نام پژوهشگر: نجما اسماعیل پور
فاطمه تقوایی حسین زاده نجما اسماعیل پور
امروزه در سراسر جهان توجه به جنبه های انسانی و نیاز به ارتقای کیفی عرصه های عمومی افزایش یافته-است. در این راستا در میان کیفیت های متعدد مطرح شده، یکی از کیفیات مهم، کیفیت خاطره انگیزی محیط در مراحل مختلف شکل گیری، ثبت، تداعی و انتقالِ خاطرات فردی یا جمعی می باشد. از میان این مراحل، نقش قلمروهای عمومی در مرحله شکل گیری و ثبت خاطره جمعی به نسبتِ مراحل تداعی و انتقال از اهمیت بیشتری برخوردار است. با وجود این اهمیت، توجه نظریه پردازانِ دهه های اخیر در حوزه خاطرات جمعی، نشان از فقر شکل گیری و ثبت خاطره جمعی در قلمروهای عمومی دارد که با ادامه این روند، ذهن انسان در ارتباط متقابل با محیط خود با مشکلات اساسی چون حس گم گشتگی، بی ریشه بودن و از دست دادن بخشی از زندگی خود روبرو خواهد شد. این امر لزوم توجه ویژه به ایجاد قابلیت شکل گیری و ثبت خاطره جمعی در قلمروهای عمومی را مطرح می سازد. با وجود این تلاش چشم گیر علمی و عملی در جهت ایجاد قلمروهای عمومی که بتوانند بستری برای شکل گیری و ثبت خاطرات جمعی باشند، صورت نپذیرفته است. در میان قلمروهای عمومی، طراحی خیابان های شهری، به عنوان اولین و مهمترین قلمرو عمومیِ مرتبط با زندگی اجتماعی مردم ؛ در جهت ایجاد قابلیت شکل گیری و ثبت خاطره جمعی، از حساسیت و ظرافت خاصی در میان قلمروهای عمومی برخوردار است. با توجه به کلیات مطرح شده در متونِ خاطره جمعی، به نظر می رسید که خیابان امام خمینی شهر یزد، حدفاصل میدان مجاهدین و میدان میرچخماق، به عنوان یک خیابان شهری فعال و قدیمی ترین خیابان شهر، در طول یک قرن عمر خود، بایستی انباشتی از خاطرات جمعی در ذهن شهروندان یزدی داشته باشد اما نتایج مطالعات اکتشافی عکس این موضوع را نشان داد. با توجه به طرح مسئله نظری و عملی مطرح شده، ایجاد بستری مبتنی بر قابلیت شکل گیری و ثبت خاطره جمعی در قلمروهای عمومی بویژه خیابان شهری، هدف کلان تئوریک این پژوهش و ایجاد این قابلیت در خیابان امام خمینی ِشهر یزد، در محدوده نام برده از طریق طراحی خیابان بر مبنای نتایج تئوریک به دست آمده، هدف کلانِ عملیاتی پژوهش می باشند. سوالاتی که در راستای پاسخگویی به آن ها در این تحقیق گام برداشته می شود، عبارتند از: 1. عوامل موثر در شکل گیری و ثبت خاطره جمعی کدام است؟ 2. مراحل شکل گیری و ثبت خاطره جمعی، در ذهن جمعی مردم، در قلمروهای عمومی به چه صورت است؟ 3. از چه طریق می توان بستر شکل گیری و ثبت خاطرات جمعی، در خیابان شهری ایجاد کرد؟ 4. آیا خیابان امام خمینی یزد _حد فاصل میدان شهید بهشتی تا میدان میرچخماق _ توانسته است بستری برای شکل گیری و ثبت خاطرات جمعی در ذهن شهروندان یزدی باشد؟ 5. در این مسیر، چرا خیابان امام خمینی یزد _حد فاصل میدان شهید بهشتی تا میدان میرچخماق _ نتوانسته-است بستری برای شکل گیری و ثبت خاطرات جمعی در ذهن شهروندان یزدی باشد؟ 6. چگونه می توان با استفاده از عناصر منظر شهری، در محدوده مورد نظر، بستر شکل گیری و ثبت خاطرات جمعی را در ذهن شهروندان یزدی ایجاد کرد؟ این پژوهش، کمی-کیفی با ماهیت اکتشافی، تفسیری و از نوع توسعه ای-کاربردی می باشد. تکنیک گردآوری داده ها، مطالعات اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی در ابعاد فیزیکی، اجتماعی و ادراکی به صورت برداشت نقشه شناختی در قلمرو مکانی مورد نظر بوده است. برای برداشت نقشه های شناختی نیز از تکنیک پرس و جو استفاده گردیده است. در این پژوهش، با شناسایی سازه ها و متغیرهای مفهوم خاطره جمعی و روابط کلی مابین آن ها، تعریف عملیاتی جامع تری نسبت به تعاریف پیشین، برای این مفهوم ارائه گردیده است. یافته دیگر تحقیق، چگونگی شکل گیری خاطره جمعی و ثبت آن در ذهن جمعی مردم و روابط علی و معلولی مابین آن ها به طور عام در مورد انواع قلمروهای عمومی است. یافته های عام مرتبط با انواع قلمروهای عمومی، در مسیر ایجاد قابلیت شکل گیری و ثبت خاطره جمعی در خیابان شهری، خاص گردیدند که این امر خود مستلزم ریز مسیری از شکل گیری و ثبت خاطره جمعی در قلمروهای عمومی بود. بر مبنای چهارچوب نظری استخراج شده، قابلیت قلمرو مکانی تحقیق برای شکل گیری و ثبت خاطره جمعی و چرایی عدم بروز این قابلیت در تصویر ذهنی شهروندان یزدی مورد بررسی قرار گرفت و در انتها بر اساس چارچوب مذکور، طراحی محدوده مورد نظر در جهت ایجاد این قابلیت از یافته های دیگر تحقیق می باشند. واژه های کلیدی: خاطره جمعی، شکل گیری خاطره جمعی، ثبت خاطره جمعی، تجربه اجتماعی، تجربه فیزیکی، احساس خاطره انگیز، خیابان شهری.
قاسم زارع بیدکی احد ستوده
به علت فقدان برنامه¬ریزی جامع در سطح کشور، کاربری¬ فضای سبز با مشکلات متعددی همچون کمبود سرانه¬، توزیع و مکان¬گزینی نامناسب و عدم پیش¬بینی چنین فضاهایی در سطح شهرها مواجه شده است. هدف این پژوهش مکان یابی جنگلهای شهری با رهیافت سیمای سرزمین و رسیدن به خدمات اکولوژیک حداکثری است. روش کلی این پژوهش مطالعات کتابخانه ای، بازدید های میدانی و استخراج اطلاعات از تصاویر ماهواره ای دوره های مختلف می باشد. بدین منظور، تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی سه دوره زمانی مورد بررسی قرار گرفته است. از عکس های هوایی سال 1335 شمسی کاربری های عمده از جمله پوشش سبز استخراج شده و وضعیت مساحت این کاربری ها مورد آنالیز قرار گرفته است. سپس با استفاده از شاخص پوشش گیاهی(ndvi) و به واسطه تصاویر ماهواره ای در دوره زمانی 1990 تا 2013 میلادی، وضعیت پوشش سبز شهر یزد استخراج شده است. بعد از آن با استفاده از نقاط کنترل، محدوده مقادیر ndvi به 4طبقه تقسیم شد و چهار طبقه(کلاس) پوشش مشخص گردید. وضعیت سرانه پوشش سبز از طریق استخراج جمعیت محدوده مطالعاتی و استفاده از آن در محاسبه سرانه پوشش سبز در دو دوره زمانی انجام گرفت و سرانه سبز برای هر سه منطقه شهری به طور جداگانه محاسبه شد . به منظور بررسی انفصال و پیوستگی و گسترش لکه های سبز در دو دوره زمانی فوق الذکر ، از متریک های سیمای سرزمین استفاده شد؛ بدین ترتیب که متریک های ca، pland، pd، gyrate، enn و contag دو دو سطح کلاس و کل سیمای سرزمین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و وضعیت ساختاری پوشش سبز در دوره زمانی1990 تا 2013 میلادی تشریح شد. مرحله بعد استخراج زمین های بایر بود. برای این کار از روش طبقه بندی استفاده شد و با استفاده نرم افزار envi زمین های بایر تفکیک شد. سپس بر اساس این زمین های بایر، نقشه های معیار و زیر معیار استخراج شد. به دلیل آنکه هر زمینی مناسب جنگل شهری نیست، برای وزن دهی و اولویت بندی معیار و زیرمعیار و گزینه های انتخاب از ارزش گذاری درون لایه ای(امتیاز دهی کارشناسی) و ارزش گذاری بیرونی(مقایسه جفتی با استفاده از ahp ) استفاده شد. در انتها با استخراج وزن ها و استفاده از نرم افزار arcgis تلفیق نقشه ها انجام گرفت و نقشه نهایی مکان های مناسب برای ایجاد جنگل های شهری استخراج گردید. نتایج نشان داد که مکان هایی با پیوستگی و مساحت بالاتر شایستگی بیشتری برای ایجاد پوشش های جنگلی شهری و رسیدن به خدمات اکولوژیک حداکثری دارند.
منصوره انتظاری مقدم مسعود علیمردانی
بازآفرینی شهری در بافت های فراموش شده . رویکردی برای توسعه درونزای شهری است و درحقیقت بکارگیری توان های بالقوه و بالفعل موجود.در برنامه ریزی های شهری، تلاش در جهت ایجاد تعادل در نحوه توزیع کیفی و کمی جمعیت، هماهنگی میان بنیا ن های زندگی اجتماعی و گریز از فقر شهری و در نهایت استفاده از مشارکت و پویش اجتماعی مردم است. اما تجارب داخلی نشان می دهند،بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و بازآفرینی شهری در کشور ما به رغم ضرور تهای گوناگون وتلا شهای بسیار به عمل آمده، هنوز در ابتدای راه است. و هنوزچالش ها و فرصت های فرا روی آن کاملاً شناخته نشده است. و راهبرد کارا و بهینه ای برای پیشبرد برنامه های بازآفرینی و بهسازی،نوسازی و بازآفرینی اتخاذ نشده است .(آیینی، 1388 ). آنچه دربرنامه های بازآفرینی بسیار مورد تاکید قرار گرفته، استفاده از ظرفیت های مشارکت مردم است. اما تجارب فراوانی که ازطراحی و اجرای پروژه های بازآفرینی شهری در ایران به دست آمده نشان می دهد در این زمینه موفقیت چندانی بدست نیامده است .در بازآفرینی شهری، توسعه شهری به مفهوم رشد کمی عناصر کالبدی شهر برای اسکان جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی،در قالب طرح های توسعه شهری رخ خواهد داد. بازآفرینی به معنای تولید سازمان فضایی جدید منطبق بر شرایط تازه وویژگیهای نو است که همگی در ایجاد روابط شهری جدید ویا تعریف دوباره روابط شهری گذشته یا موجود، موثر هستند.(حناچی،1386) بازآفرینی شهری در بسیاری کشورهای توسعه یافته در پاسخ به مسائل مرتبط با فرسودگی و افت شهری، به عنوان یک روش یا رهیافت مداخله معرفی و اجرا شده است. این موضوع در کشور ما تحقق نیافته واگر هم محقق شده دارای کاستی وکمبودهای بسیاری است ازجمله بافت های مسئله دار که در این تحقیق به آن پرداخته شده بافت مجموعه میدان خان است .یک مجموعه کاملی که داری بناهای ارزشمندی است. که روزگاری قلب تپنده یزد بوده است .واکنون روزبه روز ازارزش هویتی وکالبدی آن کاسته می شود .دراین چنین بافت هایی سعی شده. مشارکت مردمی وذینفعان با مسوولان یادآوری شود واز دیگر تجربه های ارزشمند مانند احیائ بافت فهادان به عنوان الگو حضور مردم مد نظر قرار بگیرد وبا توجه به تحقیق های میدانی کالبد وساختار گذشته تا به حال را بررسی کرده .وراهکارهایی ارائه شده است .که تا حدودی می تواند ساختار بیمار گونه کالبد واقتصاد مجموعه بافت میدان خان یزد را بهبود ببخشد .ودر نهایت به نتیجه ای منجر شودکه اجتماع پذیری موفقی را دراین مجموعه داشته باشیم .مبانی نظری دربازآفرینی میدان خان یزدشامل تعریفی ازبازآفرینی وفرایند آن ،ماهیت واهداف بازآفرینی ،بررسی میدان خان وویژگیهای آن ،بررسی نظریه های مربوط به بارآفرینی ودرنهایت تعریفی از سرمایه اجتماعی ونقش شبکه تعاملات اجتماعی ونقش مشارکت مردم در بارآفرینی .دراین تحقیق مطالعات انجام شده ، بیشتر به صورت پیمایش (میدانی )بوده است .که می تواند راهگشایی باشد، برای حل معضل بافت مجموعه میدان خان یزد ودرنهایت بازآفرینی صورت بگیرد ،که زندگی روزمره را در این بافت ارزشمند، برقرارسازد.