینومیست در تست های آزمایشگاهیs. plicatus ، قارچt. harzianum و سم cadusafos با طرح بلوک کاملا تصادفی در قالب فاکتوریل در چهار تکرار انجام گرفت و شاخص های رشدی مانند طول ساقه و ریشه ، وزن خشک ساقه و ریشه وتعداد گال اندازه گیری شد. با توجه به تجزیه و تحلیل داده هاکه با استفاده از نرم افزار آماری sas انجام گرفت، مشخص شد که تمام تیمار ها نسبت به شاهد اختلاف معنی داری نشان می دهند. لازم به ذکر است که اثرات ضد نماتودی عصاره گیاه شاهدانه و جدایه اکتینومیستplicatus s. ، برای نخستین بار در دنیا تعیین شده است و با توجه به کارایی های ارزیابی شده، تیمار های مورد بررسی می توانند سر آغاز راهی به منظور استفاده موثرتر از این عوامل باشد.

انگور یکی از محصولات تجاری در ایران است. ایران جزء 10 کشور برتر تولید کننده انگور در جهان و در رتبه دهم قرار دارد (f.a.o. 2010). با توجه به اهمیت اقتصادی این محصول و همچنین گزارش هایی مبنی بر انتقال ویروس برگ بادبزنی مو (gflv) توسط بعضی از گونه های خانواده longidoridae، شناسایی این گونه ها در باغ های انگور می تواند در اعمال روش های مدیریتی و افزایش عملکرد مفید باشد. در این تحقیق، تنوع و پراکنش نماتدهای انگل گیاهی خانواده longidoridae در مناطق انگورکاری استان کرمان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور در سال های 90-1389 حدود 120 نمونه خاک از مناطق مختلف انگورکاری استان جمع آوری شد. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و نماتدها با استفاده از روش سینی استخراج و با روش تکمیل شده دگریس(de-grisse, 1969) تثبیت شدند. با تهیه اسلایدهای دائمی و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم، خصوصیات مورفولوژیکی و مورفومتریکی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. گونه های شناسایی شده بر اساس کلیدهای موجود با شرح اصلی گونه و سایر مقاله های مرتبط مقایسه و مورد بحث قرار گرفتند. در این بررسی پنج گونه از جنس xiphinema و یک گونه از جنس longidorus شناسایی شد که از بین این گونه ها، گونه x. illyricum برای اولین بار از ایران و گونه x. rivesi برای اولین بار از کرمان گزارش می شود. گونه x. index در اکثر مناطق نمونه برداری مشاهده شد و به عنوان گونه غالب منطقه معرفی می شود. سایر گونه ها دارای پراکنش و فراوانی نسبتأ پایین بودند. همچنین ویژگی های مولکولی گونه x. index برای اولین بار در ایران بر اساس ناحیه rdna 18s بررسی شد. مقایسه توالی مورد نظر با توالی های موجود برای این گونه در بانک ژن، 100 درصد تشابه نشان داد. نتایج حاصل از بلاست نشان داد که جدایه ایرانی (jq026520) با جدایه اسپانیا (hm921342) و آلمان (ay687997) صد در صد تشابه دارد و با جدایه هلند (ef207249) در 4 نوکلئوتید تفاوت نشان می دهد. علاوه بر این، درخت فیلوژنی با استفاده از نرم افزار mega5و با روش maximum likelihood (ml) و bootstrap1000 رسم گردید. در این دندروگرام، جدایه x. index توالی یابی شده از ایران به همراه سایر جدایه های همین گونه از دیگر نقاط دنیا در یک گروه با bootstrap برابر 87% قرار گرفت که این امر صحت شناسایی بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی و مورفومتریکی را تایید نمود. گونه های شناسایی شده در این تحقیق عبارتند از: xiphinema illyricum barsi and lamberti, 1999 x. index thorn and allen, 1951 x. oxycaudatum lamberti and bleve-zacheo, 1979 x. rivesi dalmasso, 1969 x. vuittenezi luc, lima, weischer, and flegg, 1964 longidorus iranicus sturhan and barooti, 1983 کلمات کلیدی: نماتد، xiphinema، longidorus ،18s rdna ، مورفولوژی، تاکسونومی، انگور، کرمان، ایران

نماتود های آزادزی راسته rhabditida باکتری خوار و دارای تنوع بسیار بالایی در بین سایر جمعت های نماتودی می باشند. هدف از انجام این تحقیق شناسایی فون نماتود های راسته rhabditida در برخی نقاط استان کرمان می باشد. تاکنون بررسی جامعی برروی این گروه از نماتود ها در استان کرمان صورت نگرفته است و با توجه به اینکه برخی جنسهای این گروه از نماتود هابه قارچهای خوراکی حمله می کنند شناسایی آنها می تواند در اعمال روشهای مدیریتی و نهایتا پیشرفت صنعت قارچ خوراکی در کشور مثمر ثمر باشد. برای این بررسی طی سالهای 1389 تا 1391 حدود 70 نمونه خاک از مناطق مختلف استان کرمان جمع آوری گردید. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه با استفاده از روش سینی استخراج شدند. سپس از آنها اسلایدهای دائمی تهیه و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم بررسی و خصوصیات مرفومتریکی و مرفولوژیکی آنها مورد بررسی قرار گرفت. گونه های شناسایی شده بر اساس کلید های موجود با شرح اصلی گونه و سایر شرح های دیگران مقایسه و مورد بحث قرار گرفتند. علاوه بر ویژگی های مورفولوژیک، بررسی های مولکولی نیز به منظور تعیین جایگاه فیلوژنتیکی گونه ها انجام شد. dna نمونه ها با استفاده از سه روش کیت، دستی و دستگاه ترمومیکسر (eppendorf thermomixer) استخراج و تعیین ترادف گونه ها بر اساس ناحیه 18s rdna و 28s rdna به ترتیب واقع در زیر واحد کوچک و بزرگ ریبوزومی صورت گرفت. از بین نماتود های جمع آوری شده، گونه های cervidellus vexilliger، zeldia punctata، cruznema tripartitum و pelodera strongyloides از خاک و rhabditella axei از کمپوست قارچ خوراکی برای اولین بار از استان کرمان شناسایی گردید. همچنین گونه های acrobeles mariannae، acrobeloides bodenheimeri، chiloplacus sp.، panagrolaimus australis، p. facetus ، p. cf. superbus، p. cf. labiatus، p. cf. concolor، p. trilabiatus، propanagrolaimus filiformis، pelodera pseudoteres و zeldia spannata برای اولین بار از ایران و گونه nothacrobeles sp. n برای اولین بار در دنیا گزارش و توصیف می شوند. علاوه بر این نر گونه z. spannata نیز برای اولین بار در دنیا توصیف می گردد. گونه جدید توصیف شده از جنس nothacrobeles دارای طول بدن (518-655 میکرومتر)، سه شیار در سطوح جانبی، پروبولای لبی (labial probolae) به طول 5/8 -4/9 میکرومتر و بدون شیار و دارای برگشتگی انتهایی، کورپوس 3/3 -1/4 برابر ایستموس (isthmus)، اسپرماتکا 8/0-1/1 برابر و کیسه عقبی رحم 5/0-7/0برابر عرض بدن در همان ناحیه، دم به طول 31-43 میکرومتر و در انتها گرد و فاسمید در 38-43 درصدی از طول دم شناسایی می شوند. آنالیز مولکولی، این گونه را نزدیک به گونه cervidellus cancellatus قرار می دهد. توالی یابی گونه های acrobeloides bodenheimeri، panagrolaimus cf. concolor وpelodera pseudoteres برای اولین بار در ایران و توالی یابی گونه های acrobelesmariannae، cervidellus vexilliger، panagrolaimus australis، panagrolaimus cf. labiatus، panagrolaimus trilabiatusو zeldia spannata با استفاده از ناحیه 18s rdnaبرای اولین بار در دنیا انجام گرفت، همچنین ناحیه 28s rdna گونه nothacrobelessp. n. برای اولین بار در دنیا توالی یابی گردید. آنالیز مولکولی، توصیف، تصاویر و جداول اندازه گیری سایر گونه های شناسایی شده به تفصیل آورده شده است. لیست گونه های شناسایی شده در ذیل ارائه می گردد: acrobeloides bodenheimeri (steiner, 1936) thorne, 1937 chiloplacus sp. nothacrobeles sp. n. cervidellus vexilliger (de man, 1880) thorne, 1937 acrobeles mariannae andr?ssy, 1968 zeldia punctata (thorne, 1925) thorne, 1937 zeldia spannata waceke, bumbarger, mundo-ocampo, subbotin and baldwin, 2005 propanagrolaimus filiformis (de man, 1880) andra?ssy, 2005 panagrolaimus australis(cobb, 1893) sudhaus, 1976 panagrolaimus facetus (massey, 1971) andr?ssy, 1984 panagrolaimus cf. superbus fuchs, 1930 panagrolaimus cf. labiatus (kreis, 1929) andra?ssy, 1960 panagrolaimus cf. concolor massey, 1964 panagrolaimus trilabiatus zell, 1987 cruznema tripartitum (von linstow, 1906) zullini, 1982 pelodera strongyloides (schneider, 1860) schneider, 1866 pelodera pseudoteres schulte, 1989 rhabditella axei (cobbold, 1884) chitwood, 1933 کلمات کلیدی: نماتود، تاکسونومی،مورفولوژی، فیلوژنی، 18s rdna، 28s rdna، rhabditida

نماتودهای راسته mononchida شکارگر بوده و در طیف گسترده ای از زیستگاه های خشکی زی و آبزی یافت می شوند. هدف از انجام این تحقیق شناسایی فون نماتودهای راسته mononchida در برخی نقاط استان کرمان می باشد. با توجه به اینکه جنس های این گروه از نماتودها از سایر ارگانیسم ها از قبیل نماتودهای انگل گیاهی تغذیه می کنند و باعث کاهش جمعیت آنها می شوند، شناسایی و استفاده از آنها می تواند در کنترل بیولوژیک نماتودهای انگل گیاهی مثمر ثمر باشد. در این بررسی طی سال های 1392-1390 حدود 100 نمونه خاک از مناطق مختلف استان کرمان جمع آوری گردید. نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه با استفاده از روش سینی استخراج شدند. سپس از آنها اسلایدهای دائمی تهیه و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم بررسی و خصوصیات مورفومتریکی و مورفولوژیکی آنها مورد بررسی قرار گرفت. گونه های شناسایی شده بر اساس کلیدهای موجود با شرح اصلی گونه و سایر شرح ها مقایسه و مورد بحث قرار گرفتند. علاوه بر ویژگی های مورفولوژیک، بررسی های مولکولی نیز به منظور تعیین جایگاه فیلوژنتیکی گونه ها انجام شد. استخراج dna نمونه ها با استفاده از روش دستی انجام شد و تعیین ترادف گونه ها بر اساس ناحیه 18s rdna واقع در زیر واحد کوچک ریبوزومی صورت گرفت. از بین نماتودهای جمع آوری شده، mylonchulus lacustris برای اولین بار از ایران شناسایی گردید. توالی یابی گونه های مورد مطالعه برای اولین بار در ایران و توالی یابی گونه های mononchus pulcher، mylonchulus lacustris و m. paitensis با استفاده از ناحیه 18s rdna برای اولین بار در دنیا صورت گرفت. آنالیز مولکولی، توصیف، تصاویر و جداول اندازه گیری گونه های شناسایی شده به تفصیل آورده شده است. لیست گونه های شناسایی شده در زیر ارائه می گردد: anatonchus tridentatus (de man, 1876) de coninck, 1939 anatonchus sp. clarkus papillatus (bastian, 1865) jairajpuri, 1970 miconchus studeri (steiner, 1914) andr?ssy, 1958 mononchus aquaticus coetzee, 1968 mononchus pulcher andr?ssy, 1993 mononchus truncatus bastian, 1865 mylonchulus brachyuris (bütschli, 1873) cobb, 1917 mylonchulus lacustris (cobb in cobb, 1915) andr?ssy, 1958 mylonchulus paitensis yeates, 1992 mylonchulus sigmaturus (cobb, 1917) altherr, 1953 کلمات کلیدی: نماتود، تاکسونومی، مورفولوژی، فیلوژنی، 18s rdna، mononchida.

helicotylenchus یکی از نماتود های انگل گیاهی است که باعث ایجاد خسارت به محصولات باغی و زراعی می شود. گونه های این جنس دارای گستردگی جهانی می باشند. هدف از این تحقیق شناسایی گونه های جنس helicotylenchus و آنالیز مولکولی برخی جمعیت ها با استفاده از ناحیه d2-d3 متعلق به ژن 28s rdna در برخی نقاط استان کرمان می باشد. تا کنون بررسی جامعی در این زمینه در استان کرمان صورت نگرفته است. باتوجه به این که گونه های بسیاری از این جنس به عنوان انگل جدی محصولات گوناگون کشاورزی و زراعی محسوب می شوند، شناسایی دقیق گونه ها می تواند به اعمال روش مدیریت صحیح در زمینه کنترل این نماتود و افزایش تولید محصولات کشاورزی کشور کمک کند. بدین منظور طی سال های 1392-1390 حدود 150 نمونه خاک از نقاط مختلف استان کرمان جمع آوری شد. استخراج نماتود ها از نمونه های خاک با استفاده از روش سینی انجام گرفت. پس از کشتن و تثبیت نماتود ها، اسلاید های دائمی تهیه و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم خصوصیات مورفولوژیکی و مورفومتریک آن ها مورد بررسی قرار گرفت. تشخیص گونه ها با استفاده از کلید های شناسایی موجود و مقایسه ویژگی های گونه مورد بررسی با شرح اصلی گونه و توصیفات سایر محققین انجام گرفت. با توجه به اینکه بسیاری از گونه های این جنس دارای ویژگی های تشخیصی مشابه بوده و مرز بین گونه ها بخوبی مشخص نشده است و برخی ویژگی ها به شدت با یکدیگر همپوشانی داشته یا تحت تاثیر شرایط زیست محیطی از جمله گیاه میزبان قرار دارند، شناسایی گونه های جنس helicotylenchus صرفا بر اساس ویژگی های مورفولوژیکی همیشه قابل اعتماد نمی باشد. لذا در این بررسی به منظور شناسایی دقیق تر گونه ها و تعیین جایگاه فیلوژنتیکی برخی گونه ها از بررسی های مولکولی استفاده شد. فرایند استخراج دی ان آ به روش دستی انجام گرفت و تعیین ترادف گونه ها بر اساس ناحیه d2-d3 متعلق به ژن 28s rdna صورت گرفت. در نهایت 14 گونه از جنس helicotylenchus شامل گونه های h. cf. abunaami، h. californicus، h. canadensis، h. cf. crenacauda، h. digonicus، h. dihystera، h. exallus، h. falcatus، h. longicaudatus، h. minzi، h. mucronatus، h. pseudorobustus، helicotylenchus sp. و h. vulgaris از نقاط مختلف استان کرمان جداسازی و شناسایی گردید. در بین گونه های شناسایی شده 3 گونه h. falcatus، h. mucronatus وh. cf. abunaami برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. توالی یابی گونه های h. californicus، h. pseudorobustus، h. vulgaris، h. exallus، h. digonicus، h. canadensis و h. dihystera با استفاده از قطعهd2-d3 متعلق به ژن 28s rdna برای اولین بار در ایران انجام گرفت. آنالیز مولکولی، توصیف، تصاویر و جداول اندازه گیری گونه های شناسایی شده به تفصیل آورده شده است. لیست گونه های شناسایی شده در ذیل ارائه می گردد: helicotylenchus. cf. abunaami siddiqi, 1972 h. californicus sher, 1966 h. canadensis waseem, 1961 h. cf. crenacauda sher, 1966 h. digonicus perry in perry, darling and thorne, 1959 h. dihystera (cobb, 1893) sher, 1961 h. exallus sher, 1966 h. falcatus eroshenko and nguen vu thanh, 1981 h. longicaudatus sher, 1966 h. minzi sher, 1966 h. mucronatus siddiqi, 1964 h. pseudorobustus (steiner, 1914) golden, 1956 h. vulgaris yuen, 1964 helicotylenchus sp. helicotylenchus، 28s rdna

یکی از روش های کنترل نماتود ریشه گرهی پسته (meloidogyne javanica)، بکارگیری عصاره گیاهانی است که اثر ضد نماتودی دارند. به منظور بررسی اثرات متقابل عصاره برخی گیاهان دارویی و نماتود مولد غده m. javanica ، مطالعات آزمایشگاهی، گلخانه ای و بیوشیمیایی انجام شد. نماتود (جمعیت باغات پسته سیرجان) نیز به روش single egg mass بر روی میزبان گوجه فرنگی در گلخانه تکثیر شد. در این تحقیق گیاهان شاهدانه(cannabis sativa) ، کارده(arum maculatum) ، اسپند (peganum harmala)، بومادران (achillea millefolium) و درمنه ترکی (artemisia cina) انتخاب شده و فعالیت ضد نماتودی عصاره اتانولی آنها علیه نماتود مولد گره ریشه پسته در شرایط آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. دو فاکتور تفریخ تخم و مرگ و میر لارو سن دوم نماتود مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح فاکتوریل کاملا تصادفی در غلظت های 0، 0/5، 2/5 و 5 درصد و با سه تکرار ، در زمان های12، 24، 48 و 72 ساعت انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که عصاره اتانولی اسپند با 94/4%، در غلظت 5% بیشترین و عصاره بومادران با 4/04 درصد کمترین اثر را در مرگ و میر لاروسن دوم نماتود در سطح یک درصد داشتند. عصاره اسپند با 4/83 درصد بیشترین و عصاره بومادران با 27/50 درصد (p<0.01) کمترین تاثیر روی تفریخ تخم نماتود مولد غده نشان دادند. در آزمایشات گلخانه ای مایه تلقیح که حاوی 10 هزار تخم و لارو سن دوم نماتود مولد غده ریشه به گیاهچه پسته که در مرحله 6-4 برگی بود، افزوده شد. عصاره و پودر گیاهان آویشن، شاهدانه و اسپند در سه غلظت mg/ml40، 30 و 20 بیست و چهارساعت بعد از تلقیح به گیاهان افزوده شدند. از نماتودکش فنامیفوس به عنوان اثر مقایسه ای استفاده شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی شامل 14 تیمار و با پنج تکرار انجام شد. فاکتورهای رویشی گیاه (وزن تر و خشک شاخساره و ریشه، طول شاخساره و ریشه) و شاخص های مربوط به نماتود (تعداد گال، شاخص گال، تعداد لارو سن دوم در 100 گرم خاک و فاکتور تولید مثل) اندازه گیری و برآورد شد.آنالیز داده ها با نرم افزار sas انجام شد. نتایج نشان داد تمام تیمارها نسبت به شاهد کاهش معنی داری (p<0.05) در فاکتورهای زایشی نماتود داشتند. بیشترین کاهش مربوط به عصاره mg/ml40 شاهدانه و نماتودکش فنامیفوس بود. نتایج همچنین نشان داد که استفاده از پودر گیاهی به عنوان مکمل به خاک سبب افزایش فاکتورهای رویشی پسته می شود. در بررسی های بیوشیمیایی نتایج حاصله نشان داد که میزان فنل کل در تیمارهای پودر شاهدانه و عصاره اسپند (mg/ml40) با شاهد اختلاف معنی دار (p<0.05) نشان می دهد.

به منظور شناسایی فون نماتودهای انگل گیاهی باغ¬های انجیر استان لرستان، طی سال¬های 93-1392 در فصل¬های تابستان و پاییز، تعداد 60 نمونه خاک، ریشه و میوه از باغ¬های مختلف استان جمع¬آوری گردید. نمونه¬ها به آزمایشگاه انتقال داده شدند. استخراج نماتود¬ها به روش سینی و تثبیت و انتقال آنها به گلیسیرین از روش دگریسه انجام گرفت. سپس از نماتود¬های جدا شده اسلاید¬های میکروسکوپی دائمی تهیه و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به دوربین دیجیتال و لوله ترسیم خصوصیات مرفومتریکی و مرفولوژیکی آنها مورد بررسی قرار گرفت. پس از ثبت مشاهدات میکروسکوپی با استفاده از کلیدهای معتبر و مقایسه با شرح اصلی اقدام به شناسایی گونه¬های استخراج شده گردید. در این تحقیق 12 گونه نماتود مربوط به 11 جنس از ریزوسفر باغ¬های انجیر استان لرستان شناسایی شد که به شرح زیر می¬باشد. aphelenchus avenae, basiria graminophila, boleodorus thylactus, filenchus vulgaris, helicotylenchus exallus, h. pesudorobustus, merlinius brevidens, neopsilenchus longicaudatus, pratylenchus cruciferus, psilenchus curcumerus, tylenchorhynchus agri, xiphinema index گونه n. longicaudatus و p. cruciferus برای اولین بار از ایران گزراش می¬شوند. گونه n. longicaudatus برای اولین بار در دنیا از ریزوسفر انجیر گزارش می¬شود.

نخود ایرانی (l. cicer arietinum) به عنوان یکی از محصولات و منابع مهم پروتئینی برای تغذیه انسان و دام محسوب می شود. قارچ خاکزاد fusarium solani (mart.) یکی از مهم ترین عوامل مولد پوسیدگی ریشه در بسیاری از گیاهان است. این قارچ روی نخود ایرانی و نخود فرنگی (pisum sativum l.) به عنوان فرم اختصاصیfusarium solani f.sp. pisi (jones) شناخته می شود و از نظر اقتصادی باعث کاهش محصول در این دو میزبان می گردد. امروزه روشهای مختلفی جهت کنترل بیماری های گیاهی و کاهش خسارت محصولات استفاده می شود. یکی از روش های معمول کنترل بیماری های گیاهی که توسط کشاورزان به کار می رود روش شیمیایی و استفاده از قارچ کش ها است اگرچه این روش در کنترل بیمارهای گیاهی بسیار موثر است ولی برخی از مشکلات جانبی باعث محدودیت استفاده از این روش شده است. در این رابطه کنترل بیولوژیکی بیماری ها به عنوان یکی از روش های کنترلی مناسب و جایگزین با قارچ کش های شیمیایی مد نظر است. در این مطالعه اثرات 10 جدایه از trichoderma harzianum ( پنج جدایه) و trichoderma viride ( پنج جدایه) در کنترل قارچ f. solani f.sp. pisi عامل بیماری پوسیدگی سیاه ریشه نخود و نخود فرنگی که از مناطق مختلف استان فارس و از گیاهان نخود با علائم پژمردگی و پوسیدگی ریشه جداسازی شده بودند مورد ارزیابی قرار گرفت. از بین 15 جدایه مورد مطالعه f. solani f.sp. pisi و بر اساس نتایج حاصل از آزمون اولیه بیماری زایی در شرایط گلخانه ای، جدایه فعال انتخاب و برای مطالعات بعدی مورد استفاده قرار گرفت. در ابتدا قابلیت جدایه های تریکودرما بر علیه قارچ f. solani f.sp. pisi در شرایط آزمایشگاهی وبا روش های مختلف مانند آزمون کشت متقابل، متابولیت های فرار، متابولیت های خارج سلولی و بررسی میکروسکوپی مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از آزمون های آزمایشگاهی و بررسی اثرات آنتاگونیستی در نهایت دو جدایه از تریکودرماجهت مطالعات گلخانه ای انتخاب و استفاده شدند.