خلیج فارس از دیرباز یکی از آبراهه های سوق الجیشی بوده، که علاوه برسهم اقتصادی بوده، نیز نقش مهمی در تحولات تاریخی و اجتماعی ایفا کرده است. تاثیرگذارترین این نقش در صدر اسلام همانا فتح ایران از طریق این خلیج بزرگ است. آغاز فتوحات از بحرین بود که در حقیقت دروازه ورودی اسلام به ایران محسوب می شود، و در آن زمان جزء قلمرو امپراتوری ساسانی بود. با فتح بحرین که توسط یکی از فرستادگان پیامبر، به نام علاء حضرمی صورت گرفت، روند فتوحات به داخل خاک ایران، از طریق بحرین تسریع شد، و در ادامه با فتح ابرکاوان یا قشم و بندر توّج، در کنار عمان که پیش از اینها فتح شده بود، از طرف جنوب خاک ایران در محاصره مسلمین قرار گرفته بود. با نفوذ به این چهار ناحیه مسلمین از آنها بعنوان پادگان ها یا پایگاه هایی برای حمله به دیگر نواحی داخلی خاک ایران از جمله ایالت فارس، کرمان، خوزستان مورد استفاده قرار دادند.

فرقه های زیدیه و اسماعیلیه از مهمترین گروه های شیعی هستند که با انگیزه های متفاوت و از خاستگاه های بعضا متضادی از بدنه اصلی شیعه منشعب شدند. زیدیه با تندروی دست به یک سری اقدامات نظامی زدند و در نهایت با روی آوردن به اعتدال بیشتر، مبانی کلامی خویش را تدوین نمودند و مناطقی را نیز در تصرف آوردند. اما اسماعیلیه از ابتدا با نوعی مخفی کاری، سازمان سری دعوت خود را تشکیل داده و در نهایت موفق به تشکیل حکومت هایی مهم و قدرتمند گردیدند. هدف ما در این نوشتار، روشن سازی میزان تأثیر بسترهای سیاسی و اعتقادی جامعه اسلامی در قرن دوم و سوم هجری بر تعیین رویکردهای سیاسی و عقیدتی این دو فرقه و میزان تأثیر پذیری آن از فضای فکری زمان پیدایش دو فرقه است.